Μετά τον Ζαν Πωλ Σάρτρ σειρά έχει ο Μαρσέλ Προυστ (1871-1922), ο Γάλλος συγγραφέας, δοκιμιογράφος και κριτικός, που είναι περισσότερο γνωστός για το μυθιστόρημά του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», το οποίο κυκλοφόρησε σε επτά μέρη από το 1913 έως το 1927. Οι κριτικοί και οι συγγραφείς θεωρούν ότι ο Προυστ είναι ένας από τους συγγραφείς του 20ου αιώνα με την μεγαλύτερη επιρροή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί που διαφωνούν:
«Η ζωή είναι πολύ “κοντή” και ο Προυστ πολύ “μακρύς”».
Anatole France, Γάλλος Ησυγγραφέας
«Ο Προυστ είναι η ψυχολογία της κωλότριχας κομμένης στα τέσσερα»
Salvador Dali, Ισπανός ζωγράφος
«Εάν ο Μαρσέλ Προυστ το 1968 μου έφερνε το χειρόγραφό του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» θα το αρνούμουν»
Eric Losfeld, Βέλγος εκδότης
«Όταν έχει διαβάσει κανείς το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο»: τρομακτικά βαρετό, με το ζόρι υποφερτό!»
Paul Clauder, Γάλλος δραματουργός, ποιητής, διπλωμάτης και δοκιμιογράφος
«Κανείς δεν θα πίστευε ποτέ ότι ένας σκληρά εργαζόμενος σνομπ, θα ήταν τόσο καρποφόρος…»
Louis Aragon, Γάλλος ποιητής, μυθιστοριογράφος, δημοσιογράφος και εκδότης. Το 1981 του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Μιτεράν το βραβείο της Λεγεώνας της Τιμής
«Μια καμαριέρα μεταμφιεσμένη σε λόγιο»
Andre Suares, Γάλλος συγγραφέας, ποιητής και κριτικός
“Les plaisirs et les jours” (Οι ηδονές και οι μέρες) του κ. Μαρσέλ Προυστ: «Γλυκανάλατες μελαγχολίες, ελεγειακές ακαμψίες, μικρά τίποτα κομψότητας και λεπτότητας, μάταιες τρυφερότητες, ανόητα φλερτ σε λεπτεπίλεπτο και επιτηδευμένο ύφος. Βρίσκουμε επίσης, ένα κεφάλαιο που τιτλοφορείται «Μελαγχολικό θέρετρο της κυρίας ντε Bresve». Ω!! Η φευγαλέα γλυκύτητα αυτής της κυρίας Μπρεσβ… Και οι τρεις ηρωίδες που στολίζονται με γοητευτικά ονόματα, όπως Ελμόδη, Αλδεγίδα και Ερκόλη… και είναι και οι τρεις Παριζιάνες αγνών και ευγενικών προαστίων… Το μαστίγιο, κύριε! Γρήγορα!»
Jean Lorrain, Γάλλος μυθηστοριογράφος, δραματουργός, ποιητής, λογοτεχνικός σχολιαστής
«Δεν μπορώ να καταλάβω πως ένας κύριος μπορεί να χρησιμοποιήσει τρίαντα ολόκληρες σελίδες για να περιγράψει πως γυρίζει, ξαναγυρίζει και ξαναστριφογυρίζει στο κρεβάτι του μέχρι να τον πάρει ο ύπνος»
Marc Humblot, εκδότης (απόσπασμα από γράμμα άρνησης χειρογράφου, 10 Φεβρουαρίου 1912)
Για το “Από τη μεριά του Σουάν”: «Πολύ θαμνώδες»
Journal de debats (Εφημερίδα των αντιλογιών), 1913
«Άρχισα το βιβλίο με ενθουσιασμό και στην πορεία το παράτησα τρομοκρατημένος, όπως θα αρνιόμουν να πάρω ένα υπνωτικό (χάπι). Όταν ο συγγραφέας θα θελήσει πραγματικά να διαλέξει ανάμεσα σε χίλιες δυο λεπτομέρειες που του έρχονται στο μυαλό για να εκφράσει μια διανοητική κατάσταση ή έναν ζωγραφικό πίνακα, θα γράψει σίγουρα ένα αριστούργημα»
Rachilde, Γαλλίδα συγγραφέας, (όπως δημοσιεύτηκε στο “Γαλλικός Ερμής”, περιοδικό που κυκλοφορεί από το 1962)
«Είμαι αντίθετος στους χαρακτήρες του, τα αναρίθμητα μοντέλα του, πολλά από τα οποία μου είναι γνωστά… και που με ενόχλησαν λόγω του ισχυρισμού τους για πνευματική εκλέπτυνση, η οποία ήταν μια πνευματική εκλέπτυνση δανεισμένη, και την ορολογία του σαλονιού τους, την ψεύτικη φυσικότητά τους, την αναζήτησή τους για ψυχολογική επιπλοκή, την ωμή πλήξη που απέπνεαν, γιατί όλα ήταν εντελώς ψεύτικα».
Julien Green, Αμερικάνος-Γαλλόφωνος συγγραφέας, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (το πρώτο αλλοδαπό μέλος), όπως δημοσιεύτηκε στο “Le bel Aujourd’ huo” (Το όμορφο σήμερα), 8 Ιουλίου 1976
«Μετά από ένα γρήγορο ξεκίνημα, η φράση μετριάζει το ρυθμό της, κορυφώνεται, ενώνεται με ένα πλήθος παρεπομένων, που δεν ξέρουμε αν τα καλεί ο συγγραφέας ή αν δεν μπορεί να τα ξεφορτωθεί, ακινητοποιεί τον αναγνώστη και ξεδιπλώνεται σιγά0σιγά σε εκρήξεις, μέχρι ένα που είναι συνήθως ο σύνδεσμος «και», συγκρίσιμα με τα «μαργαριταρένια φτυσίματα» του Laennec, αναγγέλλει το τέλος της φράσης, ανακουφίζοντας τόσο τον αναγνώστη, όσο και τον συγγραφέα»
George Rivane, στο βιβλίο του «Η επίδραση του άσθματος στο έργο του Προυστ», 1945
…
Γιώτα Α.