Το φυστικοβούτυρο (peanut butter), αυτή η νόστιμη παχύρευστη αλοιφή από φυστίκια που είναι στο μυαλό μας το αγαπημένο σνακ μικρών και μεγάλων ειδικά στην Αμερική, έχει πολλούς μνηστήρες που πιστώνονται την εφεύρεσή του. George Washington Carver, Marcellus Gilmore Edson, John Harvey Kellogg, Joseph Lambert και Dr. Ambrose Straub είναι μερικοί μόνο από αυτούς…
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, δεν είναι τόσο περίεργη η διαμάχη αυτή… Μιλάμε για το προϊόν που επέφερε μια επανάσταση στις διατροφικές συνήθειες!
Αρχικά, το φυστικοβούτυρο θεωρούνταν τροφή για πλούσιους ανθρώπους, καθώς έγινε δημοφιλές στα πρώτα του βήματα ως προϊόν που σερβίρεται σε ακριβά ινστιτούτα υγειονομικής περίθαλψης… Στην συνέχεια, τα φιστίκια και το φυστικοβούτυρο έγιναν αναπόσπαστο μέρος στα σισίτια των Ενόπλων Δυνάμεων στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιστεύεται ότι ο στρατός των ΗΠΑ έκανε δημοφιλή το σάντουιτς με φυστικοβούτυρο και μαρμελάδα ως τροφή κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου τότε στην αργκό γλώσσα ήταν το “βούτυρο μαϊμού”… Σήμερα, οι ΗΠΑ καταναλώνουν 800 εκατομμύρια δολάρια φυστικοβούτυρου ετησίως· έχουν και Εθνική Ημέρα Φυστικοβούτυρου, στις 24 Ιανουαρίου…
Βέβαια, πλέον η κατά κεφαλήν κατανάλωση φυστικοβούτυρου στον Καναδά και τις Κάτω Χώρες -τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν καταναλωτή στην Ευρώπη- ξεπέρασε αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα με το βιβλίο του Jon Krampner για το φυστικοβούτυρο του 2013. Τον Μάρτιο δε του 2020, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι λιανικές πωλήσεις φυστικοβούτυρου στις Ηνωμένες Πολιτείες αυξήθηκαν κατά 75% σε σχέση με το επίπεδο του Μαρτίου 2019.
Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στους επίδοξους εφευρέτες του…
Όπως επιβεβαιώνει το “National Peanut Board” των ΗΠΑ: «Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, ο George Washington Carver δεν εφηύρε το φυστικοβούτυρο». Ο Κάρβερ έλαβε τα εύσημα στη λαϊκή λαογραφία για πολλές εφευρέσεις που δεν προέκυψαν από το εργαστήριό του… Μέχρι τη στιγμή που ο Carver δημοσίευσε το έγγραφό του για τα φιστίκια, με τίτλο “How to Grow the Peanut and 105 Ways of Preparing it For Human Consumption” το 1916, πολλές μέθοδοι παρασκευής φυστικοβούτυρου είχαν ήδη αναπτυχθεί ή κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από διάφορους φαρμακοποιούς, γιατρούς και επιστήμονες τροφίμων που εργάζονται στις ΗΠΑ και τον Καναδά…
Συγκεκριμένα, ο φαρμακοποιός Marcellus Gilmore Edson από το Μόντρεαλ κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας αυτό το προϊόν το 1884, ως τροφή για ανθρώπους που δε μπορούσαν να μασήσουν. Ο Έντσον είναι αυτός που προώθησε την ιδέα της πάστας από φιστίκια ως μια νόστιμη και θρεπτική τροφή για άτομα που δύσκολα μπορούσαν να μασήσουν στερεά τροφή, μια κοινή κατάσταση εκείνη την εποχή. Το 1884, έλαβε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των Ηνωμένων Πολιτειών με αριθμό 6942069 για την εφεύρεση. Το ψυγμένο προϊόν του είχε “μια συνοχή όπως αυτή του βουτύρου, του λαδιού ή της αλοιφής”, σύμφωνα με την αίτησή του για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Συμπεριέλαβε την ανάμειξη της ζάχαρης στην πάστα για να σκληρύνει η συνοχή της. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας περιγράφει μια διαδικασία άλεσης καβουρδισμένων φιστικιών έως ότου τα φιστίκια φτάσουν σε “ρευστή ή ημι-ρευστή κατάσταση”.
Ο John Harvey Kellogg, γνωστός για τη σειρά του με έτοιμα δημητριακά πρωινού και υπέρμαχος της χρήσης φυτικών τροφών ως πιο υγιεινής διατροφικής επιλογής αντί του κρέατος, πήρε με τη σειρά του δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια «Διαδικασία Παραγωγής Διατροφικών Προϊόντων» το 1898 όπου και χρησιμοποίησε φιστίκια, αν τα και έβραζε αντί να τα καβουρδίσει. Το “Western Health Reform Institute” του Kellogg σέρβιρε φυστικοβούτυρο σε ασθενείς επειδή χρειάζονταν μια τροφή που να περιέχει πολλή πρωτεΐνη και να μπορεί να καταναλωθεί χωρίς μάσημα.
Οι πρώτες μηχανές παραγωγής φυστικοβούτυρου αναπτύχθηκαν από τον Joseph Lambert, ο οποίος είχε εργαστεί στο “John Harvey Kellogg’s Battle Creek Sanatorium”, και τον Dr. Ambrose Straub που απέκτησαν δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια μηχανή παραγωγής φυστικοβούτυρου το 1903, ενώ ένας άλλος επιχειρηματίας από το Σεντ Λούις ονόματι Τζορτζ Μπέιλ παρήγαγε και πουλούσε φυστικοβούτυρο σε μορφή σνακ το 1894, εκατό χρόνια μετά τον Έντσον δηλαδή…
Το φυστικοβούτυρο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Παγκόσμια Έκθεση του Σεντ Λούις το 1904.
Από τότε και έπειτα το φυστικοβούτυρο μπήκε στη μαζική παραγωγή…
Αργότερα, το 1922, ο χημικός Τζόζεφ Ρόουζφιλντ εφηύρε μια διαδικασία για την παρασκευή λείου φυστικοβούτυρου που εμπόδιζε τον διαχωρισμό του λαδιού. Το 1932 άρχισε να παράγει το δικό του φυστικοβούτυρο με το όνομα Skippy “. Κάτω από το εμπορικό σήμα Skippy, ο Rosefield ανέπτυξε μια νέα μέθοδο αναδεύσεως κρεμώδους φυστικοβούτυρου, δίνοντάς του μια πιο ομαλή συνοχή, δημιουργώντας το πρώτο φυστικοβούτυρο σε στιλ «χοντροκομμένο». Το 1955, η Procter & Gamble κυκλοφόρησε ένα φυστικοβούτυρο με το όνομα Jif, που ήταν πιο γλυκό από άλλες μάρκες, λόγω της χρήσης «ζάχαρης και μελάσας» στη συνταγή του.
Στη Νότια Αφρική, μια από τις χώρες όπου παράγεται και καταναλώνεται το φυστικοβούτυρο, το πρώτο φυστικοβούτυρο παρήχθη το 1926 από την Alderton Limited στο Mokopane (τότε ονομαζόταν Potgietersrus), πιθανώς με την επωνυμία Black Cat. Το προϊόν αποδείχθηκε τόσο δημοφιλές που η Tiger Brands (τότε Tiger Oats Company ) ανέλαβε την παρασκευή του Black Cat, που εξακολουθεί να παράγεται με την ίδια επωνυμία. Στα αφρικανικά , το « grondboontjiebotter » (φυστικοβούτυρο) αποκαλείται επίσης στην καθομιλουμένη « katjiebotter” (βούτυρο γατάκι), χωρίς να έχει διευκρινιστεί εάν η «Μαύρη Γάτα» αποτέλεσε τη βάση για το όνομα αυτό….
Τα φυστίκια και το φυστικοβούτυρο λοιπόν προέρχονται από τον Καναδά και τις ΗΠΑ;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
H φυστικιά προέρχεται πιθανώς από το Περού ή τη Βραζιλία στη Νότια Αμερική. Κανένα αρχείο απολιθωμάτων δεν το αποδεικνύει αυτό, αλλά οι άνθρωποι στη Νότια Αμερική έφτιαχναν αγγεία σε σχήμα φιστικιών ή διακοσμούσαν βάζα με φιστίκια πριν από 3.500 χρόνια.
Ήδη από το 1500 π.Χ., οι Ίνκας του Περού χρησιμοποιούσαν τα φιστίκια σε θυσίες και τα έθαβαν με τις μούμιες τους για να βοηθήσουν στην πνευματική ζωή. Φυλές στην κεντρική Βραζιλία άλεθαν επίσης φιστίκια με καλαμπόκι για να φτιάξουν ένα ποτό.
Οι Ευρωπαίοι εξερευνητές ανακάλυψαν για πρώτη φορά τα φιστίκια στη Βραζιλία, τα πήγαν πίσω στην Ισπανία και από εκεί, έμποροι και εξερευνητές τα διέδωσαν στην Ασία και την Αφρική. Οι Αφρικανοί ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που εισήγαγαν τα φιστίκια στη Βόρεια Αμερική ξεκινώντας από το 1700 και τα αρχεία δείχνουν ότι μέχρι τις αρχές του 1800 τα φιστίκια δεν καλλιεργούνταν ως εμπορική καλλιέργεια στις ΗΠΑ.
Τώρα, όσον αφορά το φυστικοβούτυρο, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αρχαίοι Ίνκας της Νότιας Αμερικής ήταν οι πρώτοι που άλεσαν τα φιστίκια για να φτιάξουν μια πάστα, αυτή που στο μέλλον επρόκειτο για να κατακτήσει τον κόσμο.
Επίσης, από τους Ινκας μέχρι το 1884 και τον φαρμακοποιό Marcellus Gilmore Edson, μεσολάβησαν οι κάτοικοι του Σουρινάμ…
Ένα σχετικό πιάτο με το όνομα pinda-käse (φυστικοτύρι) υπήρχε στο Σουρινάμ το 1783. Ήταν όμως πιο συμπαγές από το σύγχρονο φυστικοβούτυρο και μπορούσε να κοπεί και να σερβιριστεί σε φέτες σαν τυρί. Το Pinda bravoe, ένα πιάτο με βάση το φιστίκι που μοιάζει με σούπα, υπήρχε επίσης στο Σουρινάμ εκείνη την εποχή. Το σύγχρονο φυστικοβούτυρο εξακολουθεί να αναφέρεται ως “pindakaas” (φυστικοτύρι) στα ολλανδικά για αυτόν τον λόγο, καθώς το Σουρινάμ ήταν ολλανδική αποικία εκείνη την εποχή.
Και στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα σήμερα το φυστικοβούτυρο είναι ένα από τα αγαπημένα σνακ μικρών και μεγάλων, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ένα υλικό που χρησιμοποιείται σε πολλές γλυκές και αλμυρές συνταγές.
Το πιο νόστιμο που κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά και εξάγεται και σε πολλές χώρες του εξωτερικού είναι αυτό της Χαλβαδοποιίας Παπαγιάννης ΟΛΥΜΠΟΣ. Κυκλοφορεί από τη σειρά super spread σε 3 γεύσεις… φυστικοβούτυρο απαλό,τργανο και φυστικοβούτυρο με μαύρη σοκολάτα!
Ε.Μ.