Πρωτοπόρος της σημερινής παγκόσμιας οικολογικής κουλτούρας και ευαισθησίας; Ή μία πολιτικός ικανή να υποστηρίζει δυναμικά ιδέες που την βοηθούν να εφαρμόσει το πρόγραμμά της σε πολύ βασικότερα για αυτήν ζητήματα;
Πριν ακριβώς 97 χρόνια γεννήθηκε μία από τις πιο σύνθετες και αμφιλεγόμενες παγκόσμιες πολιτικές προσωπικότητες. Είχε φανατικούς οπαδούς και φανατικούς εχθρούς.
Οι μεν πιστεύουν ότι έσωσε την Μ. Βρετανία, οι δε ότι την κατέστρεψε κυριολεκτικά. Οι μεν την θεωρούν σαν παράδειγμα αποφασιστικότητας, πολιτικού οράματος, πυγμής, δύναμης, και επιμονής στις πεποιθήσεις της. Οι δε την προσωποποίηση της αυταρχικότητας, του κυνισμού, του ακραίου σκληρού νεοφιλελευθερισμού και της αδιαλλαξίας. Πάντως ένα πράγμα είναι σίγουρο ότι δεν πέρασε απαρατήρητη στην διεθνή πολιτική σκηνή και σίγουρα δεν ήταν ένα συχνό φαινόμενο στα πολιτικά χρονικά.
Κόρη ενός μπακάλη, μισούσε τους φτωχούς και δήλωνε ανενδοίαστα χωρίς τον φόβο της γενικής κατακραυγής το ανεπανάληπτο:
«Κοινωνία; Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Μόνο οικογένεια και άτομα»
Ήταν φανατική αντικομμουνίστρια -η προσωνυμία της «Σιδηράς Κυρίας» εξάλλου της δόθηκε από τους Σοβιετικούς. Όταν ρωτήθηκε αν αποδέχεται αυτόν το χαρακτηρισμό απάντησε:
«Εάν με αυτό τον τρόπο ερμηνεύουν την υπεράσπιση των αξιών και των βασικών ελευθεριών τον αποδέχομαι οικειοθελώς»
για να προσθέσει …
«όταν μία γυναίκα σαν την Εβίτα Περόν χωρίς κανένα ιδεώδες μπόρεσε να φτάσει τόσο μακριά, φανταστείτε που θα μπορούσα να φτάσω εγώ με τα ιδεώδη που με χαρακτηρίζουν».
Κέρδισε όλες τις μεγάλες πολιτικές της μάχες, με κύριο χαρακτηριστικό της την αποφασιστικότητα και την ακαμψία της σε όλες τις διαπραγματεύσεις.
Το κατάφερε ξεπερνώντας καταρχήν δύο σημαντικά μειονεκτήματα της. Ήταν γυναίκα και κατώτερης κοινωνικής καταγωγής.
Επιβλήθηκε στο ανδροκρατούμενο συντηρητικό κόμμα των Τόρις, του οποίου τα μέλη προερχόταν ως επί το πλείστον από την αριστοκρατία και την υψηλή αστική τάξη της Μ. Βρετανίας. Πέντε μόλις χρόνια πριν γίνει πρωθυπουργός, σε μία συνέντευξη της δήλωνε ότι δεν θα προλάβαινε να δει στη ζωή της μία γυναίκα πρωθυπουργό στην Μεγάλη Βρετανία. Ήταν μάλλον ειλικρινής γιατί βρέθηκε καταρχήν στην ηγεσία των Τόρις ενάντια σε κάθε πρόβλεψη, όπως και λίγο αργότερα με την νίκη της στις βουλευτικές εκλογές για την οποία κάποιους μήνες νωρίτερα κανείς δεν θα στοιχημάτιζε υπέρ της. Εξέφραζε έναν έντονο πατριωτισμό και την αντίθεση της στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Η δήλωση προς τους Ευρωπαίους εταίρους “I want my money back” έμεινε στην ιστορία. Θεωρούσε ότι η Mεγάλη Βρετανία έδινε τα περισσότερα χρήματα στην Ευρώπη χωρίς να έχει το αντίστοιχο όφελος.
Και η οικολογία τι σχέση έχει με όλα αυτά;
Στις μέρες της οι όροι κλιματική αλλαγή, όξινη βροχή, υπερθέρμανση του πλανήτη, ρύποι του διοξειδίου του άνθρακα εισήλθαν στον κεντρικό πολιτικό χάρτη.
Το πιστεύει πραγματικά;
Προφανώς όχι, χωρίς βέβαια να υπάρχουν αποδείξεις για ασφαλή συμπεράσματα· αντιθέτως όμως υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για να υποθέσουμε ότι το χρησιμοποίησε με τον καλύτερο τρόπο για να κερδίσει μία από τις μεγαλύτερες μάχες στην πολιτική της καριέρα. Αυτή με τους ανθρακωρύχους και κατ´ επέκταση με όλα τα συνδικάτα της Μ. Βρετανίας, φημισμένα για την τεράστια δύναμη τους και τον έντονα παρεμβατικό τους ρόλο στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.
Σύμφωνα με μία μεγάλη μερίδα επιστημόνων όλη η υπόθεση της κλιματικής αλλαγής και του αρνητικού ρόλου του διοξειδίου του άνθρακα, ήταν ένα πολιτικό τέχνασμα της Θάτσερ, η οποία κατά τα λεγόμενα τους χρημάτισε μία μερίδα επιστημόνων ζητώντας τους να αποδείξουν και να ανακοινώσουν στη συνέχεια δημόσια ότι το διοξείδιο του άνθρακα και η χρήση του γενικότερα καταστρέφει την ατμόσφαιρα και είναι η κύρια αιτία της κλιματολογικής αλλαγής. Πράγμα που έγινε· χρησιμοποιώντας ψεύτικα στοιχεία που έδειχναν το επιβλαβές της χρήσης του, αλλάζοντας έτσι τις θέσεις και διαθέσεις της κοινής γνώμης στην μεγάλη αυτή σύγκρουση. Η κοινωνία δεν στήριξε με τον ίδιο τρόπο τους ανθρακωρύχους οι οποίοι είχαν ένα από τα πιο γερά συνδικάτα και κάποια χρόνια πριν σε ανάλογες συγκρούσεις είχαν καταφέρει να «ρίξουν» δύο πρωθυπουργούς. Τον συντηρητικό Έντουαρτ Χίθ και τον μετριοπαθή εργατικό Κάλλαγκαν.
Λίγο πριν τις εκλογές του 1979, η Θάτσερ είχε αναθέσει την κατάρτιση μίας έκθεσης σχετικά με την κατάσταση στη Βρετανία ζητώντας και ένα ανάλογο σχέδιο δράσης. Η έκθεση καταρτίστηκε από τον Νικόλα Ρίντλεϊ (διέρρευσε το 1978 στο Economist) και παρουσιάζει με λεπτομέρεια τα σχέδια για την επόμενη κυβέρνηση των Τόρις σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης των εθνικών βιομηχανιών. Προσδιόριζε τον «αρνητικό ρόλο των συνδικαλιστικών οργανώσεων» ως ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για την «εθνική ανάκαμψη». Ένα ειδικό παράρτημα για την αντιμετώπιση της πολιτικής απειλής ήταν ουσιαστικά ένα στρατηγικό εγχειρίδιο για την αντιμετώπιση και την ήττα των συνδικάτων και κυρίως το πιο ισχυρό, αυτό των ανθρακωρύχων. Η διαμάχη άρχισε από την απόφαση της δημόσιας εταιρείας εξόρυξης άνθρακα να κλείσει ένα ανθρακωρυχείο και στον προγραμματισμό του κλεισίματος στην πορεία επιπλέον ορυχείων. Γρήγορα πήρε μεγάλες διαστάσεις· μόλις μία εβδομάδα αργότερα μία γενική απεργία νέκρωνε όλη τη χώρα.
Απέναντι στην Θάτσερ υπήρχε ο δυναμικός μαρξιστής πρόεδρος του συνδικάτου των ανθρακωρύχων Αρθούρος Σκάργκελ που είχε στο ενεργητικό του πολλές συνδικαλιστικές νίκες και κυρίως δύο παραιτήσεις πρωθυπουργών. Ήταν ένας ήρωας για τους ανθρακωρύχους. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι η Θάτσερ θα έχανε αυτή τη μάχη βάζοντας έτσι ένα τέρμα στην πολιτική της καριέρα, γι’ αυτό και την συμβούλευαν διαρκώς να είναι διαλλακτική και να μην αφήσει τις καταστάσεις να οδηγηθούν στα άκρα. Η πλειοψηφία του συντηρητικού κόμματος ήταν αντίθετη με την αδιαλλαξία της, ακόμη και το παλάτι εξέφρασε την δυσαρέσκειά του για την «αρχαϊκό τρόπο» αντιμετώπισης αυτής της κρίσης που συντάραξε την χώρα και διαίρεσε την κοινωνία. Η βρετανική κοινή γνώμη πάντως δεν πήρε ριζικά το μέρος των ανθρακωρύχων, οι οικολογικές ευαισθησίες περί της επικινδυνότητας του διοξειδίου του άνθρακα της κυρίας Θάτσερ έπαιξαν τον ρόλο τους. Η βρετανίδα πρωθυπουργός ρίσκαρε την πολιτική της καριέρα και σε πείσμα όλων δεν υποχώρησε ποτέ και για τίποτα νικώντας κατά κράτος και διαλύοντας το πανίσχυρο συνδικάτο. Η μεγάλη αυτή κοινωνική σύγκρουση διήρκησε πάνω από ένα χρόνο προκαλώντας 3 θανάτους, πάνω από 20.000 τραυματίες, 11.000 συλλήψεις απεργών εκ των οποίων πάνω από 200 οδηγήθηκαν στα δικαστήρια ένας από αυτούς ήταν και ο ίδιος ο Αρθούρος Σκάργκελ.
Πριν από την δεκαετία του 80 οι οικολογικές ευαισθησίες είναι γεγονός ότι ήταν σχεδόν ανύπαρκτες αν εξαιρέσουμε ορισμένα μικρά οικολογικά κόμματα σε κάποιες χώρες. Οι παραδοσιακοί πολιτικοί σχηματισμοί δεν είχαν στην ατζέντα τους οικολογικά ζητήματα. Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80 η Θάτσερ ενθάρρυνε την είσοδο της κλιματικής αλλαγής στον βρετανικό και παγκόσμιο πολιτικό χάρτη αφήνοντας ανοιχτή την προοπτική μιας διεθνούς νομοθεσίας. Ο ενθουσιασμός της για αυτά τα θέματα όμως εξατμίστηκε γρήγορα.
Πρωτοπόρος τελικά στην οικολογική ευαισθησία ή της λογικής «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»;
Πάντως, για τους Βρεττανούς η Θάτσερ είναι η δεύτερη πιο σημαντική πρωθυπουργός στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα μετά τον Τσόρτσιλ.