Χριστούγεννα του 1991 στη Deauville -το πιο κοντινό παραθαλάσσιο θέρετρο του Παρισιού- μια πανέμορφη πόλη της Νορμανδίας.
Η Διακόσμηση είναι εντυπωσιακή, ο Δήμος της Deauville, ένας από τους πιο πλούσιους της Γαλλίας, μεταμορφώνει την μικρή πόλη σ´ ένα χριστουγεννιάτικο χωριό, γεμάτο γιρλάντες και πολύχρωμα λαμπιόνια, τεράστιες φάτνες, Άγιους Βασίληδες, διακοσμημένα έλατα όλων των μεγεθών· είναι ονειρεμένα. Η διακόσμηση του Παρισιού μπροστά της είναι πραγματικά φτωχή.
Ζω σ´ αυτό το υπέροχο μέρος το ένα τρίτο του χρόνου, μιας και εργάζομαι σαν μουσικός στο καζίνο της, το μεγαλύτερο και ομορφότερο της Γαλλίας.
Πίνω καφέ συντροφιά με μια στενή μου φίλη μου, 35 χρόνια μεγαλύτερη μου, καθηγήτρια στη Σορβόννη, ψυχολόγος-ψυχαναλυτής.
-Είναι μαγική η ατμόσφαιρα της λέω, δεν συμφωνείς;
-Ναι μου απαντά, αλλά το παράδοξο είναι ότι αυτή η περίοδος είναι για τους περισσότερους ανθρώπους πολύ δύσκολη.
Ξαφνιάζομαι και αντιδρώ.
-Όταν ήμουν μικρός, μέχρι το τέλος των μαθητικών μου χρόνων τα περίμενα πως και πως της απάντησα και αυτό καταλάβαινα ότι ένοιωθαν και όλοι οι άνθρωποι γύρω μου, μικροί και μεγάλοι. Βέβαια τώρα είναι διαφορετικά, τέτοιες μέρες δουλεύω, αλλά πάντοτε μου αρέσει.
-Για τα παιδιά είναι συνήθως όμορφα, έχουν διακοπές, περιμένουν δώρα μου απάντησε χαμογελώντας. Και για τους πολύ νέους ίσως σαν και σένα. Για τους ενήλικες είναι διαφορετικά. Στους περισσότερους δημιουργεί, άγχος, ανησυχία και κατάθλιψη. Συναισθήματα περίπλοκα και αντιφατικά. Μεγάλες προσμονές, απολογισμούς για τον χρόνο που πέρασε, καταναγκασμούς και υποχρέωση να γιορτάσουν, να είναι με την οικογένεια η φίλους, να είναι καλά. Και αυτό δεν γίνεται. Δεν νοιώθουμε καλά, έτοιμοι για γιορτή, ποτέ με πρόγραμμα. Οι περισσότεροι που παίρνουν ραντεβού μαζί μου, μου εκμυστηρεύονται ότι «φοβούνται» αυτή την περίοδο. Είναι ένα ορόσημο-εμπόδιο. Οι καλύτερες γιορτές είναι αυτές που δεν περιμένουμε. Οι αυθόρμητες, οι καθημερινές, οι απρογραμμάτιστες. Στις άλλες υπάρχει λίγο υποκρισία και καταναγκασμός. Το ίδιο και με τα δώρα. Και τις περισσότερες φορές η γιορτή η αποτυγχάνει ή για κάποιους είναι βάσανο.
Δεν είχα την ίδια άποψη με την Ζακλίν. Τότε.
Τώρα αν την είχα απέναντι μου -ήταν και αυτή πριν δύο χρόνια ένα από τα θύματα του κορονοϊού- θα της έλεγα ότι θα συμφωνούσα μαζί της στα περισσότερα.
Επειδή δεν πιστεύω στον Θεό -δεν είμαι άπιστος, πιστεύω στον άνθρωπο- η θρησκευτική πλευρά των ημερών εξυπακούεται ότι δεν με αγγίζει. Σέβομαι πολύ και κατανοώ την ειλικρινή κατάνυξη που μπορούν να νοιώθουν οι πιστοί χριστιανοί. Αυτοί είναι λίγοι στις μέρες μας, εννοώ αυτούς που πιστεύουν πραγματικά.
Μπορούμε βέβαια να προσδώσουμε και άλλα νοήματα για τις μέρες των Χριστουγέννων.
Της ελπίδας, της αγάπης για τον οποιοδήποτε άλλον (χριστιανικής ηθικής όμως είναι και αυτά), της ειρήνης, της διάθεσης για συνεύρεση και επαφή με τους ανθρώπους που αγαπάμε, με την οικογένεια.
Όμορφα και συμπαθητικά είναι όλα αυτά.
Δέχθηκα πολλές ευχές, σχεδόν όλες απρόσωπες, μερικές φορές από ανθρώπους που δεν έχω καμία επαφή, είμαι όμως μέρος της ατζέντας τους, με ένα κλικ ευχόμαστε το ίδιο πράγμα σε δεκάδες άτομα (μερικές ευχές μπορεί να είναι κατάρα για κάποιους), οι λιγότερο τεμπέληδες βέβαια στις ομαδοποιημένες ευχές τους, μπαίνουν στον κόπο να βάλουν και το όνομα αφήνοντας το περιεχόμενο του μηνύματος όμοιο για όλα τα πρόσωπα της ατζέντας, όπως και τα διάφορα emoji. Προσωπικά δεν στέλνω ποτέ ευχές, προτιμώ να μιλώ με τους φίλους.
Νοιώθω ότι τα Χριστούγεννα οι περισσότεροι γιορτάζουν ή μάλλον θέλουν να δείχνουν ότι γιορτάζουν, γιατί πρέπει να γιορτάσουν, έχουν δεν έχουν διάθεση για γιορτή.
Γιορτάζουμε υποχρεωτικά, βρισκόμαστε σε μεγάλα τραπέζια υποχρεωτικά, με ανθρώπους της οικογένειας που δεν έχουμε πάντα τη διάθεση να «γιορτάσουμε» μαζί ή τουλάχιστον αυτή τη χρονική στιγμή, τα παιδιά των μονογονεϊκών οικογενειών είναι κατά το ήμισυ ανικανοποίητα, μιας και ένας από τους δυο γονείς λείπει, συνήθως έχει προϋπάρξει ένταση, οι καινούργιοι σύντροφοι όταν είναι παρόντες συχνά δημιουργούν αμηχανία στα παλαιότερα μέλη της ευρύτερης οικογένειας, όταν είναι απόντες έλλειψη και εκνευρισμό σε άλλους μικρούς ή μεγάλους, οι απόντες συχνά είναι περισσότερο παρόντες και οι παρόντες συχνά θα ήθελαν να είναι αλλού και με άλλους… στο τέλος καταλήγει η γιορτή της διπλωματίας και της υποκρισίας, όπως όλες οι υποχρεωτικές γιορτές.
Για να μην είμαι τελείως αρνητικός, υπάρχουν σίγουρα και αρκετοί άνθρωποι που περνούν πραγματικά ευχάριστα.
Όσο γι´ αυτούς που είναι η νοιώθουν μόνοι, ακόμη και όταν βρίσκονται με άλλους αυτή τη μέρα για να γιορτάσουν, βιώνουν τη μοναξιά τους ακόμη πιο έντονα.
Στην τηλεόραση άπειρες εκπομπές για το γιορτινό τραπέζι, με τα προτεινόμενα παραδοσιακά φαγητά, παραλλαγές και ιδέες, αναμεμειγμένες με σκηνές πολέμου από την Ουκρανία και καταυλισμούς μεταναστών, βόλτες στην στολισμένη αγορά, η οποία περιμένει πως και πως την περίοδο για να κάνει το πιο σημαντικό μέρος του ετήσιου τζίρου.
Εδώ είναι και η ουσία της γιορτής.
Το εμπόριο και οι έμποροι γιορτάζουν.
Είναι η γιορτή της κατανάλωσης, του καταναλωτισμού. Υπάρχουν και ειδικά καταναλωτικά δάνεια σε πολλές χώρες ειδικά για τις γιορτές. Οι οποίοι έμποροι προετοιμάζονται, με τον απαραίτητο στολισμό από αρχές Νοεμβρίου ή τέλη Οκτωβρίου. Αν και χριστιανική γιορτή, γιορτάζεται σε όλες τις ηπείρους.
Βρέθηκα πριν ένα μήνα περίπου στην Σιγκαπούρη για επαγγελματικούς λόγους.
Μου έκανε εντύπωση ο χριστουγεννιάτικος στολισμός. Βουδιστές, μουσουλμάνοι, ινδουιστές, ταοϊστές είναι οι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους. Οι χριστιανοί αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 4%.
Στα τεράστια πολυκαταστήματα και εμπορικά κέντρα, έλατα στολισμένα, ατελείωτα Merry Christmas, Santa Claus και φάτνες με το θείο βρέφος και τους μάγους. Για ποιόν όλα αυτά; Μα, για τον βουδιστή, ινδουιστή καταναλωτή.
Στις χριστουγεννιάτικες γιορτές γιορτάζω πάντα το τέλος τους εδώ και πολλά χρόνια.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Οι γλεντζέδες της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στα σκαλιά του Grand Central Station, περίπου το 1940, Photo FPGHulton ArchiveGetty Images