Η σύνταξη είναι σαφώς μια από τις σημαντικότερες κοινωνικές κατακτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας και θα ήταν αδιανόητο κάποιος να την αμφισβητήσει σαν δικαίωμα, όποιες και αν είναι οι ιδέες του, σε οποιονδήποτε πολιτικό χώρο και αν ανήκει.
…
Τι ακριβώς συμβαίνει στη Γαλλία τις τελευταίες εβδομάδες όπου τα συνδικάτα ενωμένα (μάλλον σπάνιο φαινόμενο) απεργούν και διαδηλώνουν ενάντια στην μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος;
Ποιός έχει δίκαιο, και ποιά είναι η αλήθεια;
Όλοι έχουν δίκαιο, και οι αλήθειες είναι πολλές, αντικρουόμενες και συχνά ασύμβατες, γι´ αυτό ακριβώς δημιουργείται και το πρόβλημα.
Θα επιχειρήσω μια σύντομη περιγραφή της κατάστασης.
Το σημερινό συνταξιοδοτικό σύστημα της Γαλλίας θεμελιώθηκε αμέσως μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, από τον Ντε Γκωλ μέσα στα πλαίσια μιας ευρύτερης κοινωνικής πολιτικής και με την συναίνεση όλων των πολιτικών τάσεων.
Στηρίζεται σε μια βασική ιδέα κοινωνικής αλληλεγγύης, της ανακατανομής (répartition) που σημαίνει στην πράξη ότι οι κοινωνικές εισφορές των εργαζομένων που βρίσκονται σε επαγγελματική δραστηριότητα, χρηματοδοτούν τις συντάξεις (τους συνταξιούχους).
Αμέσως μετά τον πόλεμο η αναλογία εργαζομένων-συνταξιούχων ήταν 3-1. Προοδευτικά η αναλογία αυτή άρχισε να αλλάζει και τις τελευταίες δεκαετίες έγινε 2-1, με προοπτική 1,7-1 την επόμενη δεκαετία.
Ο αριθμός των συνταξιούχων αυξάνει συνεχώς όπως και η χρονική διάρκεια που κάποιος καρπώνεται τη σύνταξη, γιατί πολύ απλά ζούμε περισσότερο· κάθε δεκαετία το προσδόκιμο όριο ζωής αυξάνεται, γεγονός που λογικά αλλάζει τις ισορροπίες και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του συστήματος. Αυτή είναι η επίσημη άποψη της πολιτικής εξουσίας και αυτό θέλει να προλάβει όπως δηλώνει ο Μακρόν. (Ήταν ένα από τα βασικά προβλήματα που απασχόλησαν όλους τους προέδρους, Σιράκ, Σαρκοζί, Ολάντ, τα τελευταία 25 χρόνια· όλοι απέφευγαν να το δρομολογήσουν γιατί ήταν πολιτικά ζημιογόνο και καταστροφικό για την επανεκλογή τους).
Τι εναλλακτικές υπάρχουν στην περίπτωση που τα ταμεία δεν θα έχουν χρήματα να πληρώσουν τις συντάξεις, όπως δηλώνει η κυβέρνηση ότι θα συμβεί στα αμέσως επόμενα χρόνια;
1 δανειοδότηση του κράτους και των ταμείων ή
2 αύξηση των εισφορών των εργαζομένων(που συνεπάγεται μείωση μισθών) ή
3 μείωση των συντάξεων ή
4 αύξηση της χρονικής διάρκειας των εισφορών
Αυτή την τελευταία εναλλακτική λύση προτείνει ο Μακρόν και η κυβέρνηση, ανεβάζοντας από τα 62 στα 64 το όριο ηλικίας για την σύνταξη. Με λίγα λόγια 2 χρόνια επιπλέον εργασία για να σώσουμε το σύστημα.
Η πλειοψηφία των Γάλλων είναι αντίθετη· αυτό δείχνουν οι τελευταίες σφυγμομετρήσεις.
Τα συνδικάτα διαδηλώνουν και απεργούν· 2,5 εκ. διαδηλωτές σε όλη τη χώρα σύμφωνα με την εκτίμηση των συνδικάτων 1 εκ. σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών -είναι πάντα εντυπωσιακές αυτές οι αποκλίσεις στις εκτιμήσεις-, θεωρώντας το νομοσχέδιο αντιλαϊκό, αντιδημοκρατικό ακόμη και στερούμενου πολιτικής νομιμότητας.
Η κυβέρνηση απαντά ότι ήταν στις προγραμματικές της εξαγγελίες, και είναι αλήθεια. Από την πρώτη του θητεία ο Μακρόν είχε στο πρόγραμμα αυτή τη μεταρρύθμιση που δεν δρομολογήθηκε στην πρώτη του πενταετία εξαιτίας της κρίσης του Covid.
-«Υλοποιώ αυτό που είχα ξεκάθαρα εξαγγείλει», λέει ο Γάλλος Πρόεδρος. «Έγιναν εκλογές πριν κάποιους μήνες, εκλέχθηκα σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες».
-«Όχι» λέει η αντιπολίτευση, «δεν έχεις την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή».
-«Έχουμε την σχετική πλειοψηφία» απαντά η Πρωθυπουργός Elizabeth Borne, «εξάλλου η κοινοβουλευτική δημοκρατία προϋποθέτει συναινέσεις, συμμαχίες και όχι απαραίτητα απόλυτη πλειοψηφία και στείρα αντιπολίτευση».
-«Ναι, αλλά στις τελευταίες προεδρικές εκλογές η αποχή ήταν μεγάλη, άρα κύριε Μακρόν δεν είσαι πλειοψηφία επί του συνολικού πληθυσμού» απαντούν Λεπέν και Μελανσόν.
Κατά την άποψη μου, το ότι οι πολίτες δεν πάνε να ψηφίσουν είναι πραγματικά λυπηρό· όποιοι και να είναι οι λόγοι όμως είναι πρώτα και κύρια ευθύνη των ίδιων των πολιτών αν δεν ψήφισαν. Εκ των υστέρων αυτοί που δεν ψήφισαν δεν μπορούν να θέτουν ζήτημα νομιμότητας της κυβέρνησης και μη δυνατότητας λειτουργίας της πολιτικής εξουσίας· αλλιώς θα καταλήγουμε συνεχώς σε αδιέξοδα.
-«Ο λαός εκφράζεται στο δρόμο» λέει ο Μελανσόν, (ξεχνώντας συνειδητά βέβαια ότι ακόμη και 2 εκ. διαδηλωτές δεν δημιουργούν κοινωνική πλειοψηφία σε μια χώρα 67εκ.)
-«Ο λαός εκφράζεται στις κάλπες» λέει ο Μακρόν. «Έχουμε κοινοβουλευτική δημοκρατία και όχι δημοκρατία του δρόμου».
-«Κάνετε πολιτική για τα μονοπώλια και τους πλούσιους» λέει ο Μελανσόν και η Λεπέν.
-«Προσπαθώ να σώσω το σύστημα» λέει ο Πρόεδρος, «αν δεν κάνουμε κάτι θα υπάρχει αρκετά γρήγορα μεγάλο πρόβλημα. Είναι αρμοδιότητα και ευθύνη ενός πολιτικού ηγέτη να προλαβαίνει τα προβλήματα πριν αυτά εμφανιστούν».
-«Ψέματα» απαντά η αντιπολίτευση. «Δεν υπάρχει τίποτα το επείγον. Η αλλαγή επιβάλλεται από τις Βρυξέλλες και έχει σαν στόχο την μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων. Είναι μια καθαρά ταξική μεταρρύθμιση, όπου η μεσαία τάξη θα πρέπει να δουλεύει ακόμη περισσότερο προς όφελος του κεφαλαίου».
-«Αν θέλουμε υγιές και ανεξάρτητο συνταξιοδοτικό σύστημα, δεν υπάρχει άλλη λύση» λέει η κυβέρνηση.
-«Λεφτά υπάρχουν» λέει ο Μελανσόν, «αρκεί να ψάξετε στις κατάλληλες τσέπες. Είναι σημάδι προόδου και ποιότητας ζωής να δουλεύουμε λιγότερο».
-«Δεν είμαστε ανόητοι να δημιουργούμε πρόβλημα στους πολίτες» απαντά η κυβέρνηση. «Κάποιες μεταρρυθμίσεις επιβάλλονται· η μακροζωία είναι γεγονός, οι εξελίξεις στην ιατρική, την βιολογία, την χημεία θα επιμηκύνουν ακόμη περισσότερο το προσδόκιμο όριο ηλικίας, πρέπει απλά να προσαρμοστούμε. Πριν 50 χρόνια κάποιος απολάμβανε τη σύνταξη του για 10-15 χρόνια. Τώρα είναι πάνω από 25 και σε λίγο 30-35. Κάτι πρέπει να κάνουμε. Είναι πολιτική μας ευθύνη».
…
Πέρα από τις μικροπολιτικές διαφορές, όλοι κάπου έχουν δίκαιο.
Υπάρχουν όμως και άλλες όψεις πιο βαθιές, πιο φιλοσοφικές και λιγότερο αισθητές που δημιουργούν ερωτήματα που δεν έχουν εύκολες και συνολικές απαντήσεις.
Τι ακριβώς αντιπροσωπεύει η εργασία σήμερα πέρα από την εξασφάλιση των πόρων για επιβίωση; Σε κοινωνικό, ψυχολογικό, πολιτισμικό και προσωπικό επίπεδο;
Στους καινούργιους τρόπους παραγωγής της τεχνολογικής επανάστασης, είναι το ίδιο επίπονο να δουλεύει κάποιος μετά τα 60, σε σύγκριση με πριν από 50 χρόνια;
Στα 65 του κάποιος θεωρείται παραγωγικός και ικανός η κουρασμένος και ανίκανος;
Όλες οι δουλειές δεν είναι ίδιες, είναι καλό να δουλεύει κάποιος στα 64 η κακό;
Αποδεκτό η απαράδεκτο, κοινωνικά, ηθικά, πολιτισμικά;
Η πείρα που έχει αποκομίσει πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί προς όφελος της κοινωνίας;
Είναι προτιμότερο να χαθεί πάνω σ´ ένα καναπέ η να συνεχίζει να διοχετεύεται στο κοινωνικό περιβάλλον αυτή η ενέργεια και εμπειρία;
Γιατί να μην προβλέπεται κάτι à la carte; Με συνθήκες, τρόπους, αποδοχές, μεθόδους, προσεγγίσεις και ώρες προσαρμοσμένες στην ηλικία και την εργασία του καθένα; Μια ελαστικότητα σε σχέση με τα θέλω και τα μπορώ του καθένα;
Υπάρχουν άνθρωποι που ονειρεύονται τη σύνταξη, μερικοί την παίρνουν στα 45 (στην Ελλάδα, στην Γαλλία όχι). Υπάρχουν πολλοί που δεν θέλουν ούτε καν να το σκέφτονται σαν προοπτική γιατί αγαπούν τη δουλειά τους και δεν θέλουν να τη σταματήσουν ποτέ. Ανήκω σ´ αυτή την κατηγορία.
Υπάρχουν πολλοί που αγαπούν τη δουλειά τους αλλά δεν μπορούν πια να τη συνεχίσουν· μερικά επαγγέλματα είναι όντως βαριά.
Υπάρχουν πολλοί που δεν αγάπησαν ποτέ τη δουλειά τους και η σύνταξη είναι πραγματική απελευθέρωση και είναι πολλοί και έχουν δίκαιο.
Υπάρχουν δουλειές που δεν είναι δύσκολες σωματικά αλλά ιδιαίτερα ψυχοφθόρες. Και σ´ αυτές τις περιπτώσεις καλύτερο είναι να σταματούν νωρίς.
Όλα αυτά είναι απόλυτα σεβαστά και κατανοητά.
Αυτό που μας δείχνει όμως η ζωή είναι ότι οι άνθρωποι που συνεχίζουν να είναι ενεργοί, δεν γερνούν γρήγορα, έχουν καλύτερη ψυχολογική διάθεση, νοιώθουν ζωντανοί και χρήσιμοι, δημιουργούν και συνεχίζουν να έχουν όνειρα· αντίθετα οι περισσότεροι που βγαίνουν στη σύνταξη μετά από ένα πρώτο μικρό διάστημα ευφορίας, πέφτουν σε αδράνεια, κατάθλιψη, χωρίς να μπορούν να διαχειριστούν τον άπειρο ελεύθερο χρόνο τους. (Στην Ελλάδα έχει βρεθεί μια λύση,η ενασχόληση με τα εγγόνια…)
Οι άνθρωποι που μένουν ενεργοί, ζουν περισσότερο, πιο δημιουργικά, πιο ευχάριστα, πιο αισιόδοξα, αρρωσταίνουν λιγότερο και διατηρούνται νέοι στο νου και στο σώμα τους.
Είναι το καλύτερο μπότοξ! Η πιο αποτελεσματική ψυχοθεραπεία!
Παραφράζοντας τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στα «Εκατό χρόνια μοναξιάς»…
«Σε όλους θα έλεγα πόσο λάθος κάνουν όταν νομίζουν ότι σταματούν να ερωτεύονται όταν γεράσουν, χωρίς να ξέρουν ότι γερνούν όταν σταματούν να ερωτεύονται…».
Απλά όπου λέει «ερωτεύονται», βάλτε το «δουλεύουν»…
Υ.Γ.: Πολλές οργανώσεις φοιτητών και νεολαίας συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, φαντάζομαι σε ένδειξη αλληλεγγύης για τους γονείς τους. Καλό και συμπαθητικό φαίνεται. Βέβαια δεν μπορώ να δω και μια άλλη πλευρά, μάλλον αρνητική. Όταν στα 20, με όλη τη ζωή μπροστά σου, με τις άπειρες δυνατότητες και τα όνειρα που πρέπει να έχεις, προβληματίζεσαι, και σε απασχολεί για το αν αν θα βγεις στη σύνταξη στα 62 η στα 64 μάλλον λυπηρό και απογοητευτικό ακούγεται…