Ας αρχίσουμε με την απλή παραδοχή ότι η Τέχνη είναι κομμάτι του πολιτισμού, του κάθε πολιτισμού, και δεν εναγκαλίζεται με την εξουσία. Σκοπός της Τέχνης είναι να υπηρετεί την ανθρώπινη φύση, να την μορφώνει, να την εξυψώνει, να την προβληματίζει. Σκοπός της Τέχνης είναι ότι να μας κάνει να βρίσκουμε ανεξερεύνητα κομμάτια του εαυτού μας, να μας εκπαιδεύει και να μας ωθεί στην πρόοδο. Η Τέχνη δεν είναι μόνο για διασκέδαση. Οι καλλιτέχνες είναι τα αντισώματα της κοινωνίας μας απέναντι στην εκάστοτε εξουσία. Ακόμη κι έτσι όμως, η Τέχνη αφορά έναν ολόκληρο κλάδο ανθρώπων, εργαζόμενων, των οποίων η εκπαίδευση και εργασία ενίοτε ρυθμίζεται νομοθετικά ή με πολιτικούς κανόνες.
Ξαφνικά, κι ενώ αυτός ο κλάδος κατά την διετία της κρίσης του κορωνοϊού βρέθηκε αντιμέτωπος με την ανεργία και προσπαθώντας μετά τα λοκντάουν να μαζέψει τα κομμάτια του, βρέθηκε αντιμέτωπος και με το ΠΔ 85/2022 για να φτάσει στην απεργία.
Ο Πρωθυπουργός λοιπόν θυμήθηκε ότι οι σπουδές του κλάδου αυτού είναι ασύνδετες με το εκπαιδευτικό μας σύστημα, αλλά αντί να κάνει τις κατάλληλες εκείνες κινήσεις που θα έλυναν το πρόβλημα, τα έκανε χειρότερα. Αν κάποιος παρακολουθήσει τις κινήσεις του Πρωθυπουργού και των Υπουργών που είναι υπεύθυνοι επί του θέματος, θα φτάσει στο συμπέρασμα ότι η παθογένεια είναι ετών (παραλάβαμε χάος), και το θέμα θα λυθεί με μια εκλογική νίκη της ΝΔ, με την υπόσχεση ίδρυσης Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών από το 2025. Από την άλλη, ο κόσμος, λαμβάνοντας την πληροφόρησή του κυρίως μέσω των τηλεοπτικών καναλιών και πολιτικών, αδυνατεί να καταλάβει τα νομοθετικά τερτίπια που τους έφεραν στο σημείο των καταλήψεων και γιατί τώρα γίνεται όλος αυτός ο ντόρος. Με την κυβέρνηση να υπερασπίζεται την θέση ότι οι καλλιτέχνες δεν καταλαβαίνουν το ΠΔ (μα είναι δυνατόν ένας ολόκληρος κλάδος να έχει αδυναμία αντίληψης;), προσπαθεί να ρίξει την ευθύνη στην ιδεολογία. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Πολιτισμός: α) το σύνολο των πνευματικών και καλλιτεχνικών επιδόσεων και επιτευγμάτων του ανθρώπου (τέχνες, επιστήμες, θεσμοί, δίκαιο, θρησκεία, έθιμα κτλ.), πνευματικός πολιτισμός, κουλτούρα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Με βάση τον νόμο 1158/81, η Ανώτερη Καλλιτεχνική Εκπαίδευση (θέατρο, κινηματογράφος, χορός) ανήκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και παρέχεται στις Ανώτερες Δημόσιες και Ιδιωτικές Σχολές. Με ΠΔ (προεδρικά διατάγματα) από το 1983 έως και το 1989, αλλά και με ΚΥΑ (κυβερνητικές αποφάσεις) της διετίας 2017-18 που ρυθμίζουν νομοθετικά τις δραματικές σχολές, τις σχολές κινηματογράφου, χορού, τηλεόρασης και την Κρατική Σχολή Ορχηστρικής Τέχνης (ΚΣΟΤ), οι κάτοχοι των διπλωμάτων ανήκουν στην ανώτερη βαθμίδα και τα πτυχία τους είναι ισότιμα των ΤΕΙ, ισοτιμία που παραχωρείται από το ΙΤΕ (Ινστιτούτο Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) και τον ΕΟΠΠΕΠ (Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων Επαγγελματικού Προσανατολισμού).
Έλα όμως που το 2003 τα ΤΕΙ καταργούνται και γίνονται ΑΤΕΙ, δηλαδή πανεπιστημιοποιούνται και κλείνει ο ΙΤΕ που παραχωρούσε τις ισοτιμίες με προθεσμία 2 ετών. Τότε, λόγω της ελλιπούς ενημέρωσης, ελάχιστοι κατάφεραν να πάρουν την ισοτιμία. Θα νόμιζε κανείς με βάση τα παραπάνω ότι αυτομάτως οι Ανώτερες Καλλιτεχνικές Σχολές υποβαθμίζονται άμεσα και πέφτουν στην βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Όχι. Αντιθέτως, τα πτυχία που παίρνουν από το 2003 και μετά οι απόφοιτοι είναι πτυχία Ανώτερων Καλλιτεχνικών Σχολών με σφραγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. Οι δε σχολές, δίνουν πτυχία ανώτερων σπουδών και λειτουργούν με βάση τα προαπαιτούμενα του Υπουργείου για το πρόγραμμα σπουδών τους. Συνεπώς, οι καλλιτέχνες βρίσκονται ξαφνικά σε μια γκρίζα ζώνη και διεκδικούν για πάνω από 15 χρόνια να γίνει ξεκάθαρη η βαθμίδα των πτυχίων τους.
Ταυτόχρονα, και αυτό αξίζει να τονιστεί, το Σύνταγμα στο άρθρο 16 παρ. 7 ορίζει ξεκάθαρα ότι «H επαγγελματική και κάθε άλλη ειδική εκπαίδευση παρέχεται από το Kράτος και με σχολές ανώτερης βαθμίδας για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο από τρία χρόνια, όπως προβλέπεται ειδικότερα από το νόμο, που ορίζει και τα επαγγελματικά δικαιώματα όσων αποφοιτούν από τις σχολές αυτές» στις οποίες περιλαμβάνονται οι Ανώτερες Καλλιτεχνικές Σχολές, οι οποίες και λειτουργούν αυστηρά κάτω από την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν 8 εκπαιδευτικές βαθμίδες. Στην 6η βαθμίδα βρίσκονται οι Ανώτερες Καλλιτεχνικές Σχολές σε όλη την Ευρώπη και επομένως η εφαρμογή του ΠΔ 85/2022, ρίχνοντας τους καλλιτέχνες στην 5η βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, καθιστά την Ελλάδα την μόνη χώρα στην Ευρώπη που οι κάτοχοι πτυχίων καλλιτεχνικών σχολών είναι λυκείου.
Εφόσον οι παραστατικές τέχνες (θέατρο, χορός, κινηματογράφος) συγκαταλέγονται στον κατάλογο των Καλών Τεχνών, το πιο απλό θα ήταν να ιδρυθεί μια Ανώτατη Σχολή Παραστατικών Τεχνών κατά τα διεθνή πρότυπα, χωρίς πανελλήνιες αλλά με εξετάσεις εισαγωγής απευθείας στην Σχολή, κάτι που οι καλλιτέχνες διεκδικούν εδώ και καιρό. Και που η Κυβέρνηση ναι μεν υπόσχεται να γίνει το 2025, αλλά αυτό είναι ακόμη στα λόγια και όχι στα χαρτιά.
Εδώ δεν χωράει ερώτημα. Αν η Κυβέρνηση ήθελε να λύσει το θέμα, είχε όλο το χρόνο να το κάνει και το θέμα είναι καθαρά νομοθετικό. Αυτό που θέλει είναι να καταπατήσει τα εργασιακά δικαιώματα ανθρώπων που είναι χρόνια στον καλλιτεχνικό κλάδο, να τους στερήσει το δικαίωμα μετεκπαίδευσης, να δημιουργήσει ένα φτηνό εργατικό προσωπικό, προωθώντας ταυτόχρονα τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Κι ας μη γελιόμαστε, η εκπαίδευση που προσπαθεί να προωθήσει η Κυβέρνηση είναι καθαρά ταξική, για τους λίγους και έχοντες. Το μεγάλο ψέμα της Κυβέρνησης είναι ότι με το ΠΔ δεν αλλάζει τίποτα για τον καλλιτεχνικό κλάδο. Εφόσον είναι έτσι, γιατί δεν τον εξαιρεί από το ΠΔ, αλλά τον υποβιβάζει; Γιατί τους εξαιρεί από το ΑΣΕΠ και δεν τους δίνει το δικαίωμα να μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και στο ΑΣΠΑΙΤΕ (Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης) όπως ίσχυε;
Πολιτισμός: β) ο πολιτισμός ενός συγκεκριμένου τόπου ή χρόνου: Δυτικός / ανατολικός / αιγυπτιακός / μεσαιωνικός / βυζαντινός / λαϊκός / πρωτόγονος / σύγχρονος ~. Ο ~ των αρχαίων Ελλήνων / των Aιγυπτίων / της Aναγέννησης στην Iταλία.
Όμως η Κυβέρνηση δεν επιτίθεται μόνο στους καλλιτέχνες. Η επίθεσή της είναι συντονισμένη ενάντια και στα μουσεία της χώρας. Αν ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός είναι η μεγαλύτερη παρακαταθήκη που έχουμε (και αξιοποιούμε κυρίως στην βαριά βιομηχανία της χώρας, τον τουρισμό), τότε χρέος του σύγχρονου πολιτισμού μας είναι να τον προστατεύουμε και να τον συντηρούμε με κάθε τρόπο. Και πρέπει να σημειωθεί ότι με βάση το Σύνταγμα και τους νόμους του ελληνικού κράτους, οι αρχαιότητες ανήκουν στον ελληνικό λαό (άρθρο 24 παρ. 1 με βάση την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001).
Η Κυβέρνηση λοιπόν καταθέτει νομοσχέδιο με βάση το οποίο το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού μετατρέπονται σε ΝΠΔΔ και φεύγουν από την αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Κοινώς τί μας λέει;
Ότι στα πέντε αυτά «νευραλγικά» μουσεία η διεύθυνση πλέον δεν θα γίνεται από υπάλληλο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά από διευθυντές «εκλεκτούς» ενός Γενικού Διευθυντή, που ο τελικός του σκοπός είναι να αυξήσει τα έσοδα του μουσείου κατά το δοκούν. Golden boys δηλαδή! Κοινώς, οι επισκέψεις των σχολείων που γίνονται για να δουν τα παιδιά την κληρονομιά του τόπου μας, και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που ήταν δωρεάν για όλους, θα γίνονται έναντι αντιτίμου που θα ορίζεται από το εκάστοτε μουσείο. Και ότι οι μισθοί των διευθυντών θα εκτοξευθούν, επιβαρύνοντας επιπλέον τον κρατικό προϋπολογισμό και κατεβάζοντας τους μισθούς των εργαζομένων.
Σε αυτό ας προσθέσουμε ότι ο Σύλλογος Εργαζομένων του Μουσείου της Ακρόπολης που είναι ΝΠΔΔ αντιδρά στο επίμαχο νομοσχέδιο. Και γιατί να μην αντιδρά; Πόσο πολιτισμό αναδεικνύει το κορυφαίο μουσείο της χώρας, όταν οργανώνει για την Τσικνοπέμπτη το ψήσιμο σουβλακίων και κοντοσουβλίου δίπλα σε κούρους του 5ου αιώνα; Σάμπως αυτό δεν γίνεται για την αύξηση των εσόδων του;
Το χειρότερο βέβαια σκέλος αυτού του νομο- «σχεδίου» είναι η συνεργασία με τα ξένα ιδρύματα. Γιατί άραγε να θέλει η Κυβέρνηση να συνεργαστεί, να δανείζει δηλαδή αρχαιότητες στο εξωτερικό; Ας θυμηθούμε λίγο τις 161 κυκλαδικές αρχαιότητες, προϊόν αρχαιοκαπηλίας, στο Ντέλαγουερ, την Πολιτεία «Νήσο Κέυμαν» των ΗΠΑ.
Στις 30 Αυγούστου 2022, το Υπουργικό Συμβούλιο συνεδρίασε μεταξύ άλλων και για την «Κύρωση συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντέλαγουερ, σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα συλλογής αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού». Αρχαιότητες, προϊόν λαθρανασκαφής στην Ελλάδα και υπό την κατοχή ιδιώτη, πολίτη των ΗΠΑ, που τις παραχώρησε σε ίδρυμα στο Ντέλαγουερ, που ανήκει στον γιό του κατόχου ιδιώτη.
Σύμφωνα με την συμφωνία που επιδίωκε να επικυρώσει η Κυβέρνηση, το Ελληνικό Δημόσιο θα παραιτούντο από κάθε ένδικη διεκδίκηση των αρχαιοτήτων αυτών, αρχαιοτήτων που βάσει με τους νόμους και το Σύνταγμα ανήκουν στον ελληνικό λαό, και η έκθεσή τους θα γινόταν στην Νέα Υόρκη και ενίοτε στην Ελλάδα. Με τον ίδιο τρόπο επομένως που εμπορευματοποίησε τις λαθρανασκαφές, η Κυβέρνηση έρχεται με το νομοσχέδιο αυτό να επικυρώσει την αρχαιοκαπηλία και να εμπορευματοποιήσει και τις αρχαιότητες των παραπάνω μουσείων. Και φυσικά, μη νομίζετε, δεν θέλει πολύ να γυρίσει ένα μουσείο από ΝΠΔΔ σε ΝΠΙΔ.
Πολιτισμός: γ) το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών, δ) ο πολιτισμός ως τομέας κοινωνικής δραστηριότητας.
Οι χώρες που θέλουν να λένε ότι έχουν πολιτισμό, παράγουν και πολιτισμό ή έστω παρέχουν τα κατάλληλα εκείνα εργαλεία σε αυτούς που θέλουν και μπορούν να τον παράγουν μέσα στα πλαίσια της δημιουργικότητάς τους.
Η παραγωγή Τέχνης στις ΗΠΑ συνεισφέρει σε ποσοστό 4,3% του ΑΕΠ της, αγγίζοντας τα 919,7 δις δολάρια, ποσό που την κάνει την μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας, μπροστά από τις μεταφορές, τις κατασκευές, την βιομηχανία και την αγροτική παραγωγή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο το ποσό αυτό ανέρχεται στα 10,8 δις λίρες Αγγλίας. Στην Ολλανδία, το ποσοστό συνεισφοράς της Τέχνης στο ΑΕΠ φτάνει το 3,7% και συνοδεύεται από το 4,5% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Η «κατανάλωση» Τέχνης στην Ολλανδία αγγίζει τα 14,1 δις ευρώ. Στην Γαλλία, ο καλλιτεχνικός χώρος υποστηρίζεται από την Κυβέρνηση με τα κονδύλια να δίνονται στις περιφέρειες από το Υπουργείο Πολιτισμού κι από εκεί να μεταφέρονται στους καλλιτέχνες και η οικονομική συνεισφορά της Τέχνης στο γαλλικό ΑΕΠ φτάνει το 3,2%, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται στο ποσοστό αυτό το ποσό των εσόδων που προκύπτουν μέσα από τον τουρισμό. Στην Ελλάδα, εισάγουμε ετησίως 181 εκ. ευρώ σε Τέχνη και εξάγουμε μόλις 110εκ ευρώ. Αν κάποιος προσπαθήσει να ψάξει σε τί ποσοστό συνεισφέρουν οι Τέχνες στο ΑΕΠ, η μόνη διαδικτυακή πληροφορία είναι από μια μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, του 2014, που αναφέρει ότι «η ευρωπαϊκή βιομηχανία πολιτισμού και δημιουργίας αναδεικνύεται σήμερα παγκόσμιος ηγέτης, κατέχοντας το 70% της παγκόσμιας αγοράς». Αλήθεια, με τί ποσοστό συμμετέχει η Ελλάδα σ’ αυτό το 70%; Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι οι Τέχνες δεν ξεπερνούν το 1,4% σε συνεισφορά στο ΑΕΠ, αλλά το ¼ του ΑΕΠ μας προέρχεται από τον τουρισμό.
Το πρόβλημα δεν είναι ούτε ιδεολογικό, ούτε προέχεται από κάποια αδυναμία κατανόησης. Είναι καθαρά νομοθετικό και προέρχεται από την ιδεολογία μιας κυβέρνησης που όσο καμία άλλη επιδεικνύει έναν απίστευτο σνομπισμό και αλαζονεία απέναντι στον χώρο των τεχνών. Και αυτό αποδεικνύεται κι από την τελευταία συνάντηση των εκπροσώπων του κλάδου με τον Πρωθυπουργό. Μια συνάντηση στην οποία δεν συμμετείχαν ούτε η Υπουργός Παιδείας ούτε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, μάλλον γιατί θεωρούσαν άλλες υποχρεώσεις σημαντικότερες…Μια συνάντηση που κατέληξε σε αδιέξοδο, γιατί προφανώς η υπόσχεση ίδρυσης μιας Ανώτατης Καλλιτεχνικής Σχολής δεν είναι αρκετή και η πρότασή του για μια νέα βαθμίδα αναγνώρισης σπουδών είναι ανέφικτη;
Στην Ελλάδα, την χώρα που θέλει να παινεύεται ως πατρίδα του πολιτισμού, μια κυβέρνηση κατάφερε να ενώσει όλες τις δυνάμεις του εναντίον της. Κι αυτό μόνο πολιτισμός δεν είναι.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Μάριος Λώλος
