Να ξεκινήσουμε διευκρινίζοντας κάτι. Όποιος έχει δώσει εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο πριν το 2000, τις αποκαλεί Πανελλήνιες. Οι μικρότεροι Πανελλαδικές…
Αυτές του έτους 2023 ξεκίνησαν χθες Παρασκευή για τους μαθητές των Γενικών Λυκείων με το κοινό για όλους μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας που αφορούσε φέτος την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα της γυναίκας.
Ωστόσο, τι είναι οι Πανελλήνιες ή Πανελλαδικές Εξετάσεις και πότε έγιναν για πρώτη φορά στην Ελλάδα;
…
Εξήγησέ μου σαν είμαι 5χρονο:
Τώρα που αποφάσισες τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις, να ξέρεις ότι για να το κάνεις θα πρέπει να δώσεις εξετάσεις και να περάσεις στο Πανεπιστήμιο για να σπουδάσεις. Για να μάθεις δηλαδή πως θα γίνεις δάσκαλος ή αστροναύτης. Όχι για να κάνεις βίντεο στο YouTube δεν χρειάζεται να πας στο πανεπιστήμιο αγάπη μου, αλλά σχεδόν για όλα τα υπόλοιπα πρέπει. Αυτές τις εξετάσεις λοιπόν τις λένε Πανελλήνιες. Συγνώμη, μπερδεύτηκα. Πανελλαδικές ήθελα να πω. Έτσι τις λένε σήμερα, αλλά είναι το ίδιο πράγμα. Ναι όλοι μας δώσαμε εξετάσεις. Όχι ο παππούς δεν έδωσε… Έχεις δίκιο.
Ναι θα πρέπει να κάνεις πολλές εργασίες, αλλά μην αγχώνεσαι… έχεις τόσα πολλά χρόνια ακόμη μπροστά σου. Θα πας πρώτα στο δημοτικό, μετά στο γυμνάσιο, μετά στο λύκειο και τότε θα δώσεις. Που ξέρεις μπορεί και να έχεις αλλάξει γνώμη μέχρι τότε για τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις….
…
Εξήγησέ μου σαν είμαι 15χρονο:
Από το χρόνου θα αρχίσεις και συ να κινείσαι στο ρυθμό των εξετάσεων. Θα δώσουμε Πανελλαδικές. Είδες σωστά το είπα, τόσες φορές με διόρθωσες… Τι εννοείς δεν θα δώσουμε όλοι μαζί; Δεν το ξέρεις ότι στην Ελλάδα δίνει όλη οικογένεια εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο;
Τέλος πάντων δεν είναι αυτό το θέμα μας.
Είναι μια ψυχοφθόρα διαδικασία. Το φαντάζεσαι και το ξέρω. Για χρόνια βλέπουμε όλοι μας όνειρα με τις πανελλήνιες. Και διηγούμαστε τις σχετικές ιστορίες. Αλλά αν κάνεις μια σταθερή καλή προσπάθεια όλα θα πάνε καλά. Το σημαντικό είναι η προσπάθεια, όποιο κι είναι το αποτέλεσμα. Πάντα βρίσκεται λύση και όλα παίρνουν το δρόμο τους…
Άσχετο. Ξέρεις ότι παλιά δίνανε εισαγωγικές εξετάσεις τον Σεπτέμβριο; Εκεί να δεις άγχος και δυσφορία με ένα ολόκληρο καλοκαίρι χαμένο…
Πολύ πιο παλιά δεν δίνανε καν εξετάσεις.
Από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1837 και μέχρι το 1924, η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση γινόταν χωρίς εξετάσεις. Το 1922 θεσπίστηκαν για πρώτη φορά εισαγωγικές εξετάσεις (προηγουμένως αρκούσε απολυτήριο Γυμνασίου και μια αίτηση και η είσοδος στα πανεπιστήμια τότε ήταν ελεύθερη), που εφαρμόστηκαν δύο χρόνια αργότερα στη Φυσικομαθηματική Σχολή και το 1926 στις υπόλοιπες σχολές του ΕΚΠΑ.
Τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 1963, οι εισαγωγικές εξετάσεις διοργανώνονταν από κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα ξεχωριστά. Ο κάθε υποψήφιος μπορούσε να λάβει μέρος σε όσες εξετάσεις ήθελε, εφόσον δεν συνέπιπταν οι ημερομηνίες διεξαγωγής τους, και αν πετύχαινε σε περισσότερες από μία σχολές, αναγκαστικά επέλεγε τη μία από αυτές. Την ίδια πάνω-κάτω περίοδο έκαναν την εμφάνισή τους και τα πρώτα φροντιστήρια για την προετοιμασία των υποψηφίων στις εισαγωγικές εξετάσεις.
Οι εισιτήριες εξετάσεις του 1964 ήταν οι πρώτες εξετάσεις που οργάνωσε κεντρικά και ενιαία το Υπουργείο Παιδείας για όλα τα ΑΕΙ επί κυβέρνησης Γεώργιου Παπανδρέου, τον πατέρα του Ανδρέα, με την ονομασία «Εισιτήριες Εξετάσεις», γιατί υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι και οι θέσεις στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ήταν περιορισμένες. Ήταν μια μεγάλη αλλαγή. Οι Έλληνες άρχισαν να θέλουν και να μπορούν να σπουδάσουν.
…
Εξήγησέ μου σαν είμαι 15χρονο:
Από το 1964 και μέχρι σήμερα ισχύει το «συγκεντρωτικό σύστημα» για την είσοδο των αποφοίτων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι εξετάσεις με διάφορες ονομασίες και παραλλαγές στο σύστημά τους, διοργανώνονται κεντρικά από το Υπουργείο Παιδείας και τα θέματα για τους υποψηφίους είναι κοινά. Σύμφωνα με του υπουργείο, ο θεσμός κοστίζει κάθε χρόνο περίπου 13 εκατομμύρια ευρώ.
Η αρχή έγινε τον Σεπτέμβριο του 1964 με τις πρώτες «Εισιτήριες Εξετάσεις», που έγιναν από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Οι πρώτες εξετάσεις του 1964 έλαβαν χώρα με την χρήση του πρώτου ηλεκτρονικού υπολογιστή στην Ελλάδα, ενός IBM 1401 με 41 κιλομπάιτ που είχε προμηθευτεί η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, το 1963. Έτσι στήθηκε ένα σύστημα αδιάβλητων εξετάσεων, με τον υπολογιστή ο οποίος καταλάμβανε μια έκταση 200 τ.μ. και λειτουργούσε με διάτρητες καρτέλες και μαγνητικές ταινίες. Το έργο αυτό ανέλαβε ο Χρήστος Γκούβης, ενώ πλαισιώθηκε από μια ομάδα 20 προγραμματιστών. Λόγω της τότε τεχνολογίας των υπολογιστών, έκαναν τρεις μήνες για να βγουν τα αποτελέσματα. Τότε περνούσε κάθε μαθητής ο οποίος έβγαζε συνολική βαθμολογία 190 βαθμών.
Ακολούθησε το ακαδημαϊκό απολυτήριο (Α και Β τύπος) που ίσχυσε από το 1965 έως το 1966 και οι γενικές εισιτήριες εξετάσεις που ίσχυσαν από το 1967 έως το 1979 σύστημα στο οποίο επέλεγε ο υποψήφιος μία σχολή και εξεταζόταν στα μαθήματα που ζητούσε.
Το 1980 οι «Εισιτήριες Εξετάσεις» μετονομάστηκαν σε «Πανελλήνιες Εξετάσεις» από την κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη και αφορούσαν τις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου. Το 1983 μετονομάστηκαν εκ νέου σε «Γενικές Εξετάσεις» από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (σύστημα με τις «δέσμες μαθημάτων») και από το 2000 έως σήμερα ονομάζονται «Πανελλαδικές Εξετάσεις».
Το 1995 εισήχθη η αστυνομική ακαδημία. Το 1996 καταργήθηκαν οι ειδικές διατάξεις που προέβλεπαν της χωρίς εξέταση εισαγωγή στα ΤΕΙ των αποφοίτων τμημάτων ειδικότητας ΤΕΕ και εξετάζονταν πλέον σε τρία μαθήματα. Το 1999 καταργείται το σύστημα των Δεσμών απ’ τον Γεράσιμο Αρσένη και επανέρχονται οι πανελλαδικές εξετάσεις (προαγωγικές και απολυτήριες) στη Β και Γ Λυκείου και οι δέσμες αντικαθίστανται απ’ τις κατευθύνσεις (Θεωρητική, Θετική και Τεχνολογική), με τη διαφορά ότι την περίοδο 1999-2001 τα εξεταζόμενα μαθήματα ήταν 14 και μετά μειώθηκαν σε 9. Το 2006 επί Υπουργίας Μαριέττας Γιαννάκου καταργούνται οι πανελλήνιες στη Β΄ και τα μαθήματα μειώνονται σε 6 ενώ εισάγεται η βάση των 10.000 μορίων για την εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, κάτι το οποίο καταργείται το 2010.
Η πρώτη εξαγγελία κατάργησης των Πανελληνίων εξετάσεων έγινε στη διακήρυξη της προγραμματικής πολιτικής του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος «Συμβόλαιο με το λαό», το 1981. Ωστόσο, παρά τη μακρόχρονη παραμονή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ουδέποτε αποπειράθηκε την ολική κατάργηση των εξετάσεων για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, παρά μόνον την κατ’ όνομα αντικατάσταση τους από τις «Γενικές εξετάσεις» το 1983 με τις 4 δέσμες. Οι κατοπινές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ αφορούσαν κυρίως τον τρόπο και το περιεχόμενο των εξετάσεων. Το 2000, μετονομάστηκαν επίσης σε «πανελλαδικές» από την Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Σημίτη, αν και ο όρος είχε επικρατήσει στην κοινή γνώμη και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της Ελλάδας ήδη από τη δεκαετία του 1980.
Η δεύτερη εξαγγελία για την κατάργηση των Πανελλαδικών – πλέον – εξετάσεων διατυπώθηκε από τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ). Όμως και σε αυτή την περίπτωση, μετά την ανάληψη της εξουσίας, δεν εφαρμόστηκε έμπρακτα, αν και δεν έπαψε να επαναλαμβάνεται κατά τη διάρκεια της τετραετούς διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ και κατόπιν αυτής. Μεταξύ άλλων, το 2023, ενόψει των Βουλευτικών Εκλογών της 21ης Μαΐου, ο Αλέξης Τσίπρας επανέλαβε την δέσμευση του για άμεση κατάργηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής πριν τις Πανελλαδικές του Ιουνίου, εφόσον εκλεγεί, δήλωση την οποία επέκρινε η Νέα Δημοκρατία.
*Με πληροφορίες από το Wikipedia
**Φωτογραφία εξωφύλλου: