Ελλάδα και τροτσκισμός. Το παγκόσμιο τροτσκικό κίνημα και ο ρόλος των Ελλήνων στις ηγετικές θέσεις του.
…
Στις 21 Αυγούστου του 1940 στο Μεξικό ο Λέων Τρότσκι άφηνε την τελευταία του πνοή, δολοφονημένος από τον πράκτορα του Στάλιν, Ραμόνα ντελ Ριο Μερκαντέρ.
Ο ιδρυτής του κόκκινου στρατού, ο στενός συνεργάτης του Λένιν, ο φυσικός του διάδοχος, για πολλούς, έγινε μια μορφή σχεδόν μυθική και «εξαγιασμένη» μετά τη βάναυση δολοφονία του και ένα πλήθος διανοουμένων, στοχαστών, ιδεολόγων και πολιτικών από όλο τον κόσμο, συσπειρώθηκαν γύρω από τις απόψεις του «προφήτη».
Ο Τροτσκισμός ήταν εκ των πραγμάτων έξω από τη φθορά που επιφέρει η εξάσκηση της εξουσίας και η οδυνηρή πραγματικότητα στην ανώδυνη θεωρία, και φάνταζε ως η μοναδική ενναλακτική επιλογή στην θλίψη, τον τρόμο και την απογοήτευση που προκαλούσε η «Σταλινική πραγματικότητα».
Τι ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα και ποια ήταν η επιρροή αυτής της μεγάλης επαναστατικής προσωπικότητας στο ελληνικό αριστερό κίνημα;
Όταν εκδηλώθηκε η διαμάχη μεταξύ των επιγόνων του Λένιν, η οποία βέβαια δεν επιλύθηκε αμέσως αλλά υπήρξε μία μεταβατική περίοδος που διήρκεσε κάποια χρόνια (από τον θάνατο του Λένιν το 1924 μέχρι την οριστική εκδίωξη του Τρότσκι από την Σοβιετική Ένωση 1928-29), πολλά κομμουνιστικά κόμματα ανά τον κόσμο διασπάστηκαν ή αποκολλήθηκαν σημαντικά τμήματα τους θεωρώντας ότι ο Τρότσκι ήταν πιο κοντά στην θεωρία του Μαρξ και ο πιστός συνεχιστής του έργου του Λένιν.
Ο Τροτσκισμός διακήρυττε την διαρκή και παγκόσμια επανάσταση κατά τα πρότυπα του Μαρξ και θεωρούσε ότι το δόγμα του Στάλιν για «σοσιαλισμό σε μία και μόνη χώρα» ήταν προδοσία των θεμελιωδών αρχών του μαρξισμού και ότι θα κατέληγε σε σίγουρη αποτυχία.
Στην Ελλάδα το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν διασπάστηκε επίσημα σε σταλινικό και τροτσκιστικό τμήμα αλλά έγινε το εξής ιδιότυπο: Υπήρχε ήδη μία οργάνωση που ονομαζόταν «Αρχείο», το «Αρχείο του Μαρξισμού» το οποίο το είχε ιδρύσει ο μαρξιστής Δημήτριος Γιωτόπουλος. Ήταν μία οργάνωση επιμόρφωσης εργατών δηλαδή είχε σαν σκοπό όχι τον ακτιβισμό και την πολιτική δράση αλλά την μελέτη των μαρξιστικών κειμένων ώστε να μπορέσει να διαμορφώσει μία μάζα κομμουνιστών που να έχει μία καλή θεωρητική κατάρτιση.
Ο Γιωτόπουλος ήταν της άποψης, σαν θεωρητικός του μαρξισμού που ήταν, ότι ο Τρότσκι ήταν πιο πιστός στις αρχές του μαρξισμού -άρα και στις δικές του- και θεώρησε ότι η οργάνωση του «Το Αρχείο» θα μπορούσε να εκπροσωπήσει τον Τροτσκισμό στην Ελλάδα.
Πήγε λοιπόν και συνάντησε τον Τρότσκι στην Πριγκηπόνησο της Κωνσταντινούπολης όπου είχε εγκατασταθεί αμέσως μετά την εκδίωξη του από την Σοβιετική Ένωση. (Ο Τρότσκι έζησε από το 1929 μέχρι το 1933 στην Πριγκηπόνησο, από το 1933 μέχρι το 1935 στη Γαλλία, από το 1935 μέχρι το 1937 στη Νορβηγία, και από το 1937 μέχρι τη δολοφονία του το 1940 στο Μεξικό).
Στην συνάντηση αυτή ο Τρότσκι και ο Γιωτόπουλος συζήτησαν και συμφώνησαν το «Αρχείο» να είναι ο επίσημος εκφραστής του τροτσκισμού στην Ελλάδα. Σημειωτέον ότι το «Αρχείο» κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου ήταν μία πολυάριθμη οργάνωση και ο αριθμός των «αρχειομαρξιστών» ήταν ο ίδιος, αν όχι μεγαλύτερος, από τον αριθμό των μελών του ΚΚΕ.
Από τη στιγμή που έγινε η συμφωνία με τον Τρότσκι ο Δημήτριος Γιωτόπουλος πήρε το ψευδώνυμο «Βίτε»,όπου κανένας δεν ήξερε τι ακριβώς σημαίνει στα ρώσικα ή στα γερμανικά ή σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα.
Υπήρξε ένα μυστήριο γύρω από αυτό το ψευδώνυμο και ο Γιωτόπουλος άφηνε επίτηδες να εννοηθεί, μ’ ένα νεφελώδη τρόπο, ότι το «Βίτε» προέρχεται από το γράμμα Βήτα, δηλαδή ότι ήταν ο δεύτερος τη τάξει στο παγκόσμιο τροτσκιστικό κίνημα, κάτι σαν υπαρχηγός του Τρότσκι.
Ο Γιωτόπουλος εσκεμμένα καλλιεργούσε αυτή την εντύπωση, κάτι που δεν διαψεύστηκε ποτέ από τον Τρότσκι. Καλλιεργήθηκε έτσι και ένας μύθος γύρω από το πρόσωπο του Έλληνα «υπαρχηγού».
Ο Μιχάλης Ράπτης ή «Πάμπλο», ο μετέπειτα διάδοχος του Τρότσκι, επίσης Έλληνας, σε μια συνέντευξη του το 1994 περιέγραφε μεταξύ άλλων πως ήταν η πρώτη του συνάντηση με τον Γιωτόπουλο, όταν πολύ νέος θέλησε να συναντήσει τον αρχηγό του Τροτσκιστικού Κινήματος στην Ελλάδα… Κάποιοι της ομάδας του Γιωτόπουλου τον οδήγησαν με μυστικότητα και συνωμοτισμό στο σημείο της συνάντησης και ο Γιωτόπουλος τον υποδέχθηκε σε ένα δωμάτιο με χαμηλό φωτισμό, καθισμένος σε μια πολυθρόνα με γυρισμένη διαρκώς την πλάτη του στον νεαρό Μιχάλη Ράπτη χωρίς να του αποκαλύψει το πρόσωπο του, απόμακρος και απρόσιτος. Όλα αυτά προφανώς στο πλαίσιο του μύθου του υπαρχηγού…
Οι σχέσεις μεταξύ του Γιωτόπουλου και του Τρότσκι ήταν πολύ καλές μέχρι τη στιγμή που ο Τρότσκι άρχισε να εξασκεί πολλές πιέσεις στον Έλληνα εκπρόσωπο του για να δεχτεί την άποψη της κομμουνιστικής διεθνούς για μια Αυτόνομη Μακεδονία.
Ο Γιωτόπουλος αναγκάστηκε να στείλει το στενό του συνεργάτη, τον ηθοποιό Βιτσιώρη που ήτανε το νούμερο δύο του τροτσκιστικού κινήματος στην Ελλάδα, να συναντήσει τον Τρότσκι στην Πριγκιπόνησο, για να του εξηγήσει ότι η κατάσταση στην Ελληνική Μακεδονία έχει αλλάξει εντελώς μετά τη συνθήκη της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Ο Τρότσκι ήταν ανένδοτος και επέμενε στις θέσεις του.
Μάταια ο Βιτσιώρης προσπαθούσε να του εξηγήσει ότι δεν υπήρχε πια μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα και ότι ο πληθυσμός ήταν κατ´ εξοχήν ελληνικός, και ότι η πραγματικότητα ήταν πια τελείως διαφορετική από αυτή που επικρατούσε όταν η Ελληνική Μακεδονία ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μάταιος κόπος.
Ο Τρότσκι επέμενε, πράγμα που αναπόφευκτα οδήγησε στην ρήξη των σχέσεων του με τον Γιωτόπουλο, ο οποίος κάποια στιγμή αγανάκτησε από τις συνεχείς πιέσεις του Τρότσκι. Αν και απολάμβανε στο έπακρο την όλο και πιο ευρέως γνωστή θέση του σαν «υπαρχηγός» του παγκόσμιου τροτσκιστικού κινήματος, δεν ήθελε παρόλα αυτά, να υιοθετήσει απόψεις και θέσεις διαμελισμού της ελληνικής επικράτειας. Ο Γιωτόπουλος ήταν πατριώτης και προτίμησε την ρήξη με τον Τρότσκι και την απώλεια της θέσης του «υπαρχηγού».
Ήταν πολύ μορφωμένος, καταγόταν από τη Λαμία, ήταν χημικός, ήταν παλικάρι, είχε πάει να πολεμήσει εθελοντής στον Ισπανικό εμφύλιο, δεν ξεχνούσε όμως ότι ήταν Έλληνας.
Αμέσως μετά την πλήρη και οριστική ρήξη του Γιωτόπουλου με τον Τρότσκι, δύο πρώην Γενικοί Γραμματείς του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Παντελής Πουλιόπουλος (από τους βετεράνους κινηματίες του ΚΚΕ στο Μικρασιατικό Μέτωπο που είχαν ασπαστεί τη θέση της Σοβιετικής Ένωσης και των Λένιν -Τρότσκι για συμμαχία με τον Κεμάλ και ευχόταν νίκη του τουρκικού και όχι του ελληνικού στρατού!) και ο Σεραφείμ Μάξιμος, διαγραμμένοι και οι δύο από το ΚΚΕ, παίρνουν την θέση των αρχειομαρξιστών και γίνονται με τη σειρά τους οι εκφραστές του τροτσκιστικού κινήματος στην Ελλάδα.
Εκδίδουν το περιοδικό «Σπάρτακος» και η βασική τους θέση είναι η εξής: Δεν είμαστε αντίπαλοι του Κομμουνιστικού Κόμματος, εμείς είμαστε το αυθεντικό κόμμα διότι το Σταλινικό Ζαχαριαδικό ΚΚΕ πρόδωσε τα ιδεώδη της παγκόσμιας επανάστασης στα οποία ο αρχηγός μας, ο Τρότσκι είναι συνεπής. Εμείς δεν θέλουμε να κάνουμε άλλο κόμμα, ούτε να το διασπάσουμε, είμαστε η εσωτερική αντιπολίτευση του και θέλουμε να το επαναφέρουμε στο σωστό μαρξιστικό δρόμο.
Η οργάνωση των Μάξιμου-Πουλιόπουλου δεν είχε μεγάλη απήχηση και σταδιακά περιθωριοποιήθηκε. Ο Πουλιόπουλος συνελήφθη και εκτελέστηκε από τους Ιταλούς κατά τη διάρκεια της κατοχής το 1943 και ο Μάξιμος διέφυγε στην Αυστρία το 1938 όπου πέθανε αλκοολικός το 1961.
Μεγάλος αριθμός τροτσκιστών εκτελέστηκαν μαζικά, συνειδητά και καλά προγραμματισμένα από την ΟΠΛΑ, την ένοπλη οργάνωση του ΚΚΕ, κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.
Μέσα στη πλήρη σύγχυση των Δεκεμβριανών, όπου από ένα σημείο και μετά κανείς δεν ήξερε ποιος σκοτώνει ποιον και γιατί, το ΚΚΕ δολοφόνησε μεθοδικά και εν ψυχρώ δεκάδες «εχθρούς» τροτσκιστές.
Από το «Αρχείο» του Γιωτόπουλου πέρασαν σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής αριστεράς και της διανόησης.
Από την ομάδα του Πουλιόπουλου πέρασε κι ο νεαρός Ανδρέας Παπανδρέου για ένα χρόνο περίπου, ο όποιος δεν παρέλειπε να αναφέρει ότι ο Δημοσθένης Βουρτσούκης, ο υπαρχηγός της ομάδας Πουλιόπουλου τον είχε μάθει να χορεύει…. ζεϊμπέκικο. Ο Βουρτσούκης ήταν κι αυτός ένα από τα θύματα της ΟΠΛΑ κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών.
Ένα παρακλάδι της οργάνωσης Πουλιοπούλου ήταν και η ομάδα του Στίνα στην οποία ανήκει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης.
Μετά το θάνατο του Τρότσκι, Γραμματέας της Τετάρτης Διεθνούς εκλέχτηκε ο Έλληνας Μιχάλης Ράπτης γνωστός παγκοσμίως με το ψευδώνυμο Πάμπλο, ο οποίος εξελίχθηκε σε μια από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες του διεθνιστικού επαναστατικού κινήματος.
*Φωτογραφία εξωφύλλου:
