Ο Σπύρος Καβαλλιεράτος και ο Γιάννης Αχυρόπουλος συζητούν πάνω στο θέμα των ειδήσεων των ταμπλόιντς και στο πως και ποιος καθορίζει την επικαιρότητα.
…
Σπύρος Καβαλλιεράτος
Αν αναρωτηθούμε γιατί παρακολουθούμε τις ειδήσεις, για ποιο λόγο ζητάμε την ενημέρωση, το πιο πιθανό είναι να καταλήξουμε στις εξής απαντήσεις: για να ενημερωνόμαστε για τις τρέχουσες εξελίξεις με σκοπό να οργανώσουμε τις άμεσες αποφάσεις και πράξεις μας, για να έχουμε μια εικόνα της εποχής που ζούμε μέσω της οποίας θα μπορέσουμε να αυτοπροσδιοριστούμε και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, για να διασκεδάσουμε με ένα φτηνό, σίγουρο, παραδοσιακό τρόπο: το μπανιστήρι και το κουτσομπολιό.
Όταν λέμε λοιπόν “επικαιρότητα” εννοούμε μια μίξη αναφοράς γεγονότων που επηρεάζουν τη δημόσια ζωή με μια (πολύ μικρότερη) δόση κουτσομπολιού. Όμως τα γεγονότα που επηρεάζουν τη ζωή μας είναι χιλιάδες καθημερινά. Παλιότερα οι περίπου δέκα εφημερίδες πανελλήνιας εμβέλειας είχαν πολύ συχνά διαφορετικούς τίτλους και διαφορετική θεματολογία, ανάλογα την πολιτική τους κατεύθυνση, προκαλώντας αντίστοιχη θεματολογία στα πηγαδάκια των καφενείων. Σήμερα μέσα από εκατοντάδες ενημερωτικές σελίδες και εκατοντάδες χιλιάδες προφίλ διαδικτυακών κοινωνικών μέσων, φτάνουμε στο σημείο να απασχολούμαστε ΟΛΟΙ με ένα θέμα που αλλάζει κάθε μερικές ώρες μέχρι κάθε εβδομάδα, το πολύ. Ριχνόμαστε με μανία στο καινούργιο θέμα, ανεξάρτητα από πόσο πραγματικά σημαντικό είναι, σαν μόδες με εξωφρενική ένταση και ρυθμό. Ποιος επιλέγει αυτά τα θέματα; Είναι κάποιο κέντρο αποφάσεων; Είναι το συλλογικό υποσυνείδητο; Είναι κάποια κέντρα αποφάσεων που εκμεταλλεύονται γνώσεις πάνω στη συμπεριφορά του συλλογικού ασυνειδήτου;
Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να καθορίσει κανείς.
Αυτό που εύκολα μπορεί κανείς, είναι να παρατηρήσει ότι η επικαιρότητα δεν εμφανίζεται με βαθμό σημαντικότητας και επείγουσας ενημέρωσης. Τις προσεχείς ημέρες θα κριθούν πολύ σημαντικά νομοσχέδια που θα αλλάξουν τη ζωή μας, αλλά ο προβολέας είναι στις εσωκομματικές του ΣΥΡΙΖΑ, όχι τόσο από πολιτικό ενδιαφέρον, όσο κουτσομπολίστικο. Αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάπου από τύχη διάβασα ότι σε λίγες μέρες θα προταθεί στο ευρωκοινοβούλιο ο Έλεγχος Συνομιλίας, δηλαδή το πλήρες φιλτράρισμα όλων των συνομιλιών και την άμεση αποστολή των αποτελεσμάτων στις αρχές. Ποιος επιλέγει ότι είναι κάτι που δεν θα τραβήξει το ενδιαφέρον των πολιτών; Η μη ενημέρωση δεν δίνει άραγε χώρο σε κάθε συνωμοσιολογία; Κατά πόσο υπάρχουν σκοτεινές δυνάμεις, με την έννοια όχι συγκεκριμένων ατόμων εξουσίας όπως οι πρόεδροι χωρών, εταιρειών κλπ; Γιατί δεν μας ενδιαφέρει να ρίξουμε φως από τη στιγμή που είναι αδιαμφισβήτητο ότι επηρεάζουν τη ζωή μας προς το χειρότερο;
Ερωτήματα που θα είχαν νόημα αν δεν είχαμε ριχτεί στο κουτσομπολιό και την ανθρωποφαγία για να ξεφύγουμε από τον αφόρητο πόνο και την αβάσταχτη πλήξη.
…
Γιάννης Αχυρόπουλος
Η επικαιρότητα, η είδηση, αυτό που ενδιαφέρει, αυτό που αφορά, είναι ένα γεγονός, ένα συμβάν, ένα αφήγημα, μια ιστορία που μπορεί να αγγίξει το κοινό, και όπου ο αναγνώστης, ο θεατής, ο ακροατής μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του.
Η αυξανόμενη και συνεχής ροή πληροφοριών έχουν αντίκτυπο στην επιλογή και την ταξινόμηση τους. Και αυτό τις περισσότερες φορές αποφασίζεται από τη συντακτική ομάδα ενός μέσου.
Ο ανταγωνισμός στην αγορά των ΜΜΕ, ο αγώνας για την είδηση, οι δυνατότητες κάλυψής της και τα όρια των δυνατοτήτων που διαθέτει το κάθε μέσο, η διάθεση για εμβάθυνση ή όχι, ο χαρακτήρας, η βιωσιμότητά του, η εξειδίκευση, τα συμφέροντα του μέσου καθορίζουν τις αποφάσεις της συντακτικής ομάδας.
Αν εξαιρέσουμε τις φυσικές καταστροφές, τους πολέμους, τις μεγάλες κρίσεις και τις προβλέψιμες ειδήσεις (εκλογές, μεγάλες αθλητικές συναντήσεις, προγραμματισμένα γεγονότα) όλα τα υπόλοιπα είναι υπόθεση εκτίμησης της κατάστασης και της ιεράρχησης των πληροφοριών.
Ο δημοσιογράφος δημιουργεί ένα αφήγημα γύρω από ένα γεγονός, το ίδιο το γεγονός πολύ συχνά υποτάσσεται στο αφήγημα.
Συχνά αυτό το αφήγημα υποβοηθάται από τις επικοινωνιακές δεξιότητες ατόμων ή φορέων· για παράδειγμα ένα πολιτικό πρόσωπο μπορεί να βομβαρδίζει την επικαιρότητα με καθημερινές «συγκλονιστικές» ανακοινώσεις και δηλώσεις, όπως και από το πνεύμα του «οπαδού», της αγέλης που διακατέχει τα ΜΜΕ.
Μολαταύτα, υπάρχει ένας διαχρονικός νόμος που επιβάλλει τις επιλογές και την ταξινόμηση των πληροφοριών που δημιουργούν την επικαιρότητα. Ο νόμος της εγγύτητας, μια παλιά αρχή στον κόσμο της δημοσιογραφίας, βασίζεται στην ιδέα ότι ελκύουμε το ενδιαφέρον του κοινού όταν η πληροφορία είναι κοντά στο χρόνο, στο χώρο, στις ιδέες του, στην καθημερινότητα του, σε ότι επηρεάζει την συναισθηματική του ζωή.
Η γεωγραφική εγγύτητα, παραμένει σταθερή αξία στην επιλογή της είδησης· ένας θάνατος 1 χλμ. από το σπίτι μας θεωρείται πιο σημαντικό γεγονός από 1000 θανάτους 10.000 χλμ. μακριά μας.
Το εξαιρετικό, το εκπληκτικό, το συγκινησιακό γεγονός, ο τρόμος, ο φόβος, το άγχος που προκαλεί μια είδηση ελκύουν επίσης την προσοχή του κοινού.
Το νέο, γεγονός ή πρόσωπο, που σπάει την καθημερινότητα είναι πάντα είδηση ή καθίσταται, ανάλογα με την γραμμή της σύνταξης του μέσου, και έχει έτσι τη θέση του -συχνά κυρίαρχη – στην επικαιρότητα.
Πάντως ο τελικός αποδέκτης, το κοινό, δηλαδή ο καθένας μας, έχει πάντοτε τον τελευταίο λόγο και την ευθύνη της κρίσης και της «αποδοχής» ή όχι μιας είδησης.
Όταν ένα ΜΜΕ δημιουργεί μια ψεύτικη, πλασματική, παραπλανητική επικαιρότητα, ο μέσος άνθρωπος σε βάθος χρόνου μπορεί να το αναγνωρίζει και να αντιδρά αναλόγως.
Είναι στο χέρι του καθένα να απορρίπτει την επιλογή της επικαιρότητας και της είδησης, που του προτείνεται, αλλάζοντας κανάλι ή κλείνοντας την τηλεόραση, μην αγοράζοντας ένα έντυπο ή μην κάνοντας ένα κλικ.
Τα πολλά και διαφορετικά ΜΜΕ, μαζί με το διαδίκτυο προσφέρουν στον καθένα περισσότερο από κάθε άλλη φορά την δυνατότητα να δημιουργεί την δική του προσωπική επικαιρότητα.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: pinterest
