Τι είναι πιο «μεγάλο»; Πιο έχει μεγαλύτερο εννοιολογικό βάρος, τα 50 χρόνια ή ο μισός αιώνας; Που το καταλαβαίνεις περισσότερο; Το πόσος χρόνος έτρεξε; Θα υπερψηφίσω το δεύτερο. Μισός αιώνας είναι πολύς χρόνος. Μέσα σε μισό αιώνα σκέφτεσαι ότι θα πρέπει να έχουν γίνει κοσμοϊστορικές πολιτιστικές και κοινωνικοπολιτικές αλλαγές. Κι όμως, όταν η αφετηρία για το μέτρημα είναι το Πολυτεχνείο, η έννοια του χρόνου σχετικοποιείται.
Γιατί το Πολυτεχνείο στην Ελλάδα εξακολουθεί να ζει.
Ίσως είναι ένα από τα πιο πετυχημένα συνθήματα… Εδώ και μισό αιώνα εξακολουθούμε να ζούμε στα πλαίσια της πολιτικής κουλτούρας της Μεταπολίτευσης. Αυτό το κεφάλαιο εξακολουθούμε να το έχουμε ανοιχτό.
Είμαι παιδί της γενιάς του Πολυτεχνείου. Οι γονείς μου είναι η γενιά του Πολυτεχνείου. Σε λίγο θα γίνω εγώ πενήντα χρονών και εξακολουθώ να αυτοποροσδιορίζομαι και κοινωνιολογικά να ετεροχαρακτηρίζομαι ως παιδί της γενιάς της Μεταπολίτευσης… Σαν μην έγινα ενήλικας ποτέ. Πώς να γίνω; Αφού η γενιά της Μεταπολίτευσης πολιτικά δεν ενηλικιώθηκε ποτέ.
Σαράντα χρόνια έφηβος κοντά μισό αιώνα
Το καλοκαίρι άσπριζα
Μαύριζα τον χειμώνα
Σαράντα χρόνια ανώριμος
Ξεφτίλας Δον Κιχώτης…
Δεν θα μπορούσε να το πει καλύτερα ο Βασίλης Παπακώνσταντινου το 1992 που κυκλοφόρησε το τραγούδι. Ούτε να το προσδιορίζει καλύτερα σε κάθε συναυλία έκτοτε που αλλάζει τον στίχο· πενήντα χρόνια, εξήντα χρόνια έφηβος.
Έγινα μάνα και με αυτό τραγούδι νανούριζα τον γιο μου…
Νάνι νάνι το παιδί μας νάνι.
Νάνι νάνι και παρήγγειλα,
νάνι νάνι στην Πόλη τα προικιά του
και τα χρυσαφικά του τα παρήγγειλα.
Νάνι νάνι κι όπου
το πονεί να γιάνει, νάνι νάνι,
νάνι νάνι του,
την ώρα που ο Βασίλης από τον ύπνο του εξακολουθούσε να την κάνει κοπάνα, τέντωνε τη σφεντόνα του σημάδευε αεροπλάνα, να μεγαλώσει ξέχασε και έμεινε στο ράφι.
Και μαζί όλη η Αριστερά της μεταπολιτευτικής Ελλάδας.
Τι, όχι;
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη συγκυρία από τη χρονική σύμπτωση του Κασσελάκη και της πολιτικής κιτς παρωδίας της διάλυσης του ΣΥΡΙΖΑ με την επέτειο των πενήντα χρόνων από το Πολυτεχνείο. Πόση ειρωνεία της τύχης θα μου πεις… Η γενιά του Πολυτεχνείου είναι η γενιά της Αριστεράς. Ακριβέστερα, η γενιά της ιδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς. Που σήμερα διαλύεται. Και συγκρούεται μετωπικά με τον 35χρονο Κασσελάκη, πού ήρθε να αλλάξει λένε την έφηβη Αριστερά, να την ενηλικιώσει· να την προσαρμόσει στο μοντέλο του αμερικανικού κόμματος των Δημοκρατικών, που περιλαμβάνει τρεις κύριες ιδεολογικές πτέρυγες, το Κέντρο με τους μετριοπαθείς, συντηρητικούς και φιλελεύθερους Δημοκρατικούς, την Κεντροαριστερά με τους φιλελεύθερους και προοδευτικούς Δημοκρατικούς και την Αριστερά με τους σοσιαλδημοκράτες και τους δημοκρατικούς σοσιαλιστές των Δημοκρατικών. Οι κοινωνικά φιλελεύθεροι, όπως χαρακτηρίζονται οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι στην Αμερική, και οι προοδευτικοί αποτελούν περίπου την μισή εκλογική βάση των Δημοκρατικών.
Αφού δεν είδαμε προκοπή τόσα χρόνια στην Ελλάδα με την Αριστερά του σοβιετικού μοντέλου, είπαμε να δοκιμάσουμε και το αμερικανικό.
Αν έχεις δει το House of Cards που περιγράφει την ιστορία του Frank Underwood ( Kevin Spacey ), του φιλόδοξου και ανήθικου πολιτικού του Δημοκρατικού κόμματος και της εξίσου φιλόδοξης συζύγου του Claire Underwood δεν νομίζω να νιώθεις και πολύ μεγάλη ασφάλεια… Αν το κάνεις δε εικόνα αντικαθιστώντας τον Φρανκ και την Κλερ με τους Στέφανο και Τάιλερ μάλλον θα νιώσεις χειρότερα.
Ίσως αυτό να είναι το διαχρονικό πρόβλημα της ελληνικής Αριστεράς. Υιοθετούσε σταθερά μοντέλα του εξωτερικού, το οποία δεν κατάφερε ποτέ να τα αφομοιώσει στην ελληνική πραγματικότητα υπό την έννοια των κοινωνικοπολιτικών και γεωπολιτικών χαρακτηριστικών της χώρας. Υπό την καθοδήγηση ιδεολογικών «γονιών» πώς να μην παραμείνει έφηβη; Πώς να καταφέρει να περάσει το ορόσημο της πολιτικής ενηλικίωσης λοιπόν; Που απαιτεί να αποδεχθείς την πραγματικότητα και να αρχίσεις να αποφασίσεις και πράττεις μέσα στο ορθολογικό πλαίσιο του εφικτού; Που απαιτεί να σταματήσεις να εναντιώνεσαι μόνο στο κατεστημένο και να αρχίσεις να βρίσκεις λύσεις; Που η κοινή λογική κάποιες φορές συγκρούεται με την ονειροπόληση, και κάποιες άλλες σε ξυπνά με βία;
Η δημοκρατική μας συνείδηση όμως εδώ και μισό αιώνα διαμορφώθηκε θεμελιωδώς από το Πολυτεχνείο ή μάλλον πιο σωστά από το χουντικό τραύμα και το αφήγημα του ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς. Οι γενιές που έζησαν το Πολυτεχνείο, δεν μπόρεσαν ούτε να το ξεπεράσουν, ούτε να το αφομοιώσουν, ούτε να το μετουσιώσουν σε κάτι σύγχρονο. Και οι γενιές που δεν το έζησαν γαλουχήθηκαν με την εποποιία του και διαμόρφωσαν ίσως αισθήματα μειονεξίας. Και έτσι προχωράμε μετά από πενήντα χρόνια παραπαίοντας ανάμεσα στην νοσταλγία, την εξιδανίκευση και την ζηλοφθονία.
Μήπως φτάνει;
Μήπως από το Πολυτεχνείο στον Κασσελάκη δεν είναι ένα τσιγάρο δρόμος αλλά μισός αιώνας;
Και μισός αιώνας είναι πάρα πολύς χρόνος.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Ενθουσιώδες κοινό σε συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στην Αθήνα, τις ημέρες μετά την πτώση της χούντας. [Keystone/Hulton Archive/Getty Images]
