Προδοσία είναι η ξαφνική, ολοκληρωτική, τραυματική απώλεια της αμοιβαιότητας. Αυτή που συνήθως θεωρούμε δεδομένη στις στενές σχέσεις. Το όλον γίνεται κομμάτια, το ένα γίνεται δύο, το συνεχές πολώνεται, η συνεργασία γίνεται εναντίωση. Η χωροχρονική συνέχεια διαταράσσεται. Η συνύπαρξη σε έναν κοινό ψυχικό κόσμο, όπου αν και σε απόσταση, ο ένας μπορούσε να βιώσει τον εαυτό του «μέσα» στον άλλο, είναι προαπαιτούμενα της εμπιστοσύνης. Ξαφνικά διαχωριζόμαστε, περιφερόμενοι σε διαφορετικές διαστάσεις που δεν μπορούν – ίσως ποτέ ξανά – να συνδεθούν ή να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Ένας δεσμός σπάει και δεν μπορεί να επουλωθεί ποτέ ξανά. Η αίσθηση της απόλυτης προδοσίας.
Η κατάρρευση του ψυχικού χώρου ακολουθεί την απώλεια της εμπιστοσύνης. Από το ανοιχτό «σύστημα» των διαπερατών ορίων της αμοιβαιότητας, της από κοινού μεταμόρφωσης και του διαμοιρασμού της εσωτερικής φαντασίωσης και της πραγματικότητας, στην απώλεια. Στην κατάρρευση του ψυχικού χώρου και την αντικατάσταση του από έναν χώρο κλειστό, άκαμπτο, δυαδικό σχεδόν ψηφιακό. Σε χρόνο και τόπο περιόρισμένο σε μία μόνο διάσταση.
Συνδεόμαστε με άλλους σε στενές σχέσεις με υπόβαθρο την ανομολόγητη βεβαιότητα ότι είμαστε συνδεδεμένοι. Ότι θα μας φροντίσουν ή θα φροντίσουμε ο ένας τον άλλον. Ένα ασυνείδητο και ενίοτε συνειδητό «συμβόλαιο». Αυτό καταδικάζει και καταλύει η εξαπάτηση και η προδοσία. Το πόσο νωρίς, πόσο συχνά και πόσο βαθιά συμβαίνουν οι προδοσίες και το αν διακόπτουν προσωρινά ή ανατρέπουν εντελώς τη συνεχιζόμενη συνεχή γραμμή ανάπτυξης, αποτελεί κρίσιμο κομμάτι του βίου μας.
Η ικανότητα του ψεύδους είναι μάλλον αναπτυξιακό επίτευγμα για τον ανθρώπινο νου. Έπεται της κατάκτησης ενός επιπέδου γνωστικής και συναισθηματικής εξέλιξης. Απαιτούνται ενδοψυχικές ιδιότητες για την άρθρωση του ψέματος. Τα παιδιά ψεύδονται μιμούμενα τους ενήλικες. Και ίσως οι ενήλικες ψεύδονται αναπαράγοντας το αίσθημα παιδικής παντοδυναμίας που επιτυγχάνεται όταν οι άλλοι αποδέχονται τα ψέματα. Ίσως κι όσοι πιστεύουν στα ψέματα έχουν μια ασυνείδητη ανάγκη να μοιραστούν αυτήν την παντοδυναμία.
Τα παιδιά ψεύδονται από μικρά. Συχνά και για κάθε είδους λόγο. Για να αποφύγουν την τιμωρία, για να κάνουν φιλίες, για να αποκτήσουν αίσθηση ελέγχου. Η φυσική κλίση προς την εξαπάτηση είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Καθώς εξετάζουμε το ευρύτερο πολιτισμικό τοπίο, διαπιστώνουμε ότι η κοινωνία, παρά τη δηλωμένη περιφρόνηση που τρέφει για τους ψεύτες, συχνά ασκεί γοητεία μέσω της τέχνης της εξαπάτησης. Αυτή η παράδοξη σχέση με την ανεντιμότητα υπογραμμίζει την πολύπλοκη φύση της ανθρώπινης ψυχολογίας και τον διαρκή ρόλο που παίζει το ψέμα στη ζωή μας. Αυτά τα παιχνίδια ψεύδους και χειραγώγησης χρησιμεύουν ως απόδειξη της σημασίας της εξαπάτησης σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο.
Οι άνθρωποι επιδεικνύουμε αξιοσημείωτη ικανότητα αυτοεξαπάτησης. Συχνά θολώνοντας τη γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης. Αυτή η τάση αυτο-παραπλάνησης μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε δυσάρεστες αλήθειες. Μέσω της κατασκευής εναλλακτικών αφηγήσεων στους λαβύρινθους των εσωτερικών μας σκέψεων. Ως ένας περίπλοκος χορός -μεταξύ του συνειδητού και του ασυνείδητου- αναδεικνύει μια ενδιαφέρουσα φύση της ανθρώπινης ψυχολογίας.
Η εξαπάτηση δεν κατοικεί μόνο στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου- επεκτείνεται και στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Στη σφαίρα της εξαπάτησης, τα άτομα προσπαθούν συνειδητά να χειραγωγήσουν τις αντιλήψεις των άλλων. Αυτή η χειραγώγηση συχνά περιλαμβάνει την άρνηση της πραγματικότητας και τη δημιουργία ενός περίπλοκου ιστού προσποίησης. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι δόλιες κατασκευές γεννιούνται από ένα μείγμα πρωτογενών και δευτερογενών διαδικασιών, αποκαλύπτοντας το βάθος της ανθρώπινης ικανότητας να δημιουργεί περίτεχνες ψευδαισθήσεις.
Η κατανόηση των περιπλοκών της ανθρώπινης εξαπάτησης σημαίνει ότι εξερευνάται το όριο μεταξύ αλήθειας και ψεύδους. Εκεί όπου τα άτομα βαδίζουν προσεκτικά, ξεφεύγοντας ενίοτε από την αλήθεια. Είτε πρόκειται για την προστασία του εγωισμού τους, είτε για τη θωράκιση του εαυτού τους από δυσάρεστες πραγματικότητες, είτε για τη διαμόρφωση μιας πιο ευνοϊκής εικόνας προς τον κόσμο, ο ανθρώπινος νους υφίσταται μεταξύ αυθεντικότητας και τεχνάσματος. Στη διασταύρωση αλήθειας και ψευδαίσθησης, σε μια λεπτή και ευαίσθητη ισορροπία. Φιλοξενούμε μέσα μας μυριάδες σύνθετα, υπαρξιακά παράδοξα. Οι προσωπικές μας αφηγήσεις αποτελούν απλή μυθοπλασία, ίσως κι απροκάλυπτη αλήθεια, ίσως και ταλάντωση μεταξύ συνειδητού κι ασυνείδητου, αναδεικνύοντας κι ενσαρκώνοντας την ουσία του ψυχαναλυτικού αινίγματος.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: D Tac – Betrayal