Καθώς ο πολλαπλασιασμός των πισινών απειλεί ορισμένα αποθέματα νερού και το κόστος στέγασης εκτοξεύεται, οι κάτοικοι των Κυκλάδων λένε ότι ο χαρακτήρας των νησιών του Αιγαίου χάνεται λόγω της ομογενοποίησης των ακινήτων.
…
Με έναν κατακλυσμό ξένων επισκεπτών που τροφοδοτεί τη φαινομενικά ασταμάτητη ανάπτυξη σε άλλοτε παρθένα ελληνικά νησιά, ντόπιοι κάτοικοι και αξιωματούχοι αρχίζουν να αντιστέκονται, κινούνται για να περιορίσουν ένα κύμα κατασκευών που έχει αρχίσει να προκαλεί λειψυδρία και αλλάζει τη μοναδική πολιτιστική ταυτότητα των νησιών.
Ο τουρισμός είναι ζωτικής σημασίας στην Ελλάδα, καθώς αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής της χώρας και οι κοινότητες σε πολλά νησιά εξαρτώνται από αυτόν. Ωστόσο, οι επικριτές λένε ότι η ανάπτυξη έχει ξεφύγει από τον έλεγχο σε ορισμένες περιοχές, ιδιαίτερα σε νησιά όπως η Μύκονος και η Πάρος, όπου τα ξενοδοχειακά συγκροτήματα μεγάλης κλίμακας έχουν ξεφυτρώσει τα τελευταία χρόνια.
Δάσκαλοι και άλλοι επαγγελματίες σε αυτά και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, ένα δημοφιλές σύμπλεγμα στο Αιγαίο Πέλαγος, δυσκολεύονται να βρουν οικονομικά προσιτή στέγαση εν μέσω εισροής επισκεπτών και αγοραστών κατοικιών, τροφοδοτώντας τις αυξανόμενες διαμαρτυρίες των ντόπιων για τις επιπτώσεις του αχαλίνωτου τουρισμού.
Τα νησιά, στην πρώτη γραμμή της τουριστικής έκρηξης της Ελλάδας, αντιμετωπίζουν όλο και πιο επείγουσες εκκλήσεις για τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Ο αριθμός των ξένων αφίξεων στην Ελλάδα έσπασε άλλο ένα ρεκόρ το 2023, με 30,9 εκατομμύρια τους πρώτους 10 μήνες του έτους, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος — αύξηση 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ξεπερνώντας τα προπανδημικά επίπεδα τουρισμού.
Για την κάλυψη αυτής της ζήτησης, 461 νέα ξενοδοχεία άνοιξαν στα νησιά του νότιου Αιγαίου της Ελλάδας από το 2020 έως το 2023, σύμφωνα με στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος που συγκέντρωσε το Ερευνητικό Ινστιτούτο Τουρισμού με έδρα την Αθήνα. Από αυτά, τα 126 άνοιξαν πέρυσι, σύμφωνα με το ινστιτούτο.
Ο πολλαπλασιασμός των πισινών έχει ασκήσει σοβαρή πίεση στην παροχή νερού σε νησιά των Κυκλάδων, όπως η Σίφνος και η Τήνος, και η επιθετική επέκταση των παραθαλάσσιων μπαρ σε παρθένες παραλίες σε πολλά νησιά έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τους ντόπιους.
Οι οικολόγοι και οι αρχιτέκτονες ηγούνται επίσης μιας ώθησης για τη διατήρηση του χαρακτήρα των Κυκλάδων, οι οποίες, όπως λένε, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν εν μέσω μιας ομογενοποίησης των προορισμών διακοπών με γνώμονα τα ακίνητα.
Ο χάρτης της Ελλάδας δείχνει τα νησιά των Κυκλάδων, όπως η Μύκονος, η Πάρος, η Σέριφος, η Σίφνος, η Σύρος και η Τήνος.
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με έδρα την Αθήνα, το οποίο παρουσιάζει τα μοναδικά μαρμάρινα ειδώλια που κατασκευάζονταν σε αυτά τα νησιά κατά την αρχαιότητα και επηρέασαν την πορεία της δυτικής τέχνης, συνεργάζεται με τοπικές αρχές και συλλόγους για τον ίδιο σκοπό.
Η υπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, Όλγα Κεφαλογιάννη, δεσμεύτηκε πρόσφατα ότι η απρόσκοπτη ανάπτυξη δεν θα είναι πλέον ανεξέλεγκτη.
«Έχουμε ξεκάθαρο όραμα και στόχο για τη βιωσιμότητα των προορισμών και του τουριστικού μας προϊόντος», είπε τον περασμένο μήνα σε συνέδριο στην Αθήνα. Είπε ότι στο εξής, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής ταυτότητας μεμονωμένων προορισμών, με τη σύνταξη νομοθεσίας για την υποστήριξη αυτής της προσπάθειας.
Όσοι πιέζουν για αλλαγή δεν πείθονται.
«Είναι πολύ εύκολο να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά το μόνο που κάνουν στην πραγματικότητα είναι να εγκρίνουν νέες επενδύσεις», δήλωσε ο Ιωάννης Σπηλάνης, πρώην γενικός γραμματέας νησιωτικής πολιτικής στο υπουργείο Ναυτιλίας της Ελλάδας και τώρα επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Αειφόρου Τουρισμού Αιγαίου.
Ο κ. Σπιλάνης, με καταγωγή από τη Σέριφο, ήταν ένας από τους αρκετούς ειδικούς που μίλησαν σε συνέδριο του Νοεμβρίου για τη Μύκονο σχετικά με το πώς ο τουρισμός έχει «αλλάξει ριζικά» τις Κυκλάδες. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τις τοπικές αρχές που προσέφυγαν πρόσφατα σε ανώτατο ελληνικό δικαστήριο για ένα έργο για ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα πέντε αστέρων και μια μαρίνα για superyachts. (Το δικαστήριο επέτρεψε την ανάπτυξη, αλλά περιόρισε το μέγεθος της μαρίνας.)
Ο Νίκος Χρυσόγελος, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το κόμμα των Πρασίνων Οικολόγος που έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία βιωσιμότητας σε όλες τις Κυκλάδες, είπε ότι οι προγραμματιστές παραβλέπουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των Κυκλάδων και τις αντιμετωπίζουν σαν προάστια της πόλης.
«Έβλεπες αγροκτήματα, τοίχους από ξερολιθιά — υπήρχε μια αρμονία στο τοπίο», είπε ο κ. Χρυσόγελος, Σιφνιός. «Τώρα βλέπεις δρόμους, ξενοδοχειακά συγκροτήματα, ψηλούς τοίχους. Θα μπορούσε να είναι το Ντουμπάι ή η Αθήνα».
Ο Νίκος Μπέλιος, διευθυντής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επικεφαλής του τοπικού συνεταιρισμού αγροτών και μελισσοκόμων, είπε ότι η Σίφνος είχε βιώσει μια εισροή επενδυτών «από όλο τον πλανήτη, χτίζοντας κολοσσιαίες κατασκευές, όπως φρούρια, με τεράστια τείχη» για να εξυπηρετήσει πλούσιους τουρίστες.
«Φτάνουν, φορτώνουν τα Cayenne ή τα Jeep ή τα Hummer τους και κλειδώνονται μακριά», είπε για τους τουρίστες. «Δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για τη Σίφνο – είναι μια κουκκίδα στον χάρτη για αυτούς».
Πέρυσι, η Μαρία Ναδάλη, η δήμαρχος Σίφνου, προέτρεψε την ελληνική κυβέρνηση να βάλει φρένο στην «ζάλη» για τουριστική ανάπτυξη — συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της κατασκευής περαιτέρω ιδιωτικών πισινών και υπόσκαφων («σπηλαίων σπιτιών») χτισμένων σε βουνοπλαγιές, μια τάση που είπε άλλαζε τη «μορφολογία και τη μοναδική αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του νησιού».
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει επίσης εμπλακεί, προσπαθώντας να βοηθήσει τους νησιώτες να προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον και την κληρονομιά των νησιών. Το μουσείο διοργανώνει προγράμματα σε οκτώ νησιά, με θέματα όπως η διατήρηση των αρχαίων λατομείων μαρμάρου της Πάρου – η πηγή πολλών κυκλαδικών αρχαιοτήτων – και η τεκμηρίωση και η προώθηση παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης του νερού στην Άνδρο.
«Προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να προστατεύσουν την κληρονομιά τους», δήλωσε η Κασσάνδρα Μαρινοπούλου, διευθύνουσα σύμβουλος και πρόεδρος του μουσείου, αναφέροντας ως βασικές απειλές τον αυξημένο τουρισμό, την εγκατάλειψη των τοπικών παραδόσεων και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η πρωτοβουλία στοχεύει επίσης στη στήριξη του πολιτιστικού τουρισμού στα νησιά, με ψηφιακές περιηγήσεις με τα πόδια και την προώθηση της τοπικής γαστρονομίας, είπε η κ. Μαρινοπούλου, της οποίας η οικογένεια είναι από την Άνδρο.
«Δεν θέλουμε να εξαφανιστεί το κυκλαδίτικο φαγητό γιατί οι νεότερες γενιές πουλάνε την οικογενειακή ταβέρνα και γίνεται σούσι μπαρ», είπε. «Αυτό που θέλει ένας επισκέπτης είναι η αυθεντικότητα. Δεν θέλουν να δουν κάτι που έχουν δει στην Ίμπιζα — αυτό δεν είναι αυθεντικό».
Εν μέσω της πληθώρας ξενοδοχείων πέντε αστέρων, ορισμένες επιχειρήσεις επιδιώκουν να προωθήσουν το «αργό ταξίδι» ως εναλλακτικό μοντέλο που υποστηρίζει τις τοπικές κοινότητες αντί να τις παραγκωνίζει.
Ένα από αυτά, η ταξιδιωτική startup Boundless Life, εκθέτει τους ξένους επισκέπτες στην τοπική κουλτούρα με εργαστήρια κεραμικής, επισκέψεις σε εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας και μαθήματα ελληνικών. «Όταν επιλέγουμε νέες τοποθεσίες Boundless, είμαστε πολύ πρόθυμοι να εντοπίσουμε πολιτιστικά πετράδια και να τα προστατεύσουμε», δήλωσε η Elodie Ferchaud, ιδρυτής της ταξιδιωτικής startup, η οποία έχει φέρει πολλές ξένες οικογένειες στη Σύρο για τρίμηνη διαμονή.
Ωστόσο, πολλοί ιθαγενείς των Κυκλάδων λένε ότι χρειάζεται μια πλήρης αναμόρφωση του τουριστικού μοντέλου της Ελλάδας.
«Πρέπει να βρούμε τρόπο να επιβιώσουμε», είπε ο κ. Σπηλάνης. «Το να καταστρέφεις τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία στα οποία κάθεσαι δεν είναι ο τρόπος».
*Φωτογραφία εξωφύλλου: The Livadi port in Serifos, Greece. Credit… Maria Mavropoulou for The New York Times
Της Niki Kitsantonis
Πηγή: nytimes
