Προχθές, την Τετάρτη το μεσημέρι γύρισε το παιδί από το σχολείο. Είχε μάθει από τα άλλα παιδιά για το ατύχημα στα Τέμπη. Άρχισε να με ρωτά αναστατωμένο και πήρε το κινητό και έψαχνε να δει φωτογραφίες, βίντεο, να διαβάσει άρθρα. Τον άφησα για κανένα πεντάλεπτο και ξαφνικά αντέδρασα έντονα. Απαίτησα να σταματήσει. Δεν ήθελα να δει τίποτα. «Μα γιατί;» με ρώτησε· «γιατί, γιατί, άλλο να βλέπουμε σινεμά και άλλο την πραγματικότητα» του είπα. Ειδικά, μια τόσο σκληρή και τραγική πραγματικότητα. Με πραγματικούς ανθρώπους δίπλα μας. Με πραγματικά παιδιά και γονείς. Με πραγματική δυστυχία. Ήταν μάλλον σαν να ήθελα αντανακλαστικά να τον προστατέψω. Και εμένα. Από τις νοερές προβολές· με ποιον ρόλο ταυτίζεσαι περισσότερο; Και δεν αντέχεις εσύ που είσαι σπίτι σου και δεν σου συνέβη τίποτα. Αλλά θα μπορούσε. Και σε αυτό το «θα μπορούσε» τείνεις να ξεχνάς τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της τραγωδίας. Κι ας λες ότι συμπάσχεις. Δεν γίνεται· απλά και ξεκάθαρα. Δεν γίνεται. Τι πλάσματα είμαστε οι άνθρωποι…
Το προηγούμενο βράδυ όταν τα τοπικά μέσα έβγαλαν την είδηση και πολύ σύντομα τις πρώτες εικόνες από το σημείο της σύγκρουσης, δεν είχα συνειδητοποιήσει τι ακριβώς θα ακολουθούσε· το μέγεθος της τραγωδίας. Και πάλι σοκαρισμένη, σκεφτόμουν πόσο «τυχερή» είμαι που δεν δουλεύω πλέον σε καθημερινό μέσο, γιατί θα ήμουν και γω εκεί, όλο το βράδυ και όλη την επόμενη μέρα, και την επόμενη, και την επόμενη. Μέσα στη φρίκη. Να βγάζω φωτό, βίντεο και να παίρνω δηλώσεις από τους επιζώντες. Να κάνω το ρεπορτάζ. Εκεί, και στα νοσοκομεία μετά με τους γονείς και τους συγγενείς. Ήταν όλοι οι άλλοι εκεί, φίλοι και γνωστοί δημοσιογράφοι και φωτογράφοι. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά η πρώτη μου σκέψη αφορούσε εμένα. Τι πλάσματα είμαστε οι άνθρωποι…
Και μετά, κάποια στιγμή άνοιξα την τηλεόραση -την απέφευγα συνειδητά, αλλά δεν γινόταν να μην υποκύψω- και είδα τον Καραμανλή να βουρκώνει, τον Μητσοτάκη να βγάζει το διάγγελμα, τους δημοσιογράφους στις διάφορες εκπομπές να προσπαθούν να διαχειριστούν το θέμα στα πλαίσια της πολιτικής ορθότητας, της τραγικότητας και του σεβασμού και να βγάζει ο καθένας τον εαυτό του, έτσι όπως ακριβώς τον ξέρουμε· άλλος να κάνει τις «δύσκολες» ερωτήσεις άλλοτε επιθετικά και συνήθως διακόπτοντας τον συνομιλητή του, άλλος να μην μπορεί να κρατηθεί και να κάνει αναφορές στο Μάτι -λες και το θέμα είναι ποια κυβέρνηση είχε περισσότερους νεκρούς-, άλλος να λέει ότι «μετά το ατύχημα με το λεωφορείο των παιδιών στα Τέμπη φτιάξαμε έναν καλό αυτοκινητόδρομο, ας ευχηθούμε μετά από αυτό το ατύχημα να φτιάξουμε ένα καλό σιδηροδρομικό δίκτυο», άλλος να λαϊκίζει, άλλος να είναι συντετριμμένος… Και να τα πλάνα από τον τόπο του δυστυχήματος, και να οι φωτογραφίες από τα αγνοούμενα παιδιά, και να τα πλάνα με τις μάνες να οδύρονται, και να οι δηλώσεις επιζώντων και συγγενών· όλα με ένα πένθιμο μουσικό χαλί… Πόση θανατολαγνεία, πόση κλειδαρότρυπα στον ανθρώπινο πόνο; Και να οι ειδικοί, οι εργαζόμενοι στον ΟΣΕ, οι συνδικαλιστές, οι δικηγόροι προς άγραν πελατών -έλεος-, βγήκε μετά η παρέμβαση ΔΣΑ για την απρεπή συμπεριφορά δικηγόρων σε τηλεοπτικά παράθυρα. Τι πλάσματα είμαστε οι άνθρωποι…
Από έναν άνθρωπο ξεκινήσαμε στην αρχή, τον σταθμάρχη Λάρισας, και το ανθρώπινο λάθος. Έσπευσε και ο πρωθυπουργός να το πει από τα Τέμπη. Όταν άρχισε να συμπληρώνεται κομμάτι κομμάτι το παζλ των πληροφοριών για το τι είχε γίνει και κυρίως γιατί είχε γίνει, άρχισαν να μπλέκονταν άνθρωποι, πολλοί άνθρωποι. Γιατί κρατάει πολλά χρόνια αυτή η κολόνια· οργανισμοί, εταιρίες, το κράτος, οι κυβερνήσεις που πέρασαν· η κυβέρνηση σήμερα.
Για τον σταθμάρχη τι να πει κανείς; Ήταν μόνος του και ξέχασε να γυρίσει τα κλειδιά· πέντε μόλις μέρες είχε αναλάβει καθήκοντα, στα εξήντα του μετά από σύντομη εκπαίδευση, ενώ πριν ήταν αχθοφόρος. Οι λοιπές λεπτομέρειες περί διαγωνισμού, ηλικιακού ορίου κτλ. είναι γνωστές. Όπως και οι συνομιλίες, τα κρίσιμα λεπτά που θα μπορούσε να αντιδράσει, το ότι δεν είδε τίποτα στον πίνακα γραμμών και τα λοιπά. Προφανώς, πολλά δεν πάνε καλά με αυτόν τον άνθρωπο και το λάθος του. Αρχίζει και γίνεται λόγος για την προφανή ερώτηση: μήπως ήταν πολιτικό ρουσφέτι η τοποθέτησή του; Πιθανόν. Και ο κλήρος πέφτει στον… μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ.
Για τον ΟΣΕ, την ΕΡΓΟΣΕ την ΤΡΑΙΝΟΣΕ, την ιταλική Ferrovie dello Stato με την επωνυμία Hellenic Trains που την εξαγόρασε, το υπουργείο Μεταφορών τι να πει κανείς; Για το ότι εν έτει 2023 γίνονται όλα χειροκίνητα, τα φωτοσήματα και η σηματοδότηση δεν λειτουργούν, όπως και τα ηλεκτρονικά συστήματα παρότι έχουν αγοραστεί και εγκατασταθεί στα τρένα εδώ και 20 χρόνια; Για το ότι το 2014 μπήκαν οι υπογραφές για ένα νέο σχετικό έργο το οποίο θα έπρεπε να παραδοθεί το 2016 και δεν παραδόθηκε ποτέ; Τις συμβάσεις, τις υποσυμβάσεις, τις συμπληρωματικές συμβάσεις, την γραφειοκρατία και την έλλειψη συντονισμού; Κι όλα αυτά σε μια εποχή ψηφιοποίησης και αυτοματισμού που εξασφαλίζουν δικλίδες ασφαλείας από τα ανθρώπινα λάθη; Για την παραίτηση Κατσιούλη, πρόεδρου της επιτροπής ETCS, που είναι αρμόδια για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο από πέρυσι για τους γνωστούς πλέον σήμερα λόγους; Για το τι ακριβώς θα πήγαινε να εγκαινιάσει στη Θεσσαλονίκη σε ένα κέντρο τηλεδιοίκησης και σηματοδότησης χωρίς σύστημα ο Μητσοτάκης την επόμενη του δυστυχήματος; Για το ότι στις 7 Φεβρουαρίου 2023 η Δημοκρατική Ενωτική Συνδικαλιστική Κίνηση Σιδηροδρομικών εξέδωσε μια ανακοίνωση για την κατάσταση στο εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας που έλεγε ότι ήταν θέμα χρόνου να συμβεί ένα ατύχημα; Για την απόφαση πρόσληψης 73νέων σταθμαρχών με «μπλοκάκι» για διάστημα έξι μηνών, που βγήκε στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ δέκα ώρες μετά το συμβάν (φέρει ως ημερομηνία απόφασης τη 16η Φεβρουαρίου); Για το «πάμε κι όπου βγει» του μηχανοδηγού; Τι να πει κανείς;
Για το ότι στις 15 Φεβρουαρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέπεμψε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το καθεστώς λειτουργίας των σιδηροδρόμων και το ότι η Κομισιόν επιμένει ότι μέσω του προγράμματος «Connecting Europe» η Ελλάδα έχει λάβει σχεδόν 700 εκατομμύρια ευρώ για τη χρηματοδότηση σιδηροδρομικών έργων από το 2014, ενώ από το 2020 θα έπρεπε να έχει εφαρμοστεί στο σημείο της τραγωδίας το Ευρωπαϊκό Σύστημα Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας, τι να πει κανείς;
Πολλά και τίποτα.
«Σκάστε σήμερα όλοι οι πολιτικοί! Σήμερα ουρλιάζουν οι μανάδες…», όπως είπε και η θεία του μοναδικού επιζώντα από το πρώτο βαγόνιon camera…
Θεωρητικά υπήρξε προεκλογική εκεχειρία λόγω του τριήμερου πολιτικού πένθους. Και είχα αποφασίσει να μην προχωρήσω σε πολιτικό σχόλιο. Αλλά την ώρα που έγραφα την παραπάνω φράση χθες το απόγευμα της Παρασκευής, πέρασε κάτω από το σπίτι μου μια πολυπληθής πορεία. Το «Μητσοτάκη γ@μι@σ@@» έγινε «Μητσοτάκη δολοφόνε». Ούτε τρεις μέρες δεν μπορούν να αντέξουν…
Η τραγωδία συνέβη παραμονές της ανακοίνωσης των εκλογών για τις 9 Απριλίου, όπως ήταν κοινό μυστικό. Τώρα οι εκλογές θα μετατεθούν για αργότερα. Αυτό είναι το λιγότερο. Το θέμα είναι ποιο θα είναι το πολιτικό κόστος αυτής της τραγωδία; Μπορούμε να το φανταστούμε… αρκετά έως πολύ μεγάλο για την κυβέρνηση που όδευε χαλαρά προς τις εκλογές. Ειδικά μάλιστα μετά τα του Πολάκη και το μπάχαλο που δημιουργήθηκε στο ΣΥΡΙΖΑ… Άλλη αηδία από εκεί…
Αλλά συνέβη το τυχαίο. Δεν αναφέρομαι στη λέξη τυχαίο προσπαθώντας να αιτιολογήσω το ατύχημα, γιατί από ότι έχουμε καταλάβει, με τις συνθήκες που επικρατούν στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας, μόνο τυχαίο δεν ήταν… Αναφέρομαι στο τυχαίο, την τυχαιότητα ως προς τη χρονική της συγκυρία στην πολιτική ζωή και στην τελική προεκλογική ευθεία. Μάλλον, η τυχαιότητα υπήρξε ευοίωνη για την αξιωματική αντιπολίτευση που έκανε τον Πολάκη να μοιάζει αγγελούδι. Μάλλον, αυτό θα σκεφτόταν ο Αλέξης Τσίπρας και γελούσε την ώρα που έδινε αίμα στην Κεντρική Πλατεία της Λάρισας, αμέσως αφού είχε επισκεφτεί τον τόπο του δυστυχήματος την πρώτη μέρα… Αυτό το τυχαίο που τόσο συχνά αλλάζει τον ρου, και όχι μόνο τον πολιτικό, της ιστορίας.
Στην αρχαία ιστορία οι έννοιες της τύχης και της τυχαιότητας διαπλέκονταν με αυτήν της μοίρας. Μετά ήρθε ο Δημόκριτος, ο Αριστοτέλης, Επίκουρος, οι ντετερμινιστικές χριστιανικές διδασκαλίες και το «θέλημα Θεού», ο Γαλιλαίος, ο Λάιμπνιτς, ο Νιούτον… και φτάσαμε στη θεωρία των πιθανοτήτων, την αρχή της «μη- πληρότητας» και τα complex systems. Νωρίτερα ο Γκαίτε έχει γράψει:
«Ο ιστός του κόσμου είναι χτισμένος από αναγκαιότητες και τυχαιότητα η διάνοια του ανθρώπου τοποθετεί τον εαυτό της μεταξύ των δύο και τα ελέγχει μελετά την αναγκαιότητα και την αιτία της ύπαρξή της ξέρει πως η τυχαιότητα μπορεί να διαχειριστεί, να ελεγχθεί, να χρησιμοποιηθεί».
Και η ερώτηση «και τώρα ποιος θα ξαναανεβεί σε τρένο μετά από αυτό που έγινε;». «Μια φορά συμβαίνουν αυτά» σκέφτομαι.
Συμβαίνουν όμως μια φορά; Αν όπως μας είπε και ο Γκαίτε δεν χρησιμοποιήσουμε τη διάνοια του ανθρώπου που μας κάνει να διαχειριστούμε, να ελέγξουμε και να χρησιμοποιήσουμε την τυχαιότητα, αυτά δεν θα συμβαίνουν μια φορά. Εκτός από την διάνοια όμως, θέλει πολιτική βούληση, πολιτική πράξη, ατομική ευθύνη, ευνομία και ήθος, θα συμπληρώσω εγώ. Από όλους.
Μπας και δεν αναρωτιώμαστε τόσο συχνά «Τι πλάσματα είμαστε οι άνθρωποι…».
Κι ας μην ξεχνάμε ότι η κακή τύχη προκαλείται.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Λεωνίδας Τζέκας | Eurokinissi