Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυπλοκότητας των αιτίων.
…
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η λέξη Παλαιστίνη χρησιμοποιούνταν σπάνια για τον προσδιορισμό της σημερινής γεωγραφικής περιοχής. Ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με τον όρο Παλαιστίνη οριζόταν, όχι με ακρίβεια και συγκεκριμένα σύνορα, όλη η περιοχή στην οποία σήμερα βρίσκονται τα κράτη του Λιβάνου, της Συρίας, της Ιορδανίας, του Ισραήλ και των σημερινών Παλαιστινιακών εδαφών.
Η περιοχή ήταν αραιοκατοικημένη και κατοικούσαν ως επί το πλείστον Άραβες (μουσουλμάνοι σουνίτες 90% και Άραβες χριστιανοί 10%). Εκτός από τους Άραβες υπήρχε και μία εβραϊκή κοινότητα που ζούσε ανέκαθεν εκεί, ήταν η πατρογονική τους εστία. Η πλειονότητα της Εβραϊκής κοινότητας ήταν Σεφαραδίτες, και οι περισσότεροι ήταν αραβόφωνοι από τον έβδομο αιώνα μ.Χ. και έκτοτε (εξάπλωση του Ισλάμ).
Το 1870 προβάλλεται για πρώτη φορά στους κύκλους αυτής της εβραϊκής κοινότητας η ιδέα της αναγέννησης της εβραϊκής γλώσσας που θα μπορούσε να είναι ένα δομικό στοιχείο για δημιουργία συνείδησης εβραϊκού έθνους στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εκδίδεται για πρώτη φορά μία εφημερίδα σε εβραϊκή γλώσσα· από το 1863 υπάρχει ήδη μια εφημερίδα μικρής εμβέλειας σε εβραϊκή γλώσσα.
Θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε σαν την απαρχή της ιδέας του σιωνισμού, πριν καν την επίσημη ίδρυση του Σιωνιστικού Κινήματος, δηλαδή του πολιτικού εθνικού κινήματος με σκοπό τη δημιουργία ενός Εβραϊκού κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης.
Το κίνημα του σιωνισμού εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αγία Πετρούπολη το 1882· εκεί ιδρύεται και η πρώτη Σιωνιστική οργάνωση. Και από την Αγία Πετρούπολη φεύγει και το πρώτο μεγάλο κύμα Εβραίων μεταναστών για να αποφύγει τις τσαρικές διώξεις, με προορισμό τα εδάφη γύρω από την Ιερουσαλήμ όπου ήδη ζούσανε εβραϊκές κοινότητες.
Αυτό το πρώτο μεγάλο κύμα που καταφθάνει από την Ρωσία μετά την δολοφονία του τσάρου το 1882, δεν έχει καθόλου σιωνιστικά χαρακτηριστικά· οι Ρώσοι Εβραίοι εμιγκρέδες θέλουν απλά να αποφύγουν τα τσαρικά προγκρόμ.
Ένα δεύτερο μεγαλύτερο κύμα Ρώσων Εβραίων εμιγκρέδων θα καταφτάσει στην περιοχή αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Αυτοί οι εβραίοι εμφορούνται από σοσιαλιστικές και μαρξιστικές ιδέες της επαναστατικής Ρωσίας, έχουν σιωνιστικά χαρακτηριστικά και στόχο την δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους. Να υπενθυμίσουμε ότι 20 χρόνια περίπου νωρίτερα το σιωνιστικό πολιτικό κίνημα έχει πάρει σάρκα και οστά· πιο συγκεκριμένα το 1897 γίνεται το πρώτο συνέδριό του στην Βασιλεία της Ελβετίας.
Το νέο αυτό κύμα των Εβραίων θα δημιουργήσει αναταραχές στην υπάρχουσα εβραϊκή κοινότητα. Οι Εσκενάζοι Εβραίοι που είναι βαθιά θρησκευόμενοι ορθόδοξοι, απορρίπτουν ολοκληρωτικά την ιδέα του σιωνισμού την οποία από θρησκευτική σκοπιά την θεωρούν πολύ απλά αιρετική. Όμως οι Σεφαραδίτες Εβραίοι συμφωνούν με τους Ρώσους επαναστάτες σιωνιστές.
Έχουμε από την μία πλευρά μία συμφωνία των παλιών εβραϊκών σεφαραδίτικων κοινοτήτων και τον νεόφερτων Ρώσων επαναστατών εμιγκρέδων, σε σχέση με τον Σιωνισμό, συγχρόνως όμως δημιουργείται μία σημαντική διαφωνία ανάμεσα τους, που έγκειται στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τις σχέσεις τους με τους αραβομουσουλμανικούς πληθυσμούς. Οι παλιοί Σεφαραδίτες Εβραίοι είναι στην πλειονότητά τους αραβόφωνοι και διατηρούν πολύ καλές σχέσεις με αυτούς τους πληθυσμούς, ζουν αρμονικά μεταξύ τους εδώ και αιώνες, οι νεόφερτοι εκ Ρωσίας είναι ξένοι σε αυτό το περιβάλλον και δεν τρέφουν τα ίδια αισθήματα απέναντι τους.
Δημιουργείται έτσι ένα πρώτο χάσμα ανάμεσα στον τρόπο που η ίδια η εβραϊκή κοινότητα βλέπει τις σχέσεις τους με τους Άραβες. Οι καινούριοι εμιγκρέδες από την Ρωσία είναι πιο μορφωμένοι, συχνά πολύγλωσσοι, ανοιχτόμυαλοι, με ευρωπαϊκές ιδέες και συνήθειες, επηρεασμένοι από τους Γάλλους φιλοσόφους του Διαφωτισμού και δεν ταιριάζουν πολύ καλά με τον αραβομουσουλμανικό κόσμο που τους φαίνεται αρχαϊκός, παραδοσιακός, άκρως θρησκευτικός με τις φατρίες να κυριαρχούν στις κοινωνικές δομές. Το χάσμα αρχίζει και μεγαλώνει εξαιτίας και των έντονων πολιτισμικών διαφορών. Οι Άραβες σοκάρονται από τα μοντέρνα ήθη των νεόφερτων εμιγκρέδων ιδίως σε ό,τι έχει σχέση με την θέση της γυναίκας στην κοινωνία· οι Ρώσοι μοιάζουν πολύ με τους Ευρωπαίους, έχουν προσεταιριστεί τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής όπου η θέση της γυναίκας είναι τελείως διαφορετική από αυτή των παραδοσιακών μουσουλμάνων. Σε μορφωτικό επίπεδο επίσης οι διαφορές είναι μεγάλες.
Στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ού, οι αναλφάβητοι Άραβες μουσουλμάνοι (άντρες ) είναι το 80% πληθυσμού (στις γυναίκες ο αναλφαβητισμός αγγίζει το 100%), σε αντίθεση με τους Άραβες χριστιανούς που είναι αναλφάβητοι μόνο κατά 30%. Οι Εβραίοι έχουν ελάχιστο ποσοστό αναλφαβητισμού (5 έως 10%).
Ένας καινούριος παράγοντας θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της κατάστασης. Η άφιξη των κυμάτων των Εβραίων της διασποράς δημιουργεί μία απότομη αύξηση της τιμής της γης.
Οι εμιγκρέδες έχουν ανάγκη να αγοράσουν γη για να εγκατασταθούν. Η γή ανήκει στους Άραβες και η απότομη αύξηση της ζήτησης ανεβάζει και τις τιμές. Στην αρχή οι Εβραίοι αγοράζουν γη από μεγάλους «τσιφλικάδες» της οθωμανικής αυτοκρατορίας και οι οποίοι ζουν συχνά σε μεγάλες πόλεις όπως η Δαμασκός το Αμμάν ή και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Όμως με τον καιρό και οι μικρότεροι Άραβες ιδιοκτήτες αρχίζουν να πουλούν σταδιακά τη γη τους διότι από αυτό κερδίζουν πολλά χρήματα. Έχουμε το παράδοξο φαινόμενο από τη μία πλευρά οι Άραβες να πουλάνε οικειοθελώς τη γη τους στους Εβραίους και συγχρόνως αυτή η κατάσταση να δημιουργεί την αίσθηση στους ίδιους τους αραβομουσουλμανικούς πληθυσμούς ότι χάνουν την ίδια τους τη γη· σε διάστημα 40 χρονών η αύξηση των τιμών είναι της τάξης του 5.000%.
Ένας επιπλέον παράγοντας έρχεται να περιπλέξει περισσότερο την κατάσταση. Η αλλαγή του οθωμανικού κώδικα ιδιοκτησίας του 1858 έχει δώσει το δικαίωμα να μοιράζονται μικρά κομμάτια γης σε αγρότες, οι οποίοι γίνονται ιδιοκτήτες και τα οποία μπορούν εν συνεχεία να τα πωλούν ή να τα νοικιάζουν. Αυτό αφορά το ήμισυ των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς τα αλλά μισά παραμένουν δημόσια. Ας σημειωθεί ότι ένα μεγάλο τμήμα αγροτικού πληθυσμού ζει σε συνθήκες δουλοπαροικίας, που θυμίζει πολύ τους δικούς μας κολίγους.
Το επίπεδο και οι συνθήκες ζωής συγχρόνως καλυτερεύουν χάρις στην άφιξη των Εβραίων Ρώσων εμιγκρέδων. Οι αραβικοί πληθυσμοί που ζουν δίπλα στις εβραϊκές κοινότητες επωφελούνται από αυτή την ραγδαία πρόοδο, η οποία όμως άθελά της δημιουργεί ένα απρόβλεπτο πρόβλημα.
Το 1920 χτίζεται το πρώτο νοσοκομείο της περιοχής από την εβραϊκή κοινότητα που στελεχώνεται αποκλειστικά από Εβραίους γιατρούς. Δεν υπάρχει καμία διάκριση μεταξύ Εβραίων και Αράβων σε σχέση με την ιατρική περίθαλψη. Σαν αποτέλεσμα η παιδική θνησιμότητα στη περιοχή μειώνεται σε πολύ λίγο χρόνο κατακόρυφα. Το άκρως ευχάριστο γεγονός της μείωσης της παιδικής θνησιμότητας δημιουργεί μία νέα κατάσταση. Οικογένειες Αράβων που είχαν συνήθως ένα η δυο παιδιά βρίσκονται ξαφνικά πολυμελείς, με μέσο όρο πάνω από 7-8 παιδιά. Τα κομμάτια γης που είχαν μοιραστεί πριν από κάποιες δεκαετίες στους Άραβες αγρότες με την αλλαγή του οθωμανικού νόμου δεν αρκούν πια να θρέψουν τις πολυπληθείς οικογένειες.
Οι Άραβες μικροϊδιοκτήτες αγρότες σε πρώτη φάση νοικιάζουν επιπλέον γη για να μπορέσουν να θρέψουν τις οικογένειες τους. Αυτό τους υποχρεώνει σε δανεισμό, ο δανεισμός όμως δε γίνεται με τα σημερινά τραπεζικά επιτόκια, υπάρχουν μόνο οι τοκογλύφοι (ο τόκος ξεπερνά το 30%), έτσι οι περισσότεροι δεν μπορούν να αντέξουν και αναγκάζονται να πουλήσουν τη γη τους, όχι πάντα στους Εβραίους αλλά και σε άλλους πλουσιότερους Άραβες. Οι πωλήσεις γης σε Εβραίους αντιπροσωπεύουν συνολικά το 35%.
Η απώλεια της ιδιοκτησίας μετατρέπει τους αγρότες σε απλούς εργάτες γης, η ανεργία όμως είναι μεγάλη και έτσι δημιουργούνται πολύ γρήγορα οι πρώτες αραβικές τενεκεδουπόλεις από εξαθλιωμένους ανέργους αγρότες.
Σε αυτές τις πρώτες τενεκεδουπόλεις θα δημιουργηθούν οι θύλακές των πρώτων ομάδων κρούσης που θα εξεγερθούν εναντίον των Άγγλων και άλλες φορές εναντίον των σιωνιστών Εβραίων. Είναι η αρχή των αιματηρών συγκρούσεων και εντάσεων ανάμεσα στις δύο κοινότητες που δεν θα σταματήσει ποτέ. Από αυτές τις εξαθλιωμένες κοινότητες ο πανέξυπνος και ταλαντούχος ιεροκήρυκας Ελζεντίν Αλ Κασάμ (σημερινές επαναστατικές ομάδες της Γάζας φέρουν το όνομα του) θα στρατολογήσει τα πρώτα μέλη της ομάδας του που θα συμμετάσχουν στις πρώτες αιματηρές συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων.
Ένας νέος καθοριστικός παράγοντας θα επηρεάσει ριζικά τις εξελίξεις.
Είναι ο ρόλος των Άγγλων.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχει διαλυθεί μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι νικητές, Άγγλοι και Γάλλοι, με άκρως κυνικό τρόπο προσεταιρίζονται τα εδάφη της διαλυμένης αυτοκρατορίας. Αν κάπου κολλάει τέλεια η λέξη ιμπεριαλισμός είναι ακριβώς σε αυτή την περίπτωση. Οι Γάλλοι παίρνουν τον Λίβανο και την Συρία, οι Άγγλοι την Παλαιστίνη και το Ιράκ. Πάντοτε οι Άγγλοι πιο έξυπνοι και πιο αποτελεσματικοί στις επιλογές τους σε σχέση με τους Γάλλους… Παίρνουν το Ιράκ, όπου από το 1908 έχουν ανακαλυφθεί οι πρώτες πετρελαιοπηγές, και συγχρόνως την ευρύτερη περιοχή της Παλαιστίνης (η σημερινή Ιορδανία εμπεριέχεται σε αυτήν) που της δίνει τη δυνατότητα γειτνίασης με την διώρυγα του Σουέζ την οποία ελέγχουν από το 1881.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την θέση και τον ρόλο των Άγγλων αυτή την περίοδο είναι απαραίτητο να δούμε ποιές ήταν οι συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί στην περιοχή.
Ο εβραϊκός εθνικισμός με την επίσημη ίδρυση του Σιωνιστικού κινήματος το 1897 και τα διαδοχικά κύματα των μεταναστών που καταφθάνουν στην Παλαιστίνη θα προκαλέσει την αφύπνιση του αραβικού εθνικισμού που είχε ήδη αρχίσει να μορφοποιείται τις τελευταίες δεκαετίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έχοντας σαν στόχο την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου αραβικού κράτους που θα εμπεριέχει και την Παλαιστίνη.
Το 1916, ένα χρόνο πριν την διακήρυξη του Μπάλφουρ, η οποία πρότεινε την ίδρυση Εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη και οι Βρετανοί εκμεταλλευόμενοι τα αντι-οθωμανικά αισθήματα των εθνικιστών Αράβων· θα τους προτρέψουν να επαναστατήσουν ενάντια στους Οθωμανούς, δίνοντας τους την υπόσχεση για δημιουργία ανεξάρτητου αραβικού κράτους. Με αυτό τον τρόπο θέλουν να απασχολήσουν την πλειονότητα των οθωμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στον πόλεμο εναντίον των εξεγερμένων Αράβων αντί του ευρωπαϊκού μετώπου στο πλευρό των κεντρικών δυνάμεων.
Από την Μέκκα θα αρχίσει η αραβική εξέγερση ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και θα απελευθερωθούν σταδιακά μεγάλα τμήματα της περιοχής από τον οθωμανικό ζυγό.
Παράλληλα οι Άγγλοι θα κάνουν την συμφωνία Σάκς Πικό με τους Γάλλους για το μοίρασμα όλης της περιοχής σε περίπτωση νίκης τους στο τέλος του πολέμου. Χάρη σ’ αυτή τη συμφωνία έλαβαν την εντολή μετά το τέλος του πολέμου η Αγγλία να διοικεί το Ιράκ και την Παλαιστίνη, η δε Γαλλία την Συρία και το Λίβανο.
Παρότι οι εξεγερμένοι Άραβες γνωρίζουν την ύπαρξη της αγγλογαλλικής συμφωνίας συμμαχούν μολαταύτα με τους Άγγλους εκτιμώντας ότι ήταν ο μόνος δυνατός τρόπος για τη δημιουργία του ανεξάρτητου αραβικού κράτους.
Η διακήρυξη του Μπάλφουρ (υπουργός εξωτερικών της Αγγλίας) έρχεται ένα χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1917.
Η χρονική στιγμή δεν επιλέγεται τυχαία.
Στη Ρωσία οι μπολσεβίκοι μόλις έχουν πάρει την εξουσία. Οι Βρετανοί ανησυχούν ότι θα αποχωρήσουν από τον πόλεμο, όπως το έχουνε δηλώσει. Αυτό θα ήταν καταστροφικό για τις δυνάμεις της Αντάντ, γιατί οι Γερμανοί με τις υπόλοιπες κεντρικές δυνάμεις θα είχαν μόνο το δυτικό μέτωπο να αντιμετωπίσουν στον εν εξελίξει πόλεμο. Οι Άγγλοι έχουν παρατηρήσει ότι ένα μεγάλο μέρος των μπολσεβίκων επαναστατών είναι Εβραίοι και σκέφτονται ότι κάνοντας μία κίνηση καλής θέλησης προς τους εβραίους μπολσεβίκους επαναστάτες και το σιωνιστικό κίνημα, θα μπορούσαν ίσως να τους κρατήσουν στην τριπλή συμμαχία στην οποία μέχρι πριν την πτώση του συμμετείχε ο Τσάρος.
Η διακήρυξη Μπάλφουρ ήταν το δόλωμα της αγγλικής διπλωματίας προς τους εβραίους κομμουνιστές επαναστάτες που όμως δεν έπιασε. Ο Λένιν είχε κάνει ήδη μια άλλη μυστική συμφωνία με την Γερμανία η οποία χρηματοδότησε αδρά την μπολσεβίκικη επανάσταση κερδίζοντας σαν αντάλλαγμα την έξοδο της Ρωσίας από τον πόλεμο. Έτσι οι εβραίοι μπολσεβίκοι όχι μόνο δεν έδωσαν σημασία στο προτεινόμενο σχέδιο των Άγγλων για την ίδρυση ανεξάρτητου εβραϊκού κράτους αλλά έφτασαν στο σημείο να καταγγείλουν το σιωνιστικό κίνημα σαν μία παγκόσμια καπιταλιστική συνωμοσία.
Οι Άγγλοι όμως δεν πτοούνται από αυτή τους την διπλωματική αποτυχία, θα συνεχίσουν να παίζουν ένα διπλό παιχνίδι υποσχόμενοι ανεξάρτητο κράτος και στους Εβραίους και στους Άραβες. Στην δεκαετία του ‘20 έχουμε το τρίτο και τέταρτο μεγάλο κύμα Εβραίων (συνολικά 100.000) που λόγω πολιτικών προβλημάτων στην Ευρώπη την εγκαταλείπουν και καταφθάνουν στην Παλαιστίνη. Στην δεκαετία του ‘30 λόγω της ανόδου του ναζισμού και του γενικότερου αντισημιτισμού στην Ευρώπη 180.000 εβραίοι μετανάστες φτάνουν στην Παλαιστίνη. Αυτή η άφιξη μεγάλου αριθμού εμιγκρέδων προκαλεί την αγανάκτηση των Αράβων, εντείνει τον εθνικισμό τους και τους φόβους τους εξαιτίας της διακήρυξης του Μπάλφουρ, την οποία επίσημα έχει υιοθετήσει η Ένωση των Εθνών (πρόδρομος του ΟΗΕ) από το 1922.
Οι συγκρούσεις αυξάνονται μαζί και η ένταση τους.
Το διάστημα 1936-1939 έχουμε την μεγάλη εξέγερση των Αράβων οι οποίοι επιτίθενται σε Εβραϊκούς και βρετανικούς στόχους καταστρέφοντας οικισμούς, υλικοτεχνικές υποδομές, δημόσια κτίρια, σιδηροδρόμους κλπ. προκαλώντας χιλιάδες θύματα. Για να ηρεμήσουν τα πνεύματα οι Άγγλοι θα προτείνουν το 1937 ένα σχέδιο διαχωρισμού της Παλαιστίνης με μία ζώνη υπό Αραβικό έλεγχο μία άλλη υπό Εβραϊκό έλεγχο και μία τρίτη υπό Βρετανικό. Αυτό το σχέδιο θα απορριφθεί παρά την αποδοχή του από τους μετριοπαθείς της κάθε πλευράς. Το 1939, οι Άγγλοι θεωρώντας από την μια πλευρά δεδομένη την υποστήριξη των Εβραίων και από την άλλη πλευρά φοβούμενοι ότι οι Άραβες θα πάρουν το μέρος των Γερμανών στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο που μόλις έχει αρχίσει, θα δημοσιεύσουν την φιλικά προσκείμενη προς τους Άραβες Λευκή Βίβλο, ένα σχέδιο που θεωρήθηκε από τους Εβραίους σαν προδοσία.
Στην Λευκή Βίβλο θα προτείνουν την δραστική μείωση των πωλήσεων αραβικών γαιών σε Εβραίους, την δραστική μείωση του αριθμού των Εβραίων μεταναστών από την Ευρώπη προς την Παλαιστίνη και την δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους σε λιγότερο από 10 χρόνια· ενώ ήταν πολύ ευνοϊκές οι προτάσεις για τους μουσουλμάνους, αυτοί δεν τις αποδέχτηκαν…
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η ένταση στην περιοχή μειώνεται και επικρατεί μία σχετική ηρεμία. Μετά το τέλος του πολέμου και την τραγική εμπειρία του Ολοκαυτώματος, το Νοέμβριο του 1947, ο ΟΗΕ θα ψηφίσει ένα σχέδιο για τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών ενός Εβραϊκού κι ενός Παλαιστινιακού. Οι Εβραίοι το αποδέχονται, οι Παλαιστίνιοι όχι. Η ένταση και οι εχθροπραξίες ξαναρχίζουν προκαλώντας χιλιάδες θύματα.
Η διεθνής εντολή διοίκησης της Παλαιστίνης από τους Άγγλους φτάνει στο τέλος της. Ανίκανοι να ελέγξουν την κατάσταση εγκαταλείπουν την Παλαιστίνη όπου μέσα σ’ ένα γενικευμένο χάος και συνεχόμενες εχθροπραξίες μεταξύ Αράβων και Εβραίων περίπου 700 χιλιάδες Παλαιστίνιοι εγκαταλείπουν τις εστίες τους κατευθυνόμενοι προς την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, την λωρίδα της Γάζας και προς γειτονικές αραβικές χώρες.
Μετά το τέλος της βρετανικής εντολής στην Παλαιστίνη, στις 14 Μαΐου 1948, ο Ντέιβιντ Μπεν Γκουριόν ανακηρύσσει την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και γίνεται ο πρώτος ηγέτης του νεοσύστατου κράτους.
Για τους Παλαιστινίους η ημερομηνία αυτή έχει καταγραφεί ως «η Νάκμπα» δηλαδή η καταστροφή καθώς βλέπουν να εγκαθιδρύεται στην ιστορική Παλαιστίνη το εβραϊκό κράτος το οποίο δεν θα αναγνωρίσουν ποτέ.
Ο αραβικός κόσμος δεν ήταν έτοιμος να δεχτεί την δημιουργία του κράτους του Ισραήλ.
Μια μόλις ημέρα μετά την ανακήρυξη της ίδρυσης του, στις 15 Μαΐου, στρατιωτικές δυνάμεις της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Λιβάνου, του Ιράκ και της Συρίας επιτέθηκαν εναντίον του νεοσύστατου κράτους.
Ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει…
Η αραβοϊσραηλινη διένεξη είναι ένα από τα πιο πολύπλοκα προβλήματα της ιστορίας, με δεκάδες αλληλοσυγκρουόμενες πτυχές που το καθιστούν επί της ουσίας άλυτο. Άφησα για το τέλος δυο σημαντικές παραμέτρους του προβλήματος, μια θρησκευτικής και μια ανθρωπολογικής φύσης.
Η πρώτη είναι ο σημαντικός ρόλος που έπαιξε ο μουφτής της Ιερουσαλήμ Αμίν Αλ Χουσεινί που πήρε τη θέση του το 1921 μετά το θάνατο του προκατόχου του. (Μουφτής: ιερατικός βαθμός του σουνιτικού κλάδου της μουσουλμανικής θρησκείας, είναι ο ερμηνευτής του Κορανίου για την απόδοση δικαιοσύνης). Ενώ τον πρότειναν οι Άγγλοι θα ακολουθήσει εντελώς αντί-αγγλική πολιτική θα είναι ένας από τους πρώτους που θα κατανοήσει ότι η έννοια του έθνους κράτους όπως την εννοούν οι δυτικοί δεν μπορεί να αγγίξει και να λειτουργήσει στη μουσουλμανική κοινότητα, βασισμένη στις φατρίες. Ο αγώνας για την μουσουλμανική ταυτότητα θα πρέπει να δοθεί μέσω του Ισλάμ.
Το βαθύ του μίσος για τους Εβραίους θα τον οδηγήσει σε δοσοληψίες με σημαντικά στελέχη των Ναζί σε όλη την διάρκεια της ναζιστικης παρουσίας στην Ευρώπη. Το ριζοσπαστικό Ισλάμ, η κίνηση των αδελφών μουσουλμάνων στα τέλη της δεκαετίας του ‘20 θα φέρουν την ιδεολογική του σφραγίδα. Ας μην ξεχνάμε ότι η Φατάχ είναι το στρατιωτικό παρακλάδι των αδελφών μουσουλμάνων. (Θα αφιερώσω ένα ιδιαίτερο άρθρο για τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο του μουφτή της Ιερουσαλήμ.)
Η δεύτερη παράμετρος είναι ανθρωπολογικής φύσης. Σε αυτή την σύγκρουση μεταξύ Αράβων και Εβραίων υπάρχει μια διάσταση η οποία παίζει καταλυτικό ρόλο για την συνολική κατανόηση του προβλήματος· είναι η έννοια του Dhimmi, της υποτέλειας των μεν τους δε. Το Dhimmi είναι ένας ιστορικός όρος στο μουσουλμανικό δίκαιο που προσδιορίζει μη μουσουλμάνους υπηκόους ενός κράτους υπό μουσουλμανική διακυβέρνηση. Οι Εβραίοι είχαν μία σχέση υποτέλειας με τους Άραβες μουσουλμάνους μέσα στην ανά τους αιώνες συμβίωση τους – ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή ήταν τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας – με διαφορετικά δικαιώματα και ό,τι άλλο συνεπάγεται για τους «πολίτες» δεύτερης κατηγορίας. Το έχουμε ζήσει και στην Ελλάδα στα χρόνια της Οθωμανικού ζυγού.
Για τους Άραβες ακόμη και σήμερα είναι αδιανόητο να αποδεχτούν ότι μέσα στην κοινή τους ιστορική πορεία ένας Εβραίος, ένας πρώην υποτελής τους, σηκώνει το ανάστημά του, αναζητά ανεξαρτησία αυτονομία και εθνική ταυτότητα, τους πολεμάει, τους νικάει, αποκτά δικό του κράτος στα εδάφη που οι Άραβες θεωρούν ότι τους ανήκουν κατά αποκλειστικότητα και τώρα πια, οι πρώην υποτελείς κυριαρχούν και είναι οι δυνατοί. Ένας μουσουλμάνος δεν μπορεί να αποδεχτεί την έννοια της ισότητας – όπως αυτή εννοείται στον δυτικό κόσμο – με κάποιον μη μουσουλμάνο. Ανθρωπολογικά είναι αδύνατο να το αποδεχθεί.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Ρώσοι Εβραίοι εμιγκρέδες στην ιστορική Παλαιστίνη / @ cjpme.org