Γράφοντας την προηγούμενη εβδομάδα για τα γεγονότα που διαδραματίζονται τις τελευταίες δέκα ημέρες στη Παλαιστίνη έλαβα κάποια σχόλια που με έβαλαν στη διαδικασία να αναρωτηθώ για άλλη μια φορά για το εάν η πλειοψηφία των ανθρώπων γύρω μας έχει απωλέσει την ικανότητα να σκέφτεται λογικά. Ταμπουρωμένοι πίσω από προκαταλήψεις και στερεότυπα, ανιστόρητοι και δογματικοί, κόβουμε και ράβουμε την αλήθεια στα μέτρα μας. Και όσοι διαφωνούν μαζί μας, στιγματίζονται. Στην αρχή τους φοράμε την ταμπέλα και εν συνεχεία ρίπτονται στο πυρ το εξώτερο. Σαν να λέμε, για αρχή σου ράβουμε στο μανίκι το άστρο του Δαυίδ και στη συνέχεια… η κατάληξη γνωστή. Ή αν θέλετε, για να αποτινάξω το χαρακτηρισμό του σιωνιστή, στην αρχή σε μαντρώνουμε στη Λωρίδα της Γάζας, μετά σου κόβουμε το νερό και το ρεύμα και μετά θα νιώσεις την “Οργή του Θεού”. Ή μήπως τώρα χαρακτηρίζομαι υπέρμαχος της τρομοκρατίας της Hamas[i] και υποστηρικτής ενός ιερού πολέμου (jihad); Άσπρο ή μαύρο; Μαύρο ή άσπρο; Γιατί πρέπει πάντα να διαλέγουμε πλευρά και η αλήθεια δεν μπορεί ποτέ να βρίσκεται κάπου στη μέση;
“Όλοι οι Παλαιστίνιοι είναι τρομοκράτες”. “Όλοι οι Παλαιστίνιοι είναι θύματα”. Όχι. Είναι απλά άνθρωποι. Άνθρωποι που μοιράζονται κοινή γλώσσα και τους ενώνει μια κοινή μοίρα. Οι πλειοψηφία έχει και κοινή πίστη, την πίστη στον Αλλάχ, αλλά αυτή έχει τις διαβαθμίσεις της. Οι Παλαιστίνιοι είναι άνθρωποι και ως τέτοιοι κουβαλάνε μέσα τους το καλό και το κακό. Υπάρχουν ακραίοι Παλαιστίνιοι και υπάρχουν μετριοπαθείς Παλαιστίνιοι. Υπάρχουν οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Όχθης και υπάρχουν και οι Παλαιστίνιοι της Λωρίδας της Γάζας. Υπάρχει η Hamas και υπάρχει και η Fatah[ii]. Κι αν η μια είναι τρομοκρατική οργάνωση, η άλλη είναι πιο μετριοπαθής, αλλά έχει κι αυτή το σκοτεινό παρελθόν της. Αλήθεια θυμάστε τα πεπραγμένα των Φενταγίν της Fatah στην Ιορδανία όπου κατέφυγαν μετά την ήττα στο πόλεμο των Έξι Ημερών; Την απόπειρα δολοφονίας του βασιλιά Hussein, και μάλιστα δύο φορές και την απολύτως ασύδοτη συμπεριφορά τους που οδήγησε τελικά στον μαύρο Σεπτέμβρη του 1970, όταν εξολοθρεύθηκαν από τις στρατιωτικές δυνάμεις της Ιορδανίας; Θυμάστε άραγε και την οργάνωση του “Μαύρου Σεπτέμβρη” που με τακτικές παρόμοιες με αυτές της αντίπαλης σήμερα Hamas, απήγαγε αρχικά και δολοφόνησε στη συνέχεια τους 11 Ισραηλινούς αθλητές στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972; Τις αεροπειρατείες και τη δολοφονία του Ιορδανού πρωθυπουργού Wasfi al-Tal, ως αντίποινα για την απέλαση της PLO από την Ιορδανία το 1970; Τότε η τρομοκρατία επέφερε την “Οργή του Θεού”, με την εξουσιοδότηση της Ισραηλινής Πρωθυπουργού Golda Meir και την αριστοτεχνική εκτέλεση της Mossad.
Δεν υπάρχουν αθώοι λαοί και δεν υπάρχουν ένοχοι λαοί. Υπάρχουν όμως λαοί που κάποια στιγμή αγανακτούν με τους ηγέτες τους. Αυτό συνέβη και το 2006, όταν οι Παλαιστίνιοι, τόσο της Δυτικής Όχθης, όσο της Λωρίδας της Γάζας αγανάκτησαν με τη διαφθορά της PLO και τη χρόνια στασιμότητα του Παλαιστινιακού Ζητήματος. Η αγανάκτηση αυτή εκφράστηκε με την ανάδειξη της Hamas και σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη της Παλαιστίνης μετά τις τελευταίες παλαιστινιακές εκλογές το 2006. Της Hamas που περισσότερο κόπτεται για τον αφανισμό του Ισραήλ και την προώθηση των Ιρανικών συμφερόντων, παρά για τον παλαιστινιακό λαό, τα βάσανα του και το μαρτύριό του. Δεν εξηγείται αλλιώς αυτή η κίνηση αυτοκτονίας, γιατί περί αυτού πρόκειται, όταν το Σάββατο στις 7 Οκτώβρη, εξαπέλυσαν της “Πλημμύρα του Al Aqsa”… Μια πλημμύρα που φαίνεται να πνίγει το δικό τους λαό, μια κίνηση που απειλεί τον παλαιστινιακό λαό με μια δεύτερη Nakba[iii].
Το μισό Ισραήλ καλύπτεται από την έρημο Negev. Σε αυτή την άνυδρη γωνιά της γης, τα παιδιά τόσο των Εβραίων, όσο και των Παλαιστινίων μεγαλώνουν γρήγορα. Εκτός από το γάλα της μάνας τους βυζαίνουν αίμα και μίσος κοντά έναν αιώνα τώρα. Με αυτά ανδρώνονται και γίνονται άνθρωποι σκληροί, καθ’ εικόνα και ομοίωση των Θεών τους. Ή ίσως έχουν πλάσει του Θεούς τους καθ’ εικόνα και ομοίωση δική τους. Γιαχβέ και Αλλάχ. Την οργή του Αλλάχ έχουν νιώσει Ισραηλινοί επανειλημμένα με τη μορφή τρομοκρατικών ενεργειών και βομβιστικών επιθέσεων από την πλευρά των Παλαιστινίων. Από τον Σεπτέμβριο του 1993 που υπεγράφησαν οι Συμφωνίες του Όσλο[iv] και μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2000 που ξεκίνησε η δεύτερη Idifada, σχεδόν 300 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν από παλαιστινιακές επιθέσεις, ενώ στο διάστημα από τον Σεπτέμβριο του 2000 έως τον Δεκέμβριο του 2005 που ολοκληρώθηκε η Idifada, άλλοι 2.500 περίπου Ισραηλινοί πολίτες σκοτώθηκαν από τρομοκρατικές ενέργειες και βομβαρδισμούς των παλαιστινιακών οργανώσεων.
Αν αυτοί οι αριθμοί σας φαίνονται τρομακτικοί, δείτε το παρακάτω γράφημα των New York Times που αντιπαραβάλλει από το 2008 έως και τις 14 Οκτωβρίου του 2023 τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Τίποτα δεν είναι μόνο άσπρο ή μόνο μαύρο. Όχι όταν πρόκειται για ανθρώπινες ζωές που θυσιάζονται σε έναν αγώνα που δεν φαίνεται να έχει τέλος.
Το 2023, μέσα σε μόλις επτά ημέρες οι ανθρώπινες απώλειες εκατέρωθεν, ξεπέρασαν αυτές του 2014, όταν η διάρκεια των συγκρούσεων ανήλθε σε πενήντα ημέρες. Μέχρι αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποιεί το Al Jazeera σήμερα (20 Οκτωβρίου), το συνολικό τίμημα ανέρχεται σε σχεδόν 5.000 νεκρούς. 3.500 περίπου νεκροί στη Λωρίδα της Γάζας και 12.000 τραυματίες, 70 νεκροί στη Δυτική Όχθη και 1,400 τραυματίες, ενώ στο Ισραήλ οι νεκροί ανέρχονται σε περίπου 1.400 και οι τραυματίες σε 3.800. Δαυίδ εναντίον Γολιάθ.
Δεν είναι όμως όλοι οι Ισραηλίτες δολοφόνοι. Είπαμε, δεν είναι όλα άσπρο ή μαύρο. Η Ισραηλινή κοινωνία αποτελείται από πολλά ετερόκλητα στοιχεία και οι αντιθέσεις συχνά είναι εκπληκτικές. Η επανένωση στην παλαιστινιακή γη ενός λαού που για αιώνες βρίσκονταν διασκορπισμένος στα πέρατα της γης συνθέτει ένα περίεργο μωσαϊκό όπου συναντώνται οι Ασκενάζι Εβραίοι της δύσης με τους Σεφαραδίτες Εβραίους της ανατολής, οι κοσμικοί με τους θρησκευόμενους, οι υπερορθόδοξοι με τους μετριοπαθείς. Προσθέστε Άραβες Ισραηλινούς που αποτελούν σχεδόν το 1/5 του πληθυσμού της χώρας και έχετε μια εικόνα του σύγχρονου Ισραήλ. Ένα κράτος περιστοιχισμένο από εχθρούς. Ένα κράτος παρίας που εκατομμύρια ανά τον κόσμο λατρεύουν να μισούν. Ένα κράτος που για να επιβιώσει μέσα σε αυτό το εχθρικό περιβάλλον καλείται να σηκώσει τείχη, να δημιουργήσει Σιδηρούν Θόλο και να θυμίζει λίγο πολύ την πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου όλοι παρακολουθούνται και όλοι είναι εν δυνάμει τρομοκράτες.
Σήμερα, το Ισραήλ κυβερνάται από μια σχεδόν απολυταρχική ακροδεξιά κυβέρνηση συνασπισμού του υπερσυντηρητικού Likud και πέντε θρησκευτικών κομμάτων με ακραίες θέσεις όσον αφορά το Παλαιστινιακό Ζήτημα και τις σχέσεις με τον αραβικό κόσμο, στα οποία προστέθηκε από τις 12 Οκτωβρίου και το Κόμμα της Εθνικής Ενότητας. Πολύ φοβάμαι, ότι μια κλιμάκωση της σημερινής αραβο-ισραηλινής κρίσης μπορεί να καταστήσει τη σημερινή 37the κυβέρνηση του Ισραήλ, την τελευταία δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, καθώς ήδη και πριν την κρίση με μια σειρά από νομοθετικές πράξεις επιδιώκει να θέσει υπό τον έλεγχο της την δικαιοσύνη. Οι κινήσεις αυτές προκάλεσαν εκτεταμένες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις στο εσωτερικό της χώρας, όπου μετριοπαθείς φωνές λογικής προσπαθούν να αφυπνίσουν τους πολίτες, ενάντια σε μια πολιτική που οδηγεί στο εσωτερικό στης χώρας στον αυταρχισμό, ενώ ταυτόχρονα απειλεί το Ισραήλ σε απομόνωση, εξαιτίας της στάσης του στο Παλαιστινιακό Ζήτημα.
Μια από αυτές της φωνές που ακούγεται ή μάλλον διαβάζεται μέσα από την εβδομαδιαία στήλη του στη Haaretz, είναι ο Gideon Levy, η “άλλη φωνή” του Ισραήλ. Ο Levy ανήκει σε αυτούς που υποστηρίζουν, το αυτονόητο κατ’ εμέ, γεγονός ότι στη Λωρίδας της Γάζας ζουν άνθρωποι που δεν έχουν πού να προστατευτούν από τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς και επισημαίνει την ανάγκη να γίνει σαφής διάκριση ανάμεσα στη Hamas και τους ανθρώπους που ζουν στη Λωρίδα της Γάζας και οι οποίοι έχουν υποφέρει όλα τα προηγούμενα χρόνια (και) ως αποτέλεσμα των, κατά τη γνώμη του, αδιέξοδων πολιτικών που εφάρμοσαν οι Ισραηλινές κυβερνήσεις.
Γράφει ο Levy, “Πώς είναι δυνατόν να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ανθρώπινα όντα των οποίων οι πρόγονοι εκδιώχθηκαν από τη γη τους; Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον τρόμο στη Sderot. Είναι ακόμη πιο δύσκολο να φανταστεί κανείς τον τρόμο στην γειτονιά της Rimal στη Γάζα. Δεν χρειάζεται να υπάρχει ένας διαγωνισμός για το ποιος λαός υποφέρει περισσότερο για να αναγνωρίσουμε ότι ο πόνος στη Γάζα είναι επίσης συγκλονιστικός. Δεκαεπτά χρόνια αποκλεισμού απέκλεισαν τη Γάζα για μένα. Υποθέτω ότι έχει αλλάξει από τότε. Μια νέα γενιά γεννήθηκε μέσα σε ακόμα μεγαλύτερη απελπισία. Όμως είναι δυνατόν να μείνει κανείς αδιάφορος, ακόμη και να αστειεύεται σε ορισμένες περιπτώσεις, στη θέα των εικόνων από τη Γάζα; Πώς είναι αυτό δυνατόν; Πώς είναι δυνατόν να ξεχνάμε ότι πρόκειται για ανθρώπινα όντα των οποίων οι πρόγονοι εκδιώχθηκαν από τη γη τους και τοποθετήθηκαν σε στρατόπεδα προσφύγων όπου θα παρέμεναν; Ναι, εκατοντάδες κάτοικοι της Γάζας διέπραξαν αποτρόπαια εγκλήματα, απόρροια 17 χρόνων αποκλεισμού και 75 χρόνων πόνου, με ένα αιματηρό παρελθόν και χωρίς παρόν ή μέλλον. Όμως, δεν μπορεί να κατηγορηθεί όλη η Γάζα. Καθώς κάθομαι στο ασφαλές δωμάτιο του γείτονά μου στο Τελ Αβίβ, δεν μπορώ να μην σκεφτώ τον φίλο μου τον Munir, ο οποίος δεν έχει πουθενά να τρέξει στο σπίτι του στη Lahiya, ούτε καν την ικανότητα να τρέξει μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη. Σκέφτομαι τους κατοίκους της Γάζας τώρα που φαίνεται ότι κανείς άλλος στον κόσμο δεν νοιάζεται πια για το τι τους συμβαίνει".
Ο Levy, όπως και πολύ άλλοι γράφουν και δηλώνουν προς αυτή την κατεύθυνση: της μετριοπάθειας, της σύνεσης και του σεβασμού του δικαιώματος ενός λαού στην αυτοδιάθεση. Δεν ξέρω όμως κατά πόσο εισακούγεται. Σε αυτή τη γωνία του πλανήτη, νομίζω πως πλέον το μόνο που ακούγεται είναι οι σειρήνες και οι ήχοι των εκρήξεων. Δεν έχει μείνει χώρος να ακουστεί ούτε το κλάμα, αλλά ούτε και η λογική. Και η ευθύνη βαραίνει και το Ισραήλ και την διαχρονικά, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, εκδικητική και μισαλλόδοξη στάση του. Η κατάληψη αρχικά της Λωρίδας της Γάζας και εν συνέχεια, μετά την αποχώρηση του, τον αποκλεισμό της, ο εποικισμός της Δυτικής Όχθης, του Γκολάν και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, η επιδεικτική αγνόηση των ψηφισμάτων 242 (1967) και 338 (1973) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που αναγνωρίζουν ουσιαστικά το δικαίωμα των Παλαιστινίων να ζήσουν εντός αναγνωρισμένων και ασφαλών συνόρων, είναι μια σειρά από ενέργειες που εντείνουν την αντιπαλότητα και την πόλωση. Οι Ισραηλίτες άσκησαν το δικαίωμα τους στην ίδρυση κράτους, αρνούνται όμως το αντίστοιχο – αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ – δικαίωμα των Παλαιστινίων, στην ίδρυση δικού τους. Κλείνω αυτό το κείμενο με δύο οδυνηρές διαπιστώσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με την οικειότητα του ανθρώπου με τον πόλεμο. Όσο κι αν τον καταδικάζουμε, όσο κι αν τον αποτάσσουμε και αποκηρύσσουμε μετά βδελυγμίας και τρόμου, είμαστε θαρρώ δεμένοι μαζί του με ομφάλιο λώρο που δεν νοούμε να κόψουμε. Δεν έχει περάσει ημέρα σε αυτό τον πλανήτη, που άνθρωπος να μην έχει σκοτώσει συνάνθρωπό του από μίσος, εκδίκηση, φόβο ή απληστία. Και δυστυχώς φοβάμαι πώς όταν θα ξημερώσει η τελευταία μέρα της ανθρωπότητας, όταν ο τελευταίος άνθρωπος θα αντικρύσει τον εαυτό του στο καθρέφτη, θα τον σκοτώσει από μίσος για την ίδια του τη φύση. Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι ενώ ανακοινώνουμε και διαλαλούμε όπου σταθούμε και βρεθούμε τον αποτροπιασμό μας για τον πόλεμο, την ίδια στιγμή επιλέγουμε εάν και πότε θα νιώσουμε αυτόν τον αποτροπιασμό. Αλήθεια, αναρωτηθήκατε τελευταία πως εξελίσσονται τα πράγματα στο Σουδάν; Την Υεμένη, μήπως; Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ; Τί ν’ απέγιναν εκείνοι οι Κούρδοι που βομβαρδίζονται από Τούρκους, Ιρακινούς, Σύρ
[i] Hamas: Παλαιστινιακή παραστρατιωτική οργάνωση και πολιτικό κόμμα, το Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης, όπως είναι το πλήρες όνομα της, ιδρύθηκε το 1987 ως παρακλάδι της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Εκτός από τις πολλές επιθέσεις αυτοκτονίας και άλλες ενέργειες κατά του Ισραήλ, έχει υψηλή δημοφιλία ανάμεσα στους Παλαιστίνιους κυρίως λόγω του κοινωνικού της έργου. Η νίκη στις εκλογές του 2006 οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση με τη Fatah, για να επιτευχθεί μια εύθραυστη συμφωνία συγκυβέρνησης μετά από αιγυπτιακή διαμεσολάβηση. Θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση από πολλές δυτικές χώρες. Δεν αποδέχεται τις Συμφωνίες του ‘Οσλο, και δεν αποκηρύσσει την ένοπλη βία. Στους κύκλους της, πάντως, υπάρχουν και πραγματιστές με τους οποίους θα μπορούσε κανείς να διαπραγματευθεί.
[ii] Fatah: Κεντροαριστερό κόμμα με εθνικιστική ιδεολογία που αποτελεί τη μεγαλύτερη φατρία της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Ο βασικός ιδρυτής και ηγέτης μέχρι το θάνατό του το 2004 ήταν ο Yasser Arafat. Η πολιτική κυριαρχία της τερματίστηκε το 2005 και 2006 στις δημοτικές και βουλευτικές εκλογές, όπου ηττήθηκε από τη Hamas λόγω διαφθοράς και ανικανότητας για αποτελεσματική διακυβέρνηση. Σήμερα η Fatah, η οποία ελέγχει τη Δυτική Όχθη, στηρίζει τον Mahmud Abbas, πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής.
[iii] Nakba: αραβική λέξη που σημαίνει “καταστροφή” και αναφέρεται στην εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης από το Ισραήλ, την εξορία Παλαιστινίων και τη μετατροπή τους σε πρόσφυγες, την εκποίηση παλαιστινιακών περιουσιών, την καταστροφή παλαιστινιακών πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών και την προσπάθειά του να διαγράψει την ύπαρξη του παλαιστινιακού λαού από την πατρίδα του το 1948.
[iv] Συμφωνίες του Όσλο: Το 1993, μετά από μυστικές διαπραγματεύσεις στο Όσλο της Νορβηγίας, ο Yasser Arafat και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Yitzhak Rabin υπογράφουν τις «Συμφωνίες του Όσλο», στην Ουάσιγκτον, με τις οποίες προβλέπεται η δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία αποκτά τον διοικητικό έλεγχο της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας και της οποίας επικεφαλής θα εκλεγεί ο Arafat το 1996.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Getty Images
