Πώς η Ουάσιγκτον μπορεί να σταθεροποιήσει μια μετασχηματισμένη περιοχή
…
Πριν από τις 7 Οκτωβρίου 2023, φαινόταν ότι το όραμα των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Μέση Ανατολή επιτέλους υλοποιείτο. Η Ουάσιγκτον είχε καταλήξει σε μια σιωπηρή συμφωνία με την Τεχεράνη σχετικά με το πυρηνικό της πρόγραμμα, στο οποίο η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν ουσιαστικά διέκοψε την περαιτέρω ανάπτυξη με αντάλλαγμα περιορισμένης οικονομικής ελάφρυνσης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εργάζονταν σε ένα αμυντικό σύμφωνο με τη Σαουδική Αραβία, το οποίο με τη σειρά του θα οδηγούσε το βασίλειο να εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ. Και η Ουάσιγκτον είχε ανακοινώσει σχέδια για έναν φιλόδοξο εμπορικό διάδρομο που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω της Μέσης Ανατολής για να αντισταθμίσει την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην περιοχή.
Υπήρχαν φυσικά εμπόδια. Η ένταση μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, αν και χαμηλότερη από ό,τι στο παρελθόν, παρέμεινε υψηλή. Η φανερά δεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ ήταν απασχολημένη με την επέκταση των εποικισμών στη Δυτική Όχθη, προκαλώντας την οργή των Παλαιστινίων. Αλλά οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν είδαν το Ιράν ως σπόιλερ· είχε, άλλωστε, πρόσφατα αποκαταστήσει τους δεσμούς με διάφορες αραβικές κυβερνήσεις. Και τα αραβικά κράτη είχαν ήδη ομαλοποιήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ, παρόλο που το Ισραήλ δεν έκανε ουσιαστικές παραχωρήσεις στους Παλαιστίνιους.
Στη συνέχεια, η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ, προκαλώντας αναταραχή στην περιοχή και ανατρέποντας το όραμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η εκτεταμένη επίθεση της μαχητικής οργάνωσης από τη Λωρίδα της Γάζας – στην οποία οι μαχητές της διέρρηξαν ένα τείχος στα σύνορα υψηλής τεχνολογίας, έσπασαν πόλεις του νότιου Ισραήλ, σκότωσαν περίπου 1.200 ανθρώπους και πήραν περισσότερους από 240 ομήρους – κατέστησε σαφές ότι η Μέση Ανατολή είναι ακόμα μια βαθιά εκρηκτική περιοχή. Η επίθεση προκάλεσε μια άγρια στρατιωτική απάντηση από το Ισραήλ που δημιούργησε μια ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα, με μεγάλους αριθμούς νεκρών και εκτοπισμένων Παλαιστινίων, και αύξησε τον κίνδυνο ενός ευρύτερου περιφερειακού πολέμου. Τα δεινά των Παλαιστινίων είναι και πάλι μπροστά και στο επίκεντρο, και μια συμφωνία Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας είναι ανέφικτη. Δεδομένου ότι η ιρανική υποστήριξη ευθύνεται για την ανθεκτικότητα και τις στρατιωτικές ικανότητες της Χαμάς, οι περιφερειακές στρατιωτικές δυνατότητες του Ιράν φαίνονται πλέον αρκετά ισχυρές. Η Τεχεράνη φαίνεται επίσης πρόσφατα δυναμική. Αν και δεν είναι πρόθυμο για μια ευρύτερη σύγκρουση, το Ιράν εξακολουθεί να ευχαριστιέται την επίδειξη δύναμης από τη Χαμάς και, έκτοτε, αναβάθμισε την ένταση όταν το Ισραήλ αντάλλαξε πυρ με τη λιβανική πολιτοφυλακή Χεζμπολάχ και καθώς άλλες ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν εκτόξευσαν ρουκέτες εναντίον των αμερικανικών στρατευμάτων.
Η επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών εξακολουθεί να είναι μεγάλη στη Μέση Ανατολή. Αλλά η υποστήριξή τους στον πόλεμο του Ισραήλ έχει θέσει σε κίνδυνο την αξιοπιστία τους στην περιοχή. (Αυτή η υποστήριξη έχει επίσης βλάψει τη θέση της Ουάσιγκτον στον παγκόσμιο Νότο ευρύτερα, ειδικά καθώς ο ισχυρισμός αυτοάμυνας του Ισραήλ μετατράπηκε σε συλλογική τιμωρία των Παλαιστινίων αμάχων.) Αυτό σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να χαράξουν μια νέα στρατηγική για τη Μέση Ανατολή· που ανταποκρίνεται στις πραγματικότητες που αγνοούσε εδώ και καιρό. Η Ουάσιγκτον, για παράδειγμα, δεν μπορεί πλέον να παραμελεί το παλαιστινιακό ζήτημα. Στην πραγματικότητα, θα πρέπει να βάλει την επίλυση αυτής της σύγκρουσης στο επίκεντρο των προσπαθειών της. Θα είναι απλώς αδύνατο για τις Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίσουν άλλα ζητήματα στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του μέλλοντος των αραβο-ισραηλινών δεσμών, έως ότου υπάρξει μια αξιόπιστη πορεία προς ένα βιώσιμο μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.
Η Ουάσιγκτον πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει την ανερχόμενη δύναμη της Τεχεράνης, η οποία έχει συγκλονίσει τη Μέση Ανατολή. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να φέρουν ειρήνη στην περιοχή, πρέπει να βρουν νέους τρόπους για να περιορίσουν το Ιράν και τους πληρεξούσιους του. Εξίσου σημαντικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να μειώσουν την επιθυμία τους να αμφισβητούν την περιφερειακή τάξη. Θα χρειαστεί ιδιαίτερα μια νέα συμφωνία που θα σταματήσει την πορεία του Ιράν για να επιτύχει την ικανότητα κατασκευής πυρηνικών όπλων.
Για να επιτύχουν αυτούς τους στόχους, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν χρειάζεται να απορρίψουν όλα αυτά για τα οποία έχουν εργαστεί. Στην πραγματικότητα, μπορεί – και πρέπει – να βασιστούν σε στοιχεία της τάξης που οραματιζόταν προηγουμένως. Συγκεκριμένα, η Ουάσιγκτον πρέπει να εδραιώσει το νέο της σχέδιο για την περιοχή στη συνεργασία της με τη Σαουδική Αραβία, η οποία έχει εργασιακές σχέσεις με το Ιράν, το Ισραήλ και ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Το Ριάντ μπορεί να χρησιμοποιήσει την επεκτατική του επιρροή για να βοηθήσει στην αναβίωση των ισραηλινοπαλαιστινιακών διαπραγματεύσεων και να βοηθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιτύχουν μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Και μαζί, το Ριάντ και η Ουάσιγκτον μπορούν να δημιουργήσουν τον οικονομικό διάδρομο της Μέσης Ανατολής που χρειάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες για να ισορροπήσουν έναντι της Κίνας.
Αυτή η νέα μεγάλη συμφωνία δεν θα είναι τόσο απλή όσο η συμφωνία που διαπραγματεύονταν οι Ηνωμένες Πολιτείες πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Δεν θα ξεκινήσει με την ομαλοποίηση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και δεν θα τελειώσει με μια αραβο-ισραηλινή συμμαχία εναντίον του Ιράν. Αλλά σε αντίθεση με προηγούμενες συμφωνίες, αυτό το νέο πλαίσιο είναι εφικτό. Και αν γίνει σωστά, θα μειώσει τις περιφερειακές εντάσεις και θα εγκαθιδρύσει διαρκή ειρήνη.
Ευσεβής πόθος
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες πίστευαν ότι μπορούσαν να κάνουν πίσω από τη Μέση Ανατολή. Η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση φαινόταν να τελειώνει, ακόμα κι αν η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση συνεχιζόταν. Το Ιράν είχε συνάψει μια αποτελεσματική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να περιορίσει την πρόοδο του πυρηνικού του προγράμματος και είχε ομαλοποιήσει τις σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες του Κόλπου. Η περιοχή φαινόταν να φροντίζει τον εαυτό της, αφήνοντας την Ουάσιγκτον να επικεντρωθεί στην Ασία και την Ευρώπη.
Αλλά η Ουάσιγκτον είχε υπερεκτιμήσει τη σταθερότητα αυτής της κατάστασης και είχε υποτιμήσει τις δυνάμεις που είχαν παραταχθεί εναντίον της. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden, για παράδειγμα, φαίνεται ότι δεν σκέφτηκε καθόλου πώς θα κερδίσει την έγκριση της Γερουσίας για μια αμυντική συνθήκη με τη Σαουδική Αραβία, παρόλο που η συνθήκη θα μπορούσε να συνεπάγεται την παροχή στο βασίλειο προηγμένων όπλων και μη στρατιωτικών πυρηνικών υποδομών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέθεσαν επίσης λανθασμένα ότι άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής δεν θα διαμαρτυρηθούν καθώς ενίσχυσαν την αναζήτηση του Ριάντ για περιφερειακή ηγεμονία. Η Ουάσιγκτον υπολόγισε ότι η Τεχεράνη, για παράδειγμα, ήταν πολύ πρόθυμη να εξομαλύνει τους δεσμούς με τα αραβικά κράτη και πολύ απασχολημένη με εσωτερικές αναταραχές για να παρέμβει στα σχέδια των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, φυσικά, το Ιράν συνέχιζε να ενισχύει και να καλλιεργεί τους ένοπλους πληρεξουσίους του.
Αλλά το μεγαλύτερο λάθος υπολογισμού της Ουάσιγκτον ήταν ότι θα μπορούσε να αγνοήσει το παλαιστινιακό ζήτημα. Η δοκιμαστική συμφωνία της με τους Σαουδάραβες, για παράδειγμα, βασιζόταν στην υπόθεση ότι το Ριάντ μπορούσε να εξομαλύνει τους δεσμούς με το Ισραήλ και να μην προκαλέσει εκτεταμένες αντιδράσεις, παρόλο που ήταν απίθανο οποιαδήποτε συμφωνία να συνεπάγεται σημαντικές παραχωρήσεις προς τους Παλαιστίνιους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες γνώριζαν ότι, παρά την υπόσχεση για αποκλιμάκωση, ο σκιώδης πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ συνέχιζε να σιγοβράζει. Αλλά δεν προέβλεψε ότι ο πόλεμος θα συγκλίνονταν με το Παλαιστινιακό ζήτημα και θα είχε καταστροφικές συνέπειες.
Όπως έδειξε η 7η Οκτωβρίου, οι πεποιθήσεις της Ουάσιγκτον για τη Μέση Ανατολή ήταν εντελώς εσφαλμένες. Και όμως μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επικαιροποιήσει τη σκέψη τους. Αντί να πιέζουν για μια περιορισμένη στρατιωτική εκστρατεία που θα μπορούσε να σώσει τη φήμη του Ισραήλ, η γενική απάντηση της Ουάσιγκτον στον πόλεμο στη Γάζα ήταν σχεδόν αδιαμφισβήτητη υποστήριξη για μια βάναυση στρατιωτική επίθεση. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο κατά του Ισραήλ όσο και της αντιαμερικανικής οργής σε όλη τη Μέση Ανατολή. Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλάχ ΙΙ και η σύζυγός του, βασίλισσα Ράνια Αλ Αμπντουλάχ, για παράδειγμα, καταδίκασαν δημόσια την ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία, επέκριναν την αμερικανική υποστήριξη σε αυτήν και κατέστησαν σαφές ότι σε αυτόν τον πόλεμο, η Ιορδανία δεν στέκεται στο πλευρό της Δύσης. Τόσο η Ιορδανία όσο και το Μπαχρέιν έχουν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους στο Ισραήλ και έχουν παγώσει τις διπλωματικές τους σχέσεις. Όταν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken και οι Άραβες ηγέτες πραγματοποίησαν μια συνάντηση στο Αμμάν τον Νοέμβριο, δεν μπόρεσαν καν να εκδώσουν ένα επιπόλαιο κοινό ανακοινωθέν.
Οι πεποιθήσεις της Ουάσιγκτον για τη Μέση Ανατολή ήταν εντελώς εσφαλμένες.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να αντισταθμίσουν τη φιλο-ισραηλινή τους θέση υποστηρίζοντας τις παύσεις στις μάχες για τη μεταφορά humanitarian aid στη Γάζα. Έχουν επίσης συνεργαστεί με την κυβέρνηση του Κατάρ, η οποία έχει στενούς δεσμούς με τη Χαμάς, για να εξασφαλίσουν την απελευθέρωση των ομήρων. Και η Ουάσιγκτον άσκησε πιέσεις για να κυβερνήσει η Παλαιστινιακή Αρχή τη Γάζα στο τέλος του πολέμου, αντί να την υποβάλει σε παρατεταμένη ισραηλινή κατοχή.
Αλλά αυτά τα μέτρια βήματα είναι απίθανο να σταθεροποιήσουν την περιοχή. Στην πραγματικότητα, κάνουν το αντίθετο: δημιουργώντας ένα κενό που θα χρησιμοποιήσουν οι άλλοι παράγοντες του αραβικού κόσμου για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Το Ισραήλ έχει θέσει την καταστροφή της Χαμάς άμεσο στόχο του, αλλά χωρίς την πίεση των ΗΠΑ, θα προσπαθήσει επίσης να πείσει τους πολίτες του και την περιοχή για το ότι είναι ανίκητο, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά στη Γάζα για να αποτρέψει πιθανούς αντιπάλους. Η Αίγυπτος, η Ιορδανία και η Παλαιστινιακή Αρχή θα θέλουν να ελαχιστοποιήσουν τις εσωτερικές και εξωτερικές απειλές για τη δύναμή τους, επομένως θα προσπαθήσουν να βεβαιωθούν ότι οποιαδήποτε μεταπολεμική διπλωματία ταιριάζει στα οικονομικά τους συμφέροντα και θα ενισχύσει την περιφερειακή τους θέση. Οι χώρες του Κόλπου, επίσης, θα χρησιμοποιήσουν τη σύγκρουση για να διεκδικήσουν επιρροή. Το Κατάρ εκμεταλλεύεται ήδη τη σχέση του με τη Χαμάς για να μετατραπεί σε έναν απαραίτητο περιφερειακό παίκτη – με μεγαλύτερη επιρροή τόσο από τη Σαουδική Αραβία όσο και από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Η Τουρκία, εν τω μεταξύ, θέλει να βρει έναν ρόλο στην επίλυση της σύγκρουσης, ώστε να μπορέσει να πείσει την Ουάσιγκτον να της πουλήσει μαχητικά αεροσκάφη F-16 και να απομακρυνθεί από την υποστήριξη των Κούρδων στη Συρία.
Αλλά το κράτος που έχει ήδη κερδίσει τα περισσότερα από τον πόλεμο είναι το Ιράν. Η ανάσταση του παλαιστινιακού ζητήματος έχει επικεντρώσει την προσοχή της περιοχής για άλλη μια φορά στο Λεβάντε. Ο «άξονας αντίστασης» που ηγείται το Ιράν, ο οποίος εκτός από τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ περιλαμβάνει το καθεστώς Άσαντ, σιιτικές πολιτοφυλακές τόσο στο Ιράκ όσο και στη Συρία και τους Χούτι στην Υεμένη, έχει δείξει ότι μπορεί να αλλάξει την κατεύθυνση της πολιτικής στη Μέση Ανατολή, κλιμακώνοντας και αποκλιμακώνοντας τις περιφερειακές συγκρούσεις κατά βούληση. Προσφέροντας ακλόνητη υποστήριξη στη Χαμάς, το Ιράν ενίσχυσε επίσης την εικόνα του ως υπερασπιστή των Παλαιστινίων, αυξάνοντας τη δημοτικότητά του σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Και η Τεχεράνη εξισορροπεί την υποστήριξή της στη Χαμάς με τις αναπτυσσόμενες σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο για να ενσωματωθεί πλήρως στην περιφερειακή πολιτική. Λίγο μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, ο Ιρανός πρόεδρος Ebrahim Raisi μίλησε στο τηλέφωνο με τον Σαουδάραβα διάδοχο πρίγκιπα Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν για πρώτη φορά από τότε που τα κράτη ανανέωσαν τους δεσμούς τους τον Μάρτιο του 2023. Στη συνέχεια, ο Raisi ταξίδεψε στο Ριάντ τον Νοέμβριο μετά από πρόσκληση του πρίγκιπα για να παρευρεθεί στους συμμετέχοντες που ονομάστηκε Κοινή Έκτακτη Αραβο-Ισλαμική Σύνοδος Κορυφής. Η Τεχεράνη συνέλαβε την ιδέα ενός αραβο-ισραηλινού άξονα για να περιορίσει το Ιράν και την ανέτρεψε.
Μαζί, αυτές οι τάσεις οδηγούν την περιοχή σε μια ευρύτερη σύγκρουση. Η βαθύτερη δυσπιστία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αδυναμία της χώρας να οδηγήσει την περιοχή σε σταθερότητα και η έλλειψη οποιουδήποτε κοινού οράματος για συσπειρώσεις ωθούν τα διάφορα κράτη να επιδιώξουν τα δικά τους βραχυπρόθεσμα συμφέροντα, καθοδηγούμενα όλο και περισσότερο από την πίεση από τους δρόμους και τους φόβους ενός ευρύτερου πολέμου. Αυτά τα αποκλίνοντα συμφέροντα παρατείνουν την κρίση στην περιοχή και αυξάνουν την πιθανότητα ακούσιας κλιμάκωσης. Για να αποφύγει τα χειρότερα, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να επανεξετάσει τις βασικές της υποθέσεις, να ανανεώσει τη δέσμευσή της για τη Μέση Ανατολή και να χαράξει ένα νέο όραμα για την περιοχή.
Συμφωνία ή μη συμφωνία
Το πιο επείγον καθήκον της Ουάσιγκτον είναι ο τερματισμός του πολέμου στη Γάζα. Όσο το Ισραήλ επιτίθεται στο έδαφος και σκοτώνει αμάχους εκεί και οι Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ελάχιστα για να χαλιναγωγήσουν τον σύμμαχό τους, οι κυβερνήσεις και οι λαοί στις αραβικές χώρες θα είναι πολύ εξαγριωμένοι για να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως αποτέλεσμα, οι αμερικανοί αξιωματούχοι πρέπει να πιέσουν το Ισραήλ να σταματήσει να διεξάγει έναν πόλεμο στη Χαμάς που τιμωρεί συλλογικά τους αμάχους – από τις 16 Νοεμβρίου, οι μάχες στη Γάζα είχαν σκοτώσει περισσότερους από 11.000 Παλαιστίνιους και δεν είχαν πρόσβαση στην περιοχή σε τρόφιμα, νερό και φάρμακα. Η Ουάσιγκτον πρέπει να κάνει το Ισραήλ να σταματήσει να χρησιμοποιεί απεριόριστη βία στη Γάζα και να το πιέσει να επιδιώξει μια ειρηνική, πολιτική λύση στο επί δεκαετίες παλαιστινιακό ζήτημα.
Μόλις τελειώσουν οι μάχες, η Ουάσιγκτον μπορεί να αρχίσει να κοιτάζει μπροστά. Καθώς το κάνει, θα πρέπει να έχει μια νηφάλια άποψη. Αλλά δεν χρειάζεται να πετάξει όλα όσα είχαν εργαστεί για να πετύχει πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να βασίσουν τη στρατηγική τους στην επίτευξη μιας μεγάλης συμφωνίας με τη Σαουδική Αραβία. Αν και το Ριάντ μπορεί να μην εξομαλύνει τους δεσμούς με το Ισραήλ σύντομα, εξακολουθεί να είναι μια από τις λίγες κυβερνήσεις στην περιοχή που διατηρεί καλές σχέσεις με όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Έχει ακόμη και εγκάρδιες, αν και ανεπίσημες, σχέσεις με το Ισραήλ. Είναι βασικός μεσίτης στην περιοχή.
Αν μη τι άλλο, ο πόλεμος στη Γάζα θα μπορούσε να ενισχύσει την πρωτοκαθεδρία της Σαουδικής Αραβίας δίνοντάς της την ευκαιρία να σταθεροποιήσει την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Η κοινή έκτακτη αραβο-ισλαμική σύνοδος κορυφής, στην οποία συμμετείχαν ηγέτες από όλο τον αραβικό κόσμο, εκτός από το Ιράν και την Τουρκία, ήταν ένα πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Σε αντίθεση με την Αίγυπτο, την Ιορδανία ή τα άλλα κράτη που συνήθως μεσολαβούν μεταξύ του Ισραήλ και των αντιπάλων του, η Σαουδική Αραβία έχει την αξιοπιστία και τις περιφερειακές σχέσεις που απαιτούνται για να βοηθήσει στην επίτευξη μιας πραγματικής ειρηνευτικής συμφωνίας. Για να το πράξει αυτό, η Σαουδική Αραβία θα συνεργαστεί με το Ιράν και την Τουρκία, τους κύριους διαμεσολαβητές στον αραβικό κόσμο, καθώς και με το Ισραήλ μέσω των Ηνωμένων Πολιτειών, για να καταλήξει σε ένα ευρύ πλαίσιο για μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή ειρηνευτική διαδικασία με στόχο τη δημιουργία μιας παλαιστινιακό κράτος. Στη συνέχεια, η Σαουδική Αραβία και οι εταίροι της θα εργαστούν για την οικοδόμηση ενός γενικού πλαισίου για την περιφερειακή ασφάλεια που θα πρέπει να περιλαμβάνει κανόνες και κόκκινες γραμμές που συμφωνούνται ευρέως από όλες τις πλευρές. Μόνο μια συμφωνία σαν αυτή θα εξασφάλιζε διαρκή ειρήνη στα σύνορα του Ισραήλ, θα έκλεινε την πόρτα στις ριζοσπαστικές δυνάμεις μεταξύ των Παλαιστινίων, θα περιόριζε τον σκιώδη πόλεμο μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ και θα βασιλεύει στον άξονα αντίστασης της Τεχεράνης.
Οι Σαουδάραβες θα είναι απρόθυμοι να αναλάβουν το παλαιστινιακό ζήτημα. Όμως τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας στηρίζονται στην περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια. Το μεγάλο οικονομικό της όραμα δεν μπορεί να ξεδιπλωθεί εάν υπάρχει μόνιμη κρίση στην περιοχή. Το Ριάντ συνεχίζει επίσης να επιθυμεί την περιφερειακή ηγεσία και την αναγνώριση ως μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια σκηνή, κάτι που απαιτεί αμερικανική υποστήριξη και ως εκ τούτου θα μπορούσε να ωθήσει το Ριάντ να ακούσει τις εκκλήσεις των ΗΠΑ να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία.
Για να βοηθήσουν τη Σαουδική Αραβία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να προσφέρουν διπλωματική υποστήριξη στο Ριάντ για να επιδιώξει διπλωματία ευρείας βάσης, συμπεριλαμβανομένης της άδειας στην κυβέρνηση να επιδιώξει τη συναίνεση του Ιράν για μια συμφωνία επίλυσης του παλαιστινιακού ζητήματος. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να μαζέψει τους άλλους Άραβες συμμάχους της για να υποστηρίξουν επίσης το Ριάντ. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να συνεχίσουν το αμυντικό σύμφωνο που ήταν στο τραπέζι με το Ριάντ πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Αλλά δεν μπορούν πλέον να απαιτούν την άμεση αναγνώριση του Ισραήλ ως προϋπόθεση. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ζητήσουν από τη Σαουδική Αραβία να ηγηθεί της ισραηλινο-παλαιστινιακής ειρηνευτικής διαδικασίας. Η ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ θα μπορούσε τότε να είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας.
Καθώς υποβάλλει μια ειρηνευτική πρόταση για το Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη, η Σαουδική Αραβία θα πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να διαβουλεύεται με τους γείτονες του Κόλπου και να λάβει καλύτερα υπόψη τις φιλοδοξίες τους, καθώς και τις ανησυχίες τους για την ασφάλεια – κάτι που δεν έκανε πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να απαιτήσει από το Ριάντ να χρησιμοποιήσει διπλωματική ενέργεια που μπορεί να είναι απρόθυμο να ξοδέψει. Αν όμως πετύχει βοηθώντας στη διευκόλυνση του μονοπατιού προς μια Ισραηλινο-Παλαιστινιακή συμφωνία και στην επίτευξη μεγαλύτερης περιφερειακής ασφάλειας, η Σαουδική Αραβία θα αποκτούσε τη διπλωματική βαρύτητα που ποθεί. Ένα αμυντικό σύμφωνο με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, θα παρείχε στο βασίλειο τις στρατιωτικές δυνατότητες που χρειάζεται για να εδραιώσει το καθεστώς του ως ο κορυφαίος οικονομικός και πολιτικός παράγοντας της Μέσης Ανατολής.
Περιορισμοί όχι συγκράτηση
Η επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος είναι απαραίτητη για τη δημιουργία μιας σταθερής Μέσης Ανατολής. Δεν είναι όμως η μόνη πρόκληση που αντιμετωπίζει η περιοχή. Ως μέρος οποιασδήποτε μεγάλης συμφωνίας, η Ουάσιγκτον θα χρειαστεί να μειώσει τις εντάσεις με το Ιράν και να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία της με το Ριάντ για να περιορίσει τις φιλοδοξίες της χώρας. Και από μόνη της, μια συμφωνία με το Ριάντ κινδυνεύει να κάνει το ακριβώς αντίθετο.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους το Ιράν μπορεί να ανταποκριθεί άσχημα σε μια συμφωνία ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας. Η κλίμακα και η ποιότητα των όπλων που θα άρχιζαν να ρέουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες στη Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, θα ανησυχήσουν την Τεχεράνη. Θα δει επίσης ένα μη στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας ως εγγενώς επιθετικό, ανεξάρτητα από το πόσους περιορισμούς του θέτει η Ουάσιγκτον. Το Ιράν θα ανησυχούσε επίσης ότι μια αμυντική συνθήκη ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας θα οδηγούσε σε διευρυμένη αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, η Τεχεράνη μπορεί να απαντήσει σε μια συμφωνία ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας κλιμακώνοντας τη δική της κατασκευή όπλων, εξαπολύοντας περισσότερες επιθέσεις μέσω αντιπροσώπων και προωθώντας το πυρηνικό της πρόγραμμα. (Η Αίγυπτος, η Τουρκία και τα ΗΑΕ μπορεί επίσης να αρχίσουν να αναζητούν πυρηνικές δυνατότητες.)
Εάν τελικά το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία εξομαλύνουν τις σχέσεις τους, το Ισραήλ θα μπορούσε ακόμη και να δημιουργήσει μια άμεση στρατιωτική παρουσία και παρουσία πληροφοριών στον Κόλπο, κάτι που θα μπορούσε να προστατευτεί από την αμυντική συνθήκη ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας. Για το Ιράν, μια τέτοια έκβαση θα ήταν εφιάλτης. Η Τεχεράνη δεν θα είναι πλέον σε θέση να αποτρέψει τη στρατιωτική συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ βάζοντας τους πληρεξούσιους της να επιτίθενται σε σαουδαραβικά στρατεύματα ή διυλιστήρια πετρελαίου, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε μια άμεση σύγκρουση με την Ουάσιγκτον.
Ο μεγαλύτερος λάθος υπολογισμός της Ουάσιγκτον ήταν ότι πίστευε ότι θα μπορούσε να αγνοήσει το παλαιστινιακό ζήτημα.
Ευτυχώς για το Ιράν, το Ριάντ δεν θέλει να τερματίσει την ύφεση του με την Τεχεράνη, η οποία ήταν ευλογία για τη χώρα. Από τότε που η Σαουδική Αραβία επανεκκίνησε τις σχέσεις με το Ιράν, οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν Χούτι στην Υεμένη σταμάτησαν να επιτίθενται σε σαουδαραβικό έδαφος. Μαζί, το Ριάντ και η Τεχεράνη έχουν καθιερώσει μια σταθερή κατάπαυση του πυρός στην Υεμένη μετά από χρόνια βάναυσου πολέμου. Τώρα, τα κόμματα της Υεμένης σημειώνουν πρόοδο προς μια μόνιμη συμφωνία. Αυτή η νέα ασφάλεια έχει διευκολύνει τη Σαουδική Αραβία να επιδιώξει τους υψηλούς οικονομικούς της στόχους, εξαλείφοντας την απειλή των πυραυλικών επιθέσεων των Χούτι σε διυλιστήρια και άλλες υποδομές της Σαουδικής Αραβίας. Ως αποτέλεσμα, το Ριάντ δεν φαίνεται πλέον να συμμερίζεται το όραμα του Ισραήλ για έναν κοινό στρατιωτικό άξονα και άξονα πληροφοριών για την ανατροπή της περιφερειακής επιρροής του Ιράν. Στην πραγματικότητα, από τον Μάρτιο, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία εργάστηκαν για την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων ανοίγοντας πρεσβείες, διευκολύνοντας τα ταξίδια μεταξύ των χωρών τους και καθιερώνοντας πολιτιστικές ανταλλαγές. Το Ιράν είχε ήδη δημιουργήσει πλήρεις σχέσεις με το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 2022. Είναι σε συνομιλίες με την Αίγυπτο και την Ιορδανία για την αποκατάσταση των δεσμών και με αυτές τις χώρες.
Ένα αμυντικό σύμφωνο ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας θα εξακολουθεί να αποτελεί ανησυχία για την Τεχεράνη. Αλλά είναι λιγότερο πιθανό να αντιδράσει αρνητικά σε ένα που δεν επηρεάζει τις διπλωματικές και οικονομικές της σχέσεις με το Ριάντ και τον υπόλοιπο Κόλπο και που δεν δημιουργεί μια περιφερειακή ρύθμιση ασφάλειας με στόχο την υποβάθμιση της ισχύος της. Εμπλέκοντας το Ιράν σε διμερή και περιφερειακά ζητήματα καθώς επιδιώκει μια μεγάλη συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Σαουδική Αραβία μπορεί να ελαχιστοποιήσει την αντίσταση του Ιράν στη συμφωνία των ΗΠΑ και ακόμη και να βρει τρόπους να εξασφαλίσει τη συναίνεση της Τεχεράνης για μια νέα περιφερειακή τάξη.
Η Ουάσιγκτον μπορεί να μην εγκρίνει τις προσπάθειες του Ριάντ να διατηρήσει την Τεχεράνη στη θέση του χρησιμοποιώντας διπλωματικές παραχωρήσεις και οικονομικά οφέλη. Το Ιράν είναι ένας από τους κύριους αντιπάλους των Ηνωμένων Πολιτειών και είναι ο κύριος εχθρός του Ισραήλ. Όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να σταματήσουν την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ιράν και των Άραβων γειτόνων του. Καθώς ο άξονας αντίστασης του Ιράν έχει γίνει ισχυρότερος, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποφάσισαν ότι η Τεχεράνη πρέπει να ενσωματωθεί στην περιοχή για να παραμείνουν ασφαλείς. Αποφάσισαν ότι μπορούν να προστατεύσουν καλύτερα την ασφάλειά τους εάν εμπλακούν στο Ιράν και εάν η Τεχεράνη έχει έννομο συμφέρον για διμερείς σχέσεις μαζί τους.
Ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προσπαθήσουν να σταματήσουν την ομαλοποίηση. Εάν η προσέγγιση του αραβικού κόσμου είναι επιτυχής, θα εξυπηρετήσει τα αμερικανικά συμφέροντα με την αποκλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων, αφήνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες να επικεντρωθούν στην Ασία και την Ευρώπη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει επομένως να χρησιμοποιήσουν τη νέα τάξη πραγμάτων της Μέσης Ανατολής για να εγκλωβίσουν τις φιλοδοξίες του Ιράν, αντί να προσπαθούν μάταια να δημιουργήσουν μια συμμαχία κατά της Τεχεράνης. Για να το πράξει, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να ενθαρρύνει τη Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου να εμβαθύνουν τη διπλωματική και οικονομική τους δέσμευση με το Ιράν, προκειμένου να εξασφαλίσει τη συναίνεση της Τεχεράνης σε μια μόνιμη διευθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος και την αποκλιμάκωση στο Λεβάντε. Μια λύση για τους Παλαιστίνιους θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς τουλάχιστον σιωπηρή ιρανική συμφωνία – και οποιαδήποτε συμφωνία θα είναι πολύ πιο ανθεκτική μαζί της. Μια τέτοια λύση θα στερούσε επίσης από το Ιράν την ικανότητα να εκμεταλλευτεί το ζήτημα, θα κόστιζε στις ριζοσπαστικές παλαιστινιακές φωνές την επιρροή τους και θα παρείχε πολιτικό χώρο στον αραβικό κόσμο για να δημιουργήσει καλύτερους δεσμούς με το Ισραήλ.
Επιστροφή από την κόψη του ξυραφιού
Υπάρχει ένα θέμα στο οποίο εξακολουθούν να συμφωνούν το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι περισσότερες αραβικές χώρες: το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όλοι πιστεύουν ότι η συνεχιζόμενη επέκταση του προγράμματος είναι μια από τις πιο αποσταθεροποιητικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Καθώς η Τεχεράνη πλησιάζει στην παραγωγή πυρηνικών όπλων, το Ισραήλ ενδέχεται να εντείνει τις κρυφές επιθέσεις του στο Ιράν. Εάν η Τεχεράνη φαίνεται να βρίσκεται στα πρόθυρα της πυρηνοποίησης, το Ισραήλ θα μπορούσε να επιτεθεί στη χώρα ευθέως – μια πράξη που θα μπορούσε γρήγορα να παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια άμεση σύγκρουση. Εάν το Ριάντ και η Ουάσιγκτον υπογράψουν αμυντική συνθήκη, η Σαουδική Αραβία μπορεί επίσης να γίνει μέρος σε οποιονδήποτε πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος θα εκτυλισσόταν στη συνέχεια στο Λεβάντε, καθώς και στον Κόλπο, με καταστροφικές συνέπειες και για τις δύο περιοχές και για την παγκόσμια οικονομία.
Το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν, και απέτυχαν, να συνάψουν μια νέα πυρηνική συμφωνία από τότε που ο Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του στις αρχές του 2021. Και αρχικά, οι επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου μπορεί να φαίνεται ότι κάνουν μια νέα συμφωνία ουσιαστικά αδύνατη. Ωστόσο, η Τεχεράνη και η Ουάσιγκτον είχαν εργαστεί προσεκτικά για να αποκλιμακώσουν πριν από τις 7 Οκτωβρίου, και η αθόρυβη συμφωνία τους παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό σταθερή. Η άτυπη πυρηνική συμφωνία, για παράδειγμα, φαίνεται να παραμένει σε ισχύ. Οι πληρεξούσιοι του Ιράν εκτόξευσαν ρουκέτες σε αμερικανικές βάσεις, αλλά υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι η μία πλευρά θέλει να πολεμήσει την άλλη – αυτές οι επιθέσεις έχουν σχεδιαστεί περισσότερο για να υποστηρίξουν τη Γάζα και να προειδοποιήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην καταστρέψουν την άτυπη συμφωνία παρά να προκαλέσουν πραγματική ζημιά. Τα σποραδικά χτυπήματα της ίδιας της Ουάσιγκτον αφορούν παρόμοια στάση, που πραγματοποιούνται για να κατευνάσουν το εγχώριο κοινό που ταράζει για απάντηση στις ιρανικές επιθέσεις. Για την Ουάσιγκτον, η κλιμάκωση με το Ιράν θα εκτρέψει τους στρατιωτικούς και διπλωματικούς πόρους από τον ανταγωνισμό της με το Πεκίνο και τη Μόσχα. Οι ηγέτες του Ιράν, εν τω μεταξύ, δεν θέλουν να ρισκάρουν μια σύγκρουση που θα μπορούσε να καταστρέψει την οικονομία τους – και ενδεχομένως να ρίξει το καθεστώς τους.
Αυτή η σχετική ηρεμία πιθανότατα θα διατηρηθεί τουλάχιστον μέχρι τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2024. Αλλά η πιθανή επιστροφή στην εξουσία του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σημαίνει ότι η Τεχεράνη και η Ουάσιγκτον δεν έχουν πολύ χρόνο για να συνάψουν νέα συμφωνία. Ακόμα κι αν ο Μπάιντεν επανεκλεγεί, τα δύο κράτη πρέπει να επιλύσουν την πυρηνική τους αντιπαράθεση πριν από τον Οκτώβριο του 2025, όταν λήγει η ικανότητα οποιουδήποτε υπογράφοντος να επαναφέρει τις κυρώσεις που εγκρίθηκαν από τον ΟΗΕ βάσει της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 (από την οποία ο Τραμπ αποχώρησε). Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους δεν επαναφέρουν τις κυρώσεις του ΟΗΕ πριν από τότε, ενδέχεται να μην μπορέσουν ποτέ να τις εφαρμόσουν ξανά. Η Κίνα και η Ρωσία πιθανότατα θα ασκήσουν βέτο σε τυχόν μελλοντικούς περιορισμούς, οι οποίοι πρέπει να περάσουν από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αλλά εάν η Δύση επιλέξει να επιβάλει εκ νέου αυτούς τους περιορισμούς, το Ιράν έχει προειδοποιήσει ότι θα εγκαταλείψει τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων – έναν πολύ δημόσιο πρόδρομο για την κατασκευή ενός όπλου – επισπεύδοντας μια μεγάλη διεθνή κρίση. Η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της, λοιπόν, θέλουν μια νέα συμφωνία προτού αποφασίσουν.
Για να δημιουργήσουν μια νέα συμφωνία, το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνεχίσουν από εκεί που σταμάτησαν στη Βιέννη τον Αύγουστο του 2022: την τελευταία φορά που οι δύο χώρες είχαν συνομιλίες για τα πυρηνικά. Παρά τις μάχες στη Γάζα, οι στόχοι τους παραμένουν οι ίδιοι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να περιορίσουν την ποσότητα και την καθαρότητα του ουρανίου που μπορεί να εμπλουτίσει το Ιράν – παρατείνοντας έτσι τον χρόνο που χρειάζεται η Τεχεράνη για να παράγει αρκετό σχάσιμο υλικό για να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο – και να εξασφαλίσουν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν υπόκειται σε αυστηρή διεθνή παρακολούθηση. Το Ιράν, από την πλευρά του, εξακολουθεί να χρειάζεται ανακούφιση από τις ακρωτηριαστικές οικονομικές κυρώσεις.
Αλλά σε αντίθεση με το 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συντονίσουν στενά τις συνομιλίες τους για τα πυρηνικά με τις προσπάθειες της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας να μειώσει τις εντάσεις με το Ιράν. Αυτά τα δύο είναι τελικά συνδεδεμένα. Η επιτυχία στις πυρηνικές συνομιλίες που μειώνουν τις εντάσεις μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών θα βοηθήσει τις συνομιλίες της Σαουδικής Αραβίας να επιτύχουν το ίδιο με το Ιράν. Η επιτυχία στις συνομιλίες μεταξύ του Ριάντ και της Τεχεράνης, εν τω μεταξύ, θα δώσει στο Ιράν περισσότερους λόγους να εμπιστευτεί μια πυρηνική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα εάν τέτοιες συνομιλίες ενθαρρύνονται από την Ουάσιγκτον. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οποιαδήποτε πυρηνική συμφωνία θα συνάψουν με τη Σαουδική Αραβία περιέχει όρια και περιορισμούς που μοιάζουν με τη συμφωνία που κλείνουν με το Ιράν. Διαφορετικά, τα δύο κράτη θα μπορούσαν να εισέλθουν σε μια κλιμακωτή σπείρα, καθώς σε όποιο κράτος παραχωρηθούν κατώτερες πυρηνικές δυνατότητες θα εργαστεί σκληρά για να καλύψουν τη διαφορά.
Φτάνοντας
Βραχυπρόθεσμα, η στρατηγική της Ουάσιγκτον για τη Μέση Ανατολή πρέπει να επικεντρωθεί στον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα και στην εύρεση ενός μονοπατιού προς την περιφερειακή σταθερότητα. Αλλά μακροπρόθεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να κοιτάξουν πέρα από το Ιράν και τους Παλαιστίνιους. Οι πολιτικές της για τη Μέση Ανατολή πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν το Πεκίνο: τον κύριο διεθνή ανταγωνιστή της Ουάσιγκτον.
Η οικονομική παρουσία της Κίνας στη Μέση Ανατολή έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Η χώρα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον Κόλπο για τον ενεργειακό εφοδιασμό της και έχει χρησιμοποιήσει τον Κόλπο ως πύλη για τα επεκτεινόμενα εμπορικά και επενδυτικά δίκτυά της στην Αφρική. Η Κίνα, με τη σειρά της, πρόσφερε στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα πρόσβαση στη γνώση -για παράδειγμα, σχετικά με τις τεχνολογίες στις οποίες βασίζεται η πράσινη ενέργεια- που δεν μπορούν να προμηθευτούν στη Δύση, βοηθώντας στην αιχμή του δόρατος την ανάπτυξη στον Κόλπο. Η Κίνα έχει επίσης πραγματοποιήσει σημαντικές άμεσες οικονομικές επενδύσεις στον Κόλπο, ειδικά στη Σαουδική Αραβία. Υπό τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping, αυτή η εμπορική σχέση έχει αναδιπλωθεί στην πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας. Ο Xi έχει κάνει την ενίσχυση αυτών των δεσμών μέρος της απάντησής του στις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να περιορίσει το Πεκίνο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες σημείωσαν τις διευρυνόμενες σχέσεις της Κίνας με τα κράτη της Μέσης Ανατολής. Έδωσε ιδιαίτερη προσοχή όταν ο Σι βοήθησε στη μεσολάβηση της προσέγγισης μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Η Ουάσιγκτον πιστεύει ότι η Κίνα θέλει να χρησιμοποιήσει την οικονομική της επιρροή στη Μέση Ανατολή για να γίνει πολιτική δύναμη και δύναμη ασφαλείας στην περιοχή. Η αμυντική συνθήκη ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας είναι μια απάντηση: ένας τρόπος να σταματήσει η μετατόπιση του Ριάντ στην τροχιά της Κίνας. Τα σχέδια της Ουάσιγκτον για έναν εμπορικό διάδρομο μέσω της Μέσης Ανατολής έχουν επίσης σχεδιαστεί για να υπονομεύσουν το σχέδιο του Πεκίνου. Ένας τέτοιος διάδρομος θα ωφελούσε οικονομικά την περιοχή, αλλά ο πρωταρχικός του σκοπός είναι να αντιμετωπίσει την Πρωτοβουλία Belt and Road αγκυροβολώντας το οικονομικό μέλλον της περιοχής στην Ινδία και την Ευρώπη. Ο διάδρομος θα δέσμευε επίσης τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία με το Ισραήλ και θα ενσωματώσει την οικονομία του Ισραήλ σε αυτήν της Μέσης Ανατολής.
Το πιο επείγον καθήκον της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι ο τερματισμός του πολέμου στη Γάζα.
Το Πεκίνο απάντησε επιφυλακτικά στις προτάσεις της Ουάσιγκτον. Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες μίλησαν για τη δημιουργία ενός οικονομικού διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης, η Κίνα αντέδρασε λέγοντας ότι θα καλωσόριζε τον διάδρομο υπό τον όρο ότι δεν θα γινόταν «γεωπολιτικό εργαλείο», το οποίο, φυσικά, είναι ακριβώς αυτό που σκοπεύουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να είναι. Θα χώριζε τη Μέση Ανατολή μεταξύ εκείνων που αποτελούν μέρος του οικονομικού διαδρόμου και εκείνων που δεν είναι: ένα σύστημα αποκλεισμού που έρχεται σε αντίθεση με το περιφερειακό όραμα της Κίνας. Και το Πεκίνο γνωρίζει ότι η ώθηση της κυβέρνησης Μπάιντεν για ομαλοποίηση Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας είναι μια προσπάθεια να ταιριάξει την επιτυχία της ίδιας της Κίνας με τους Ιρανούς και τους Σαουδάραβες. Η Κίνα δεν είναι ακόμη σε θέση να ματαιώσει τα σχέδια των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι θα επιβραδύνει την οικονομική της δέσμευση με την περιοχή. Στο τρέχον γεωπολιτικό κενό, αυτή η δέσμευση θα συνεχίσει να επεκτείνεται και να εμβαθύνει.
Η Σαουδική Αραβία δεν θέλει να επιλέξει μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά ακριβώς όπως το Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη, το Ριάντ μπορεί να συμφωνεί με τα σχέδια της Ουάσιγκτον επειδή θα ενίσχυαν τις φιλοδοξίες του Ριάντ για μεγάλη δύναμη ενισχύοντας την περιφερειακή του θέση και επεκτείνοντας την οικονομική επιρροή του. Αυτά τα σχέδια θα βελτιώσουν τις οικονομίες και άλλων περιφερειακών κρατών. Ως αποτέλεσμα, οι αραβικές χώρες που διαφορετικά θα μπορούσαν να είναι εχθρικές προς μια Μέση Ανατολή με επίκεντρο τη Σαουδική Αραβία θα μπορούσαν να συμβαδίσουν με τις προτάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Εάν το κάνουν, το αποτέλεσμα θα ήταν μεγαλύτερη σταθερότητα τόσο εντός των χωρών της Μέσης Ανατολής όσο και μεταξύ τους.
Αλλά για να αυξηθεί η πιθανότητα ότι κάθε κράτος θα συμμορφωθεί με την προτεινόμενη τάξη του, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να χρειαστεί να κάνουν περισσότερα από το να διασφαλίσουν ότι το σύστημά τους θα προσφέρει ευρεία ευημερία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να προσυπογράψουν ένα όραμα για την ασφάλεια της Μέσης Ανατολής που δεν χωρίζει την περιοχή σε στρατόπεδα, αλλά αφήνει χώρο για όλους τους παράγοντες. Αυτό απαιτεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες να αφήσουν τις χώρες στον προβλεπόμενο οικονομικό διάδρομό τους να ενταχθούν και σε άλλες οικονομικές ρυθμίσεις. Απαιτεί επίσης μια μεγάλη συμφωνία για την προώθηση της ασφάλειας του Ισραήλ, άλλων αραβικών κρατών, ακόμη και του Ιράν. Μια τέτοια ασφάλεια μπορεί, εν μέρει, να προσφερθεί μέσω μιας νέας πυρηνικής συμφωνίας και μιας περιφερειακής συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο σύναψης περιφερειακών συμφώνων πέρα από αυτό που συνάπτουν με τη Σαουδική Αραβία. Αυτά τα σύμφωνα θα μπορούσαν να επεκτείνουν τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ σε άλλα κράτη, αλλά πρέπει επίσης να συνοδεύονται από περιορισμούς και κόκκινες γραμμές. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί απλώς να συνεχίσει να προμηθεύει όπλα σε περιφερειακούς συμμάχους, όπως έκανε πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Αντί να προωθήσει τη σταθερότητα, αυτή η πολιτική ενθάρρυνε μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών και πόλεμο.
Κάνοντας ειρήνη
Ό,τι και να κάνει η Ουάσιγκτον, θα υπάρξει αντίσταση στο όραμά της για τη Μέση Ανατολή. Το Ιράν θα παραμείνει εχθρικό προς το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι γείτονες του Κόλπου της Σαουδικής Αραβίας δεν θα είναι ποτέ ευχαριστημένοι με την κυριαρχία του βασιλείου. Το Ισραήλ και η Τουρκία θα υπολογίσουν επίσης τι σημαίνει για τη Σαουδική Αραβία να συγκεντρώσει τόση δύναμη και τι σημαίνει η δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στους Σαουδάραβες για τα συμφέροντά τους. Θα αντιδράσουν ανάλογα, και πιθανότατα με τρόπους που η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να περιμένει.
Αλλά παρόλο που όλες αυτές οι χώρες θα θέλουν περισσότερη εξουσία, αυτό που θέλουν περισσότερο από όλα είναι να διατηρήσουν τη σταθερότητα των καθεστώτων τους. Θέλουν να προσυπογράψουν ένα όραμα που τερματίζει τις τοπικές συγκρούσεις, ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη και με άλλο τρόπο μειώνει την εσωτερική πίεση. Εάν ένα σύμφωνο ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας αποδώσει, θα το αποδεχτούν τελικά.
Ωστόσο, για να λειτουργήσει αυτή η συμφωνία, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρειαστεί να πείσουν το Ισραήλ να σταματήσει να εμπλέκεται σε αυτό που πολλοί θεωρούν ως συλλογική τιμωρία των Παλαιστινίων αμάχων. Η Ουάσιγκτον πρέπει να αντιμετωπίσει τα δεινά των Παλαιστινίων ευρύτερα, αντί να αγνοεί τον σκοπό τους, βοηθώντας στη δημιουργία μιας αξιόπιστης οδού προς ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος. Η συμφωνία της Ουάσιγκτον πρέπει να αντιμετωπίσει την πρόκληση που παρουσιάζει το Ιράν παγώνοντας το πυρηνικό του πρόγραμμα και περιορίζοντας το δίκτυο περιφερειακών πελατών του, τόσο μέσω της αποτροπής όσο και με τη λήψη μέτρων για τη μείωση των εντάσεων. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να δημιουργήσουν έναν εμπορικό διάδρομο που βοηθά στην καλλιέργεια των οικονομιών της Μέσης Ανατολής. Μόνο τότε η περιοχή θα είναι σταθερή – και μόνο τότε η Ουάσιγκτον θα απαλλαγεί από τις σημερινές της ευθύνες.
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Mike McQuade
