Μάρτιος 2018
Σχεδόν μόλις έχουμε μετακομίσει οικογενειακώς στο Λονδίνο, οι δίδυμοι γιοι μου είναι 12 μηνών. Κυριακή με λιακάδα μεν, κρύο δε, παίρνουμε την γενναία απόφαση να κάνουμε βόλτα και να περάσουμε την μέρα μας στη νότια πλευρά του Τάμεση στο Southbank. Ξαφνικά (!), Λονδίνο γαρ, ξεκινάει έντονη βροχή. Η Tate Modern μπροστά μας οπότε αποφασίζουμε να μπούμε με μια διστακτική όμως διάθεση. Πριν ακόμη εισχωρήσουμε ακριβώς στην είσοδο πέφτει το μάτι μου σε μια πινακίδα η οποία καλωσορίζει τα παιδικά καροτσάκια και τα πατίνια σε όλες τις αίθουσες, ακόμη και σε αυτές των περιστασιακών εκθέσεων (θυμάμαι μόλις είχε ξεκινήσει η πολυαναμενώμενη έκθεση του Πικάσο: Picasso 1932, A year of love, fame and tragedy). Επίσης ενημερώνει ότι δεν απαιτείται απόλυτη ησυχία από τους νεαρούς επισκέπτες. Την ώρα που επεξεργάζομαι τις πληροφορίες της πινακίδας και πριν προλάβει να μου δημιουργηθεί κάποιο συναίσθημα βρισκόμαστε ήδη στο κεντρικό χωλ του κτιρίου όπου και παθαίνω πολιτισμικό σοκ! Ο χώρος κατακλύζεται από παιδιά, συνοδευόμενα προφανώς, όλων των ηλικιών από μωρά μέχρι έφηβους. Στην μέση λοιπόν αυτού του τεράστιου χωλ, έχουν τοποθετηθεί σφαίρες/μπάλες διαφόρων μεγεθών οι οποίες συγκρατούνται καλωδιακά από την οροφή του κτιρίου, που από μόνο του ως θέαμα είναι εντυπωσιακό, οι οποίες εκτελούν χρέη αιωρούμενης κούνιας. Σε καμία περίπτωση δεν αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στη γκαλερί/μουσείο μοντέρνας τέχνης του Λονδίνου και αμέσως εξαφανίστηκε ο δισταγμός που ένιωσα κατά την είσοδό μας, είναι σαν να βρίσκομαι σε έναν παιδότοπο με ότι αυτό συνεπάγεται: φωνές, γέλια κλάματα, παιδιά να τρέχουν και να κάνουν κούνια, μωρά να μπουσουλάνε, γονείς να ταΐζουν κλπ. Δεν ήταν η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν την Tate αλλά σίγουρα ήταν η πρώτη που παρατήρησα την έντονη παρουσία παιδιών.
Λίγες μέρες αργότερα και εξερευνώντας την καινούργια μας γειτονιά ανακαλύπτω ότι υπάρχουν 5(!) μουσεία στην γειτονιά μας, είμαστε στο Greenwich τότε, τα οποία στις αφίσες και τα διαφημιστικά τους φυλλάδια ενημερώνουν τον κόσμο για τις παιδικές δραστηριότητες κάθε εβδομάδας και του μήνα, ενώ ο όρος fun family day at the museum «παίζει» παντού. Και τότε ακριβώς θυμήθηκα το εξής περιστατικό: πολλά χρόνια πριν κάνω παιδιά και μετακομίσουμε στο Λονδίνο ως επισκέπτρια στα διάσημα London Transport Museum και Science Museum είχα σκεφτεί και νιώσει το εξής “ ουαου πόσο ωραία μουσεία σαν να είναι στημένα μόνο για παιδιά. Πόσο πολύ θα ήθελα όταν κάνω παιδιά να τα φέρω να τα επισκεφθούν.” Σαν να πατήθηκε ένας διακόπτης και ήρθαν στην επιφάνεια τα συναισθήματα και οι σκέψεις που είχα κάνει τότε και άρχισα λοιπόν να ψάχνω μουσεία, γκαλερί, που να είναι kids friendly, που να προσφέρουν δράσεις για παιδιά. Ούτε που μπορούσα να φανταστώ το πλήθος τέτοιων χώρων στο Λονδίνο. Και φυσικά δεν αναφέρομαι στα πολύ γνωστά που προτείνονται από όλους του ταξιδιωτικούς οδηγούς αλλά σε μουσεία πιο, ας μου επιτραπεί η έκφραση, συνοικιακά ή που το βασικό τους θέμα μπορεί να είναι το “τίποτα”, πχ το μουσείο της βεντάλιας (!).
Άρχισα να το ψάχνω λοιπόν και κάπως έτσι ξεκίνησε η δικιά μου εμπειρία η οποία και συνεχίζεται συστηματικά ως επισκέπτρια αλλά υπό το πρίσμα του γονέα πια. Το ζητούμενο ήταν και είναι πάντα το εξής: αναζήτηση κλιματιζόμενου, στεγασμένου χώρου πάντα φιλικό προς τα παιδιά (child friendly), στον οποίο αυτά να περάσουν δημιουργικά το δυνατόν περισσότερο χρόνο χωρίς να βαρεθούν. Κάθε επίσκεψή μας λοιπόν σε μουσείο ήταν πάντα επιτυχημένη. Και άρχισα να παρατηρώ πιο προσεκτικά ώστε να καταλάβω το “σύμπλεγμα” των παραγόντων που κάνει ένα μουσείο/χώρο child friendly, τι είναι αυτό το οποίο κρατάει όλη την οικογένεια σε έναν χώρο περνώντας πολλές μα πολλές ώρες, σαν ημερήσια εκδρομή ένα πράγμα.
Θέμα Νο1: Ενδιαφέροντα / θεματική ενότητα
Το Λονδίνο φιλοξενεί 200 στο σύνολο τα μουσεία. Είναι πραγματικά “εξωφρενικό”, ότι υπάρχουν μουσεία/εκθεσιακοί χώροι διάσπαρτα σε όλη την πόλη σχεδόν για όλα τα ενδιαφέροντα: μεταφορικά μέσα, ζώα, ψάρια, έντομα, ταχυδρομείο, νερό, ατμός και σύστημα σωληνώσεων, μουσική, φωτογραφία, μόδα, όλων των ειδών οι τέχνες, κόμικς, παιχνίδια, ιστορία, πολιτισμός επιστήμες, βρετανικής κουλτούρας, design, και πόσα άλλα που δεν έχω ανακαλύψει ακόμη.
Οι δραστικές αλλαγές και η τεχνολογική εξέλιξη οδήγησαν μοιραία στον εκμοντερνισμό της καθημερινότητάς μας. Πολλά βιομηχανικά και όχι μόνο προϊόντα άρχισαν να περιττεύουν, να αποσύρονται ή και ακόμη να οδηγούνται στα σκουπίδια. Γύρω στα 70’s υπήρξε έντονη και αυξανόμενη αντίληψη στο να διατηρηθεί τόσο η βρετανική βιομηχανική κληρονομιά όσο και οι μνήμες της καθημερινότητάς. Έτσι αποφασίζεται να διασωθούν αυτά δημιουργώντας χώρους στους οποίους θα θυμούνται οι παλαιότεροι και θα μαθαίνουν οι νεότεροι καταλήγοντας στο σήμερα και την ύπαρξη μεγάλου αριθμού μουσείων όλων των ενδιαφερόντων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων μουσείων το Museum of Childhood, παράρτημα του διάσημου Victoria & Albert Museum το οποίο εστιάζει στην παιδική ηλικία και οτιδήποτε συνεπάγεται αυτής. Τα εκθέματά του έχουν να κάνουν με παιχνίδια, παιδικά έπιπλα, καρότσια, παιδικά μαχαιροπήρουνα και πιάτα, βιβλία κλπ, ηλικίας μέχρι και 300 χρονών.
Εύλογα οδηγείται κανείς στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μην βρεθεί κάποια από την πληθώρα αυτή των θεματικών ενοτήτων ώστε να τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού άρα και την επίσκεψή του στο μουσείο.
Θέμα Νο2: Ψυχαγωγία και εκπαίδευση.
Δεν νομίζω ότι στα μουσεία υπάρχει συγκεκριμένο όριο που χωρίζει την ψυχαγωγία με τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του χώρου. Και αυτό είναι το μαγικό: μπλέκονται πολύ όμορφα και σχεδόν αβίαστα με έναν πολύ φυσικό, εξελικτικό και πάνω από όλα διαδραστικό τρόπο. Το κάθε μουσείο έχει συγκεκριμένο θέμα και όλα προσαρμόζονται γύρω από αυτό. Απλά κάθε φορά που επισκέπτεσαι εστιάζεις σε διαφορετικά πράγματα και αυτό έχει πάντα να κάνει με την ηλικία των παιδιών.
Κατά τις πρώτες μας επισκέψεις λοιπόν (οι γιοι μου τότε ήταν ενός) το απαραίτητο ζητούμενο ήταν να υπάρχει παιδότοπος τύπου soft play. Αυτό εξασφάλιζε από μία ώρα ήρεμης ψυχαγωγίας των παιδιών και άρα κάποια χαλάρωση για τους γονείς έως και πολύ περισσότερο χρόνο ανάλογα πόσο διαδραστικός ήταν. Στη συνέχεια παιδότοποι πιο “βιωματικοί” με κυριαρχία φυσικών στοιχείων (πχ νερό, άμμος κλπ) ειδικοί για “ακατάστατο” παιχνίδι (messy play). Το Mudlarks (= λάσπη) στο Docklands Museum of London είναι από τους πιο δημοφιλής αυτού του είδους. Τα παιδιά φτιάχνουν και ψάχνουν στη λάσπη για οτιδήποτε αξίας ή χρηστικό αντικείμενο (κονσέρβες, νομίσματα κα) παριστάνοντας την κάποτε ζωή στα ντεπό και τις προκυμαίες του Τάμεση ( αυτό είναι άλλωστε και το θέμα του μουσείου εστιάζοντας στην ζωή στο συγκεκριμένο σημείο του Λονδίνου απ’ όπου ξεκινούσε το θαλάσσιο εμπόριο σε όλο τον κόσμο).
Περνώντας σε λίγο μεγαλύτερες ηλικίες ανακάλυψα κι εγώ μαζί τους νέες δραστηριότητες όπως η συλλογή σφραγίδων πάνω σε ειδικό διαμορφωμένο χάρτη του μουσείου (trailing map) το οποίο θυμίζει πολύ κυνήγι θησαυρού. Επίσης κάτι που μου είχε κάνει εντύπωση όταν το πρωτοσυνάντησα είναι τα κοστούμια – σαν αποκριάτικες στολές που υπάρχουν στους χώρους του μουσείου. Τα παιδιά τις φορούν και επιδίδονται σε υποτιθέμενους ρόλους. Έτσι γίνονται πειρατές στο National Maritime Museum, στρατιώτες στο Army Museum, ταχυδρόμοι στο Postal Museum κλπ.
Και μετά οι χειροτεχνίες και τα εργαστήρια! Μπορούν να σπαταλήσουν ώρες κατασκευάζοντας και δημιουργώντας. Από απλή ζωγραφική και κολλάζ μέχρι μαριονέτες, χορευτές και κινέζικα πουλιά οριγκάμι στο Royal Opera House. Με αποκορύφωμα (προσωπική μου άποψη πάντα) το εργαστήρι της Tate Modern: surrealist art making!
Δεν αναφέρω καν τα story telling ή τα singing along τα οποία είναι στο καθημερινό πρόγραμμα των μουσείων ίσως και παραπάνω από μία φορά. Μέσα από επιλεγμένα παιδικά τραγούδια και παραμύθια τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το θέμα του μουσείου. Ίσως το αγαπημένο μου το Sunday story telling στη National Gallery όπου το “μαγικό χαλί” σταματάει κάθε φορά μπροστά σε διαφορετικό πίνακα και οι υπεύθυνοι της γκαλερί διηγούνται την ιστορία του πίνακα. Ενώ στο Science Museum οι ειδικοί αφηγούνται πως κάποια χημικά ατυχήματα οδήγησαν στις πιο χρωματικές, ηχηρές και σωτήριες εφευρέσεις.
Τέλος αυτό που πάντα είναι το πιο συναρπαστικό για τα παιδιά είναι οποιοδήποτε είδος προσομοίωσης και βιωματικής εμπειρίας. Στα παιδιά άλλωστε αρέσει τόσο πολύ να μιμούνται, να αγγίζουν, να προσποιούνται ρόλους και χαρακτήρες. Υπάρχουν ειδικές εκθέσεις που ονομάζονται hands on και ουσιαστικά υπό την επιτήρηση των ειδικών επιτρέπεται στα παιδιά να αγγίξουν και να πειραματιστούν με κάποια από τα εκθέματα. Ενώ στο London Transport Museum έχουν την ευκαιρία να οδηγήσουν λεωφορείο, συρμό τρένου και μετρό, να παριστάνουν τον εισπράκτορα! Στο National Maritime Museum ανακαλύπτει την ιστορία της θαλάσσιας τεχνολογίας και ναυσιπλοΐας στέλνοντας σήματα Μορς, φορτώνοντας εμπορεύματα με γερανούς, οπλίζοντας κανόνια και με τη βοήθεια εξομοιωτή οδηγούν και μανουβράρουν ένα καράβι στο λιμάνι της επιλογής τους. Στο Postal Museum παριστάνουν τους ταχυδρόμους μοιράζοντας την αλληλογραφία ανακαλύπτοντας την σημασία του ταχυδρομικού κώδικα και μαθαίνουν την ταχυδρομική ιστορία του Λονδίνου επιβαίνοντας σε ένα τρένο το οποίο “πατάει” στις αυθεντικές υπόγειες γραμμές και ακολουθεί τα υπόγεια τούνελ που χρησιμοποιούσαν κάποτε για το μοίρασμα της αλληλογραφίας στα κεντρικά σημεία της πόλης. Στο Natural History Museum εκτός των διασήμων δεινοσαύρων υπάρχει εξομοιωτής σεισμού και ηφαιστείου στον οποίο μπορεί να βιώσει κανείς τον σεισμό του Kobe στην Ιαπωνία το 1995 έντασης 7.2 ρίχτερ! Στο Science Museum η αίθουσα του Wonderlab προκαλεί τα παιδιά να σκεφτούν και να πράξουν σαν επιστήμονες. Μέσα από διαδραστικα εργαστηριακά πειράματα που γίνονται επί τόπου με την υποστήριξη και την καθοδήγηση του προσωπικού, η περιέργεια των παιδιών διεγείρεται, η φαντασία εξάπτεται και στους μικρούς επισκέπτες αποκαλύπτεται η μαγεία των επιστημών και των μαθηματικών.
Θέμα Νο3: Επισκεψiμότητα / Συχνότητα.
Σε ότι αφορά το κόστος εισόδου τα μουσεία του Λονδίνου χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.
- Είσοδος ελεύθερη στις μόνιμες εκθέσεις του μουσείου και σε κάποιες περιπτώσεις εισιτήριο σε φιλοξενούμενες εκθέσεις.
- Εισιτήριο εισόδου το οποίο χωρίς επιπλέον χρέωση μετατρέπεται σε ετήσιο οπότε και δίνεται η δυνατότητα πολλαπλών επισκέψεων μέσα στον χρόνο.
Τα μεγάλα μουσεία/γκαλερί συνήθως έχουν πολύ μεγάλες μόνιμες εκθέσεις που είναι αδύνατον να τις γυρίσεις όλες σε μία επίσκεψη. Επίσης κατά την διάρκεια του χρόνου τα μουσεία προσαρμόζονται στην κάθε εποχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Natural History Museum στου οποίου το προαύλιο από αρχές Νοεμβρίου ως αρχές Ιανουαρίου στήνεται ένα από τα μεγαλύτερα παγοδρόμια της πόλης μαζί φυσικά με Χριστουγεννιάτικο δέντρο και τα συναφή (αν και διάβασα ότι το 2021 ήταν η τελευταία χρονιά και δεν θα επαναληφθεί). Επίσης στο London Transport Museum τα παιδιά μπορούν να επισκεφθούν τον Άγιο Βασίλη στο χαρακτηριστικό σπιτάκι του ενώ στο τέλος της επίσκεψης λαμβάνουν από αυτόν αναμνηστικό δώρο. Κατά την διάρκεια του Halloween (τέλος Οκτώβρη το οποίο συμπίπτει με εβδομάδα παύσης σχολείων, Half Term) η National Gallery οργανώνει παιδικά εργαστήρια για σμίλευμα κολοκύθας. Ενώ το Πάσχα στους κήπους του Kensington Palace καθώς και στον λαβύρινθο του Hampton Court Palace, τα παιδιά ψάχνουν τα κρυμμένα πασχαλινά αυγά. Επίσης κατά τις εβδομάδες παύσης των σχολείων (half term, 3 μέσα στην σχολική χρονιά) πάλι τα μουσεία εστιάζουν ακόμη περισσότερο στο θέμα παιδί και υπάρχουν περισσότερα εργαστήρια, σεμινάρια για μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά, και γενικά περισσότερες δραστηριότητες. Επομένως κατά την διάρκεια ενός χρόνου μπορεί κανείς να επισκεφτεί περισσότερες από μία φορές τον ίδιο χώρο και κάθε φορά να έχει διαφορετική εμπειρία.
Θέμα Νο4: Υποδομές
Η πρόσβαση σε όλα τα μουσεία είναι από όλους πολύ εύκολη. Σχεδόν όλα πολύ κοντά σε σταθμό μετρό. Ράμπες και ασανσέρ παντού ώστε να έχει κανείς την άνεση να περιηγηθεί παντού μέσα στο μουσείο. Τουαλέτες πολλές, καθαρές και σε κάθε επίπεδο, μόνο για άλλαγμα ή και ειδικά σχεδιασμένες “οικογενειακές τουαλέτες”. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση όταν για πρώτη φορά επισκέφτηκα την “οικογενειακή τουαλέτα” στο Transport Museum: υπήρχαν δύο μεγεθών είδη υγιεινής, μινιατούρες για τα παιδία και κανονικές για τους γονείς, οι τοίχοι βαμμένοι σε έντονα χρώματα με μεγάλους καθρέπτες και χωρίς στεγνωτήρες χεριών. Τέλος όλα τα μουσεία εκτός από την γκαρνταρόμπα παρέχουν αποθηκευτικούς χώρους, lockers.
Τέλος δεν θα μπορούσα να παραλείψω με τίποτα τα gift shops! Τα πιο ευφάνταστα παιχνίδια, βιβλία και κατασκευές τα έχω προμηθευτεί από αυτά τα μαγαζιά.
Θέμα Νο5: Φαγητό
Από την στιγμή λοιπόν που η οικογένεια μπορεί να περάσει πολλές ώρες σε ένα μουσείο ή εκθεσιακό χώρο το θέμα φαγητό είναι βασικό ιδίως όταν πρόκειται για νηπιακές ή ακόμη πιο νεαρές ηλικίες. Ανάλογα με το πόσο μεγάλο είναι το μουσείο μπορεί να υπάρχουν παραπάνω από ένα εστιατόρια/καφετέριες. Πληθώρα επιλογών γευμάτων και σνακ και πολλά από αυτά θα έλεγα τείνουν στο πιο υγιεινό φάσμα της διατροφής. Επίσης υπάρχει πάντα η επιλογή για ζέσταμα φαγητού. Τα παιδικά καρεκλάκια κυριαρχούν στους χώρους εστίασης και σε κάθε παιδί δίδεται συνήθως “σακουλάκι” δραστηριοτήτων με χρώματα, πλαστελίνες κλπ.
Και τελικά αυτά όλα μαζί τα 5 θέματα/χαρακτηριστικά και ίσως κι άλλα που δεν έχω παρατηρήσει ακόμη ορίζουν το child friendly ενός χώρου, κρίνοντας πάντα σαν επισκέπτρια/μαμά. Δεν είναι μόνο τα εκθέματα του χώρου αλλά ολόκληρη η εμπειρία. Είναι ότι θεωρείς ότι το μουσείο στήθηκε εξ αρχής για τα παιδιά. Είναι επειδή μπορείς να περάσεις μια ολόκληρη μέρα στο μουσείο και φεύγοντας σου δημιουργεί την προσδοκία ότι θέλεις να ξαναπάς. Είναι γιατί τα παιδιά μιμούνται και εκτίθενται στις τέχνες, στον πολιτισμό, στις επιστήμες και την εξέλιξη. Είναι γιατί τα παιδιά εμπνέονται και δημιουργούν! Τα μουσεία λοιπόν του Λονδίνου προσφέρονται και είναι ιδανικοί χώροι για να περάσουν τα παιδία και μαζί με αυτά και η οικογένεια μια πολύ ευχάριστη μέρα!