Ο Αύγουστος φέτος με βρίσκει στο Λονδίνο απολαμβάνοντας το London life χωρίς παιδιά (!) μιας και αυτά απολαμβάνουν το ελληνικό καλοκαίρι με γιαγιαδοπαππούδες. Είχαμε προγραμματίσει και οργανώσει σχεδόν την κάθε μέρα ώστε να κάνουμε το δυνατόν περισσότερα. Ξεκινήσαμε λοιπόν με τον σύζυγό μου τα date nights και τα after work drinks, βολτάροντας και ανακαλύπτοντας περιοχές, στενά, κρυμμένες αυλές, ζώντας χαλαρά, ήρεμα σχεδόν χωρίς κανένα άγχος.
Και μετά από δύο βδομάδες «dolce vita» με το έτερον μου ήμισυ πέρασα στο επόμενο επίπεδο: μία βδομάδα στο Λονδίνο εντελώς μόνη μου! Πραγματικά δεν ήξερα τι να πρωτοκάνω. Είχα όλο τον χρόνο δικό μου και ένιωθα ότι δεν μου φτάνουν οι μέρες, οι ώρες. Ξεκίνησα λοιπόν από τα βασικά: καφέ στο Mikel (γιατί, ναι, είχα και στο χωριό μου Mikel) βόλτα στην αγορά και φαγητό al fresco. Και όπως έπινα τον καφέ μου απολαμβάνοντας την μοναξιά μου και την ηρεμία μου παρατηρούσα γύρω μου τον κόσμο, την κίνηση… Και για όλη την υπόλοιπη ημέρα συνέχιζα να παρατηρώ, δρόμους, καταστήματα, συμπεριφορές, τις ταμπέλες των διαφημίσεων… Και για κάποιο περίεργο λόγο τον οποίο αδυνατούσα να προσδιορίσω κάτι μου φαινόταν περίεργο, κάτι δεν μου «κολλούσε». Επιστρέφοντας αργά το απόγευμα στο σπίτι στην ηρεμία του μπαλκονιού μου προσπάθησα να εξηγήσω αυτό το περίεργο συναίσθημα που είχα όλη την ημέρα και μου δημιουργούσε μια «δυσφορία». Μετά από σκέψη και περισυλλογή κατέληξα ότι η λέξη κλειδί ήταν η «αλλαγή»! Φυσικά και εννοείται ότι όλα αλλάζουν όπως είναι το φυσιολογικό και αναμενόμενο, εξελισσόμαστε, μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε και έχουμε διαφορετική οπτική γωνία, και φυσικά ας μην ξεχνάμε την μεγαλύτερη αλλαγή στις ζωές μας και στην καθημερινότητα που έφερε ο COVID-19. Περνώντας όλη μου την μέρα σε «γνώριμα» σημεία της πόλης συνειδητοποίησα ότι τελικά δεν ήταν αυτό που περίμενα να βρω. Πάντα θεωρούσα ότι το Λονδίνο είναι μία από τις πόλεις που δεν σταματάνε να αλλάζουν ποτέ. Γειτονιές δημιουργούνται ή αναμορφώνονται, χαρακτηριστικά κτίρια ορόσημα αλλάζουν χρήσεις, καινούργια καταστήματα και μαγαζιά εστίασης ξεφυτρώνουν, ο κόσμος πηγαινοέρχεται, οι εποχές αλλάζουν, αλλά πάντα υπήρχαν σταθερές αναφορές. Αυτό ήταν λοιπόν που μου έλειψε σήμερα: οι δικές μου σταθερές αναφορές της πόλης που δεν μπόρεσα να εντοπίσω. Και κάπως έτσι «ξεμπλόκαρα», ξεκαθάρισε το τοπίο και ξεχύθηκαν όλες μου οι σκέψεις και ένιωσα ας πούμε μια ανακούφιση.
Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…
Καλοκαίρι στην Αγγλία έχω ξαναζήσει πολλές φορές. Φέτος όμως ήταν όντως καλοκαίρι με θερμοκρασίες σχεδόν μέχρι 40 βαθμούς Κελσίου, κάνοντας τον Ιούλιο του 2022 τον πιο ζεστό Ιούλιο που έχει ζήσει η Αγγλία στα χρονικά της. Με παρατεταμένη έλλειψη βροχής φέρνοντας ως αποτέλεσμα τα πάρκα και τα πράσινα σημεία της πόλης να έχουν κιτρινίσει, να έχουν ξεραθεί εντελώς θυμίζοντας χωράφια αμέσως μετά το αλώνι. Οι στάθμες των υδάτινων δεξαμενών της χώρας κατέβηκαν τόσο πολύ ώστε ανάγκασαν την κυβέρνηση να πάρει μέτρα με ρητές απαγορεύσεις και επιβάλλοντας πρόσθημα στην αλόγιστη σπατάλη νερού. Πάντα με θυμάμαι ακόμη και τα καλοκαίρια να κρυώνω και να αναζητώ τον ήλιο ενώ τώρα αναζητούσα σχεδόν απεγνωσμένα σκιά και δροσερά σημεία ενώ η ομπρέλα που πάντα υπήρχε στην τσάντα μου αντικαταστάθηκε με βεντάλια (!). Καθόλου λοιπόν γνώριμο αυτό το σκηνικό.
Όπως πίνω τον καφέ μου και χαζεύω στο κινητό το αυτί μου πέφτει σε συζητήσεις από διπλανές παρέες κυρίως Ελλήνων και Κυπρίων θαμώνων της γνωστής ελληνικής αλυσίδας καφέ. Συζητούσαν κυρίως για τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, τις εργασιακές τους εμπειρίες και τις φιλοδοξίες τους για τα επόμενα χρόνια. Από τότε που μετακομίσαμε μόνιμα στο Λονδίνο (Ιανουάριος 2011) είχα καταλάβει ότι το δυναμικό των Ελλήνων που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο έχει αλλάξει. Έφυγα από Αγγλία το 2003 έχοντας σπουδάσει και δουλέψει μετά την αποφοίτησή μου και για τα επόμενα χρόνια επισκεπτόμουν το Λονδίνο αρκετά συχνά. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Ελλήνων που ζούσαν εδώ ανήκανε σε δύο κατηγορίες: φοιτητές ή εργαζόμενοι απόφοιτοι κάποιου ανώτατου ιδρύματος/σχολής. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση λοιπόν όταν πρωτοήρθα να συναντώ Έλληνες οδηγούς λεωφορείων, υπαλλήλους τοπικών καταστημάτων, καφέ, εστιατορίων, καθαριστές, διανομείς, τους οποίους βρίσκεις πραγματικά παντού, ακούς παντού ελληνικά γεγονός που με χαροποίησε ιδιαίτερα μιας και έκανε την ζωή μου και τις συναναστροφές μου πιο εύκολη. Συγχρόνως πάρα πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν ανοίξει στο Λονδίνο, κυρίως εστίασης και τύπου ντελικατέσεν, και μάλιστα σε συγκεκριμένες περιοχές του Βόρειου Λονδίνου μικρά σούπερ μάρκετ ελληνικών προϊόντων έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα οι ορθόδοξες εκκλησίες έχουν πληθύνει μαζί και τα Ελληνικά σχολεία αποδεικνύοντας τον μεγάλο αριθμό Ελλήνων στην πόλη. Η Ελληνική κοινότητα του Λονδίνου έχει αλλάξει και είναι πια ενεργή, το γκρουπ των Ελλήνων στο Facebook ξεπερνά τα 65.000 μέλη και γίνεται όντως δουλειά με μεγάλη υποστήριξη στα μέλη του, με διοργανώσεις εκδηλώσεων, με οργανωμένη δανειστική βιβλιοθήκη ελληνικών βιβλίων κα. Κατά την γνώμη μου η ζωή των Ελλήνων στο Λονδίνο άλλαξε προς το καλύτερο, αφού πλέον το παζλ των Ελλήνων που ζουν αντανακλά την κοινωνία της Ελλάδας.
Πάμε παρακάτω. Έχω επιλέξει την Oxford Street σαν τον κύριο άξονα της βόλτας μου για αγορά, ψώνια, βιτρίνες. Και ενώ έχω περπατήσει σχεδόν την μισή Oxford Street συνειδητοποιώ πως σε κανένα κατάστημα δεν μπήκα και καμιά βιτρίνα δεν μου «γυάλισε». Τα περισσότερα εμπορικά καταστήματα έκλεισαν και δώσανε την θέση τους σε μαγαζιά ζαχαρωτών, σουβενίρ και αμφιβόλου προελεύσεως και ποιότητας προϊόντων, με εκκωφαντική μουσική – θόρυβο ή «ντελάληδες» στις εισόδους τους προσκαλώντας τον κόσμο στο εσωτερικό τους. Μέχρι τώρα δεν το είχα παρατηρήσει γιατί λόγω των παιδιών πάντα η βόλτα στο κέντρο και μάλιστα σε έναν από τους πιο γνωστούς εμπορικούς δρόμους ήταν σύντομη και πολύ προγραμματισμένη. Πραγματικά εξεπλάγην όταν έψαχνα και δεν έβρισκα τα μαγαζιά που θυμόμουν. Αυτή τη φορά όμως που είχα χρόνο και διάθεση για ψώνια το παρατήρησα και μάλιστα θυμήθηκα ένα σχετικό άρθρο που είχα διαβάσει πριν λίγο καιρό που αναφερόταν στο «σκάνδαλο των μαγαζιών με τα ζαχαρωτά». Μετά τον COVID-19 η Oxford Street σχεδόν δεν αναγνωρίζεται. Σχεδόν τα μισά εμπορικά καταστήματα έχουν κλείσει. Ο διευθύνων σύμβουλος των Marks n’ Spencer ο οποίος είναι σε διαφωνία με το πλάνο να ανακαινιστεί το flagstore στον συγκεκριμένο δρόμο δήλωσε πρόσφατα πως αν δεν ληφθούν έγκαιρα δραστικά μέτρα στην Oxford Street υπάρχει μεγάλος κίνδυνος ο δρόμος να γίνει δεινόσαυρος υπό εξαφάνιση, τουλάχιστον στην μορφή που τον ξέραμε μέχρι τώρα. Σε αντίθεση με την Regent Street της οποίας το χαρτοφυλάκιο ακινήτων «ανήκει» στο παλάτι, τα ακίνητα της Oxford Street ανήκουν και διαχειρίζονται από εταιρίες offshore και από δισεκατομμυριούχους επενδυτές ακινήτων. Στο πέρασμα των δύο τελευταίων δεκαετιών οι ιδιοκτησίες έχουν αλλάξει χέρια, άλλες από αυτές έχουν υπό «περίεργους» όρους και προϋποθέσεις επινοικιαστεί ενώ επενδυτές από την Μέση Ανατολή και την Ασία έχουν εισέλθει φανερά στο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η πανδημία και οι αλλαγές στην προμήθεια των αγαθών (online shopping) σίγουρα έπαιξε και αυτό τον ρόλο του. Το δημοτικό συμβούλιο του Westminster παραδέχθηκε ότι μετά από έλεγχο σε 30 καταστήματα ζαχαρωτών και σουβενίρ (που στις περισσότερες περιπτώσεις με κάποιον τρόπο συνδέονται μεταξύ τους) που έγινε τον περασμένο Ιούνιο βρέθηκαν παρατεταμένες φορολογικές απάτες, μη γνήσια προϊόντα, μη καταβολή του ΦΠΑ, προϊόντα χωρίς εμφανή τιμή, ξέπλυμά χρήματος κα. Ο δήμος του Westminster είναι ο μεγαλύτερος συλλέκτης επιχειρηματικών τόκων της Αγγλίας και το μεγαλύτερο ποσοστό των κερδών του ανακατανέμεται σε τοπικές αρχές και διοικήσεις ανά την χώρα άρα η μείωση των εσόδων του επηρεάζει τους φορολογούμενους πολίτες. Το γεγονός πάντως παραμένει ότι η Oxford Street ζει μία από τις χειρότερες εποχές της: σχεδόν την απόλυτη παρακμή της.
Επόμενη στάση της βόλτας μου: Mayfair. Το Mayfair είναι από τις πιο παλιές και ισχυρές συνοικίες του Λονδίνου, όχι μόνο λόγω οικονομικής επιφάνειας αλλά και της ανώτερης κοινωνικής τάξης, «αγγλική αριστοκρατία». Πολυτελείς οίκοι μόδας, πεντάστερα ξενοδοχεία, ακριβά εστιατόρια, κατοικίες και διαμερίσματα πολλών εκατομμυρίων βρίσκονται στην περιοχή. Είχα βάλει από καιρό στο μάτι ένα μικρό μπιστρό που είχε τραπεζάκια έξω. Όση ώρα γευμάτιζα πάλι παρατηρούσα. Αυτή τη φορά αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ο κόσμος: η επέλαση των Αράβων. Οι θαμώνες όλων των καφέ, εστιατορίων κλπ. ήταν όλοι Άραβες. Πραγματικά μου θύμισε το Ντουμπάι. Σούπερ πλούσιοι επενδυτές από τη Μέση Ανατολή και πιο συγκεκριμένα από τις χώρες του Περσικού Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κατάρ, Κουβέιτ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) έχοντας τον «μαύρο χρυσό» στα χέρια τους εισέβαλαν στις πιο αριστοκρατικές συνοικίες του Λονδίνου, Mayfair και Knightsbridge και τις κατέλαβαν. Εκτιμάται πως κατέχουν περισσότερα από 4.300 οικιστικά ακίνητα αξίας πάνω από 1 δισεκατομμύριο στερλίνες στο Mayfair με ιδιαίτερη προτίμηση στην βορειοδυτική του πλευρά, που πλέον αποκαλείται «Qatari Quartet» οπού στο κέντρο του «τοποθετήθηκε» η πρεσβεία του Κατάρ. Φημολογείται στα κυκλώματα των μεσιτικών γραφείων της περιοχής ότι η βασιλική οικογένεια του Ντουμπάι είναι αυτή που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ακινήτων του Mayfair, αφήνοντας δεύτερο τον Hugh Grosvenor Δούκα του Westminster ο οποίος έχει κληρονομήσει τεράστια ακίνητη περιουσία στο κεντρικό Λονδίνο. «Ναργιλέδες και ειδικά «στημένα» μαγαζιά βασισμένα στις προτιμήσεις τους. Μπούρκες και αμπάγιες βολτάρουν ανέμελα επιδεικνύοντας πολυτέλεια και πλούτο, ενώ την ίδια στιγμή στους δρόμους του Mayfair πολυεκατομμυριούχοι νεαρής ηλικίας Άραβες οδηγούν τα πανάκριβα υπερ-αυτοκίνητά τους, τα οποία έχουν φέρει πληρώνοντας αρκετές χιλιάδες στερλίνες για την εναέρια μεταφορά τους στο Λονδίνο και μισθώνοντας ειδικό προσωπικό να τα προσέχει. Ακριβώς το ίδιο σκηνικό και από την άλλη πλευρά του Green Park στην περιοχή του Knightsbridge. Γηγενείς Άγγλους πια σπάνια συναντάς. Τα μεσιτικά γραφεία των περιοχών αυτών αναφέρουν ότι οι παλιοί ιδιοκτήτες είτε νοικιάζουν το ακίνητό τους είτε το έχουν πουλήσει, και στις δύο περιπτώσεις σε πραγματικά αστρονομικά ποσά. Το 2006 πωλήθηκε στον Εμίρη του Κατάρ το Dudley House, ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα διατηρητέα αριστοκρατικά αρχοντικά του Λονδίνου 4.100 τετραγωνικών μέτρων. Το 2015, μετά από καθολική ανακίνηση του εσωτερικού του, το Vanity Fair χαρακτήρισε το Dudley House σαν το «πολυτιμότερο» ιδιωτικό οίκημα του Λονδίνου ενώ η Βασίλισσα Ελισάβετ Β’ υποτίθεται πως δήλωσε ότι το παλάτι του Μπάκινχαμ μπροστά στο Dudley House δείχνει ανιαρό και βαρετό. Με το που κυκλοφόρησε το άρθρο του περιοδικού, το Δημοτικό Συμβούλιο του Westminster απέρριψε την αίτηση της βασιλικής οικογένειας του Κατάρ που σχεδίαζε την κατεδάφιση δύο διατηρητέων σπιτιών προκειμένου να κατασκευάσει ένα σπίτι – παλάτι για ιδιωτική χρήση των μελών της οικογενείας.
Το Λονδίνο όπως κάθε μεγαλούπολη που σέβεται τον εαυτό της άλλαξε. Φυσικά και μεσολάβησε ο χρόνος αλλά και πολλά γεγονότα που συμβάλανε σε αυτή την αλλαγή. Προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο ο χρόνος θα δείξει και σίγουρα ο καθένας βλέπει από το δικό του πρίσμα αυτή την αλλαγή.
Κι όλα αυτά μετά από μια χαλαρή βόλτα για αγορά και καφέ ένα αυγουστιάτικο πρωινό Σαββάτου…