Προχθές το απογευματάκι ήμουν στο διάσημο Οτελ Ντ’ Ανόμπ, της 23ης Λεωφόρου. Είχαμε το κοπί τη πίτα (sic), ο Σύλλογος Ρομά Φίλων Καλλιτεχνικού Και Αγροτικού Πατινάζ “Ο Άγιος Ιωσήφ”, περήφανο -κι επίτιμο- μέλος του οποίου είμαι κι εγώ! Το φλουρί δεν το βρήκε κανείς αν και σοβαρά στοιχεία δείχνουν πως μάλλον το κατάπιε η Γιαγιά Μανταλένα, θυγατέρα του Βασιλιά Των Αθίγγανων. Τέλος πάντων. Εκεί λοιπόν, σ’ αυτή την σπουδαία χοροεσπερίδα διάβασα ένα μικρό κειμενάκι σχετικό με την Πρακτική Προβατοτροφία, αφού μου είχε ζητηθεί από το προεδρείο να προετοιμάσω ένα μικρό λογύδριο σχετικό με το Σύλλογο και τις δραστηριότητες του. Τα πήγα καλά. Το φιλόμουσο και φιλομαθές κοινό του Συλλόγου κρέμονταν από τα χείλη μου καθόλη τη διάρκεια των τριών περίπου ωρών που κράτησε η ομιλία. Μετά, για να με ευχαριστήσουν, με αλείψανε μουρουνέλαιο, βάλανε στις τσέπες μου δυο τσιμεντόλιθους και προσφέρθηκαν να με βουτήξουν στα παγωμένα νερά του ποταμού Χάντσον. Γελάσαμε όλοι με την καρδιά μας, εγώ απέρριψα ευγενικά την γεμάτο μπρίο και σκέρτσο φάρσα τους, κι έφυγα τρέχοντας, αφού πρώτα πρόλαβα ν’ αρπάξω δυο γλασαρισμένες κομματάρες βασιλόπιτας. Με κυνήγησαν μέχρι που κατάφερα να τους χάσω λίγο παρακάτω, όταν ενστικτωδώς πήδηξα μέσα σ’ ένα καφέ για να κρυφτώ. Αφού σιγουρεύτηκα ότι δεν με ακολούθησε κανείς, παρήγγειλα ένα μονό αμερικάνο και κοίταξα γύρω μου.
Πριν προλάβω όμως να σκεφτώ οτιδήποτε με πλησίασε ένας τύπος από το πουθενά. “Κράτησέ τα!” είπε κι έχωσε ένα φάκελο στη τσέπη του σακακιού μου. “Διέδωσε την αλήθεια! Η Ιστορία της Τέχνης, η πραγματική ιστορία της τέχνης κρέμεται πάνω σου” ψιθύρισε βραχνά κι υποβλητικά.
“Μπαρδόν;” είπα κοιτώντας μια την τσέπη μου, μια την παράξενη φάτσα του και μια την έγχρωμη οθόνη της τηλεόρασης που κρέμονταν ψηλά, πάνω από το μπαρ. Έπαιζαν οι Ντότζερς με τον Αλμωπό Αριδαίας. Φανταστικό ματς! Δεν πρόλαβα να πω κάτι.
“Εδώ κρύβεται όλη η πραγματική ιστορία των κινημάτων τέχνης! Εδώ!” είπε, αυτή τη φορά ακόμα πιο βραχνά κι ακόμα πιο υποβλητικά. “Εδώ!..” είπε, κοιτώντας βαθιά μέσα στα μάτια μου. “Φεύγω.. τώρα.. Σειρά σου να διαδώσεις την αλήθεια”
“Στάσου!” Φώναξα, αλλά μάταια. Η πόρτα του μπαρ είχε ήδη κλείσει πίσω του.
Ποιος ήταν αυτός ο τύπος; Μήπως ήταν ο λογιστής μου; Μήπως ήταν ο πίτσερ των Ντότζερς; Μήπως ο Χαϊλάντερ της Τέχνης που κουβάλα αυτή τη γνώση από χιλιάδες χρόνια πριν;” Μήπως να παραγγείλω κανά ουισκάκι; Ακύρωσα τον καφέ και άλλαξα σ’ ένα ξεγυρισμένο διπλό σκωτζέζικο μολτ. Άφησα την μπάρα και πήγα και στρογγυλοκάθησα σ’ ένα από τα κόκκινα σεπαρέ στο βάθος. Έπαιζε μια ζεστή τζαζ μουσικούλα, ενώ έξω συνέχισε να ψιλοβρέχει. Ήπια μια γενναία γουλιά, ένιωσα το βελούδινο κάψιμο, ξεδίπλωσα τα τσαλακωμένα χειρόγραφα κι ενστικτωδώς κράτησα την αναπνοή μου. Θα τα διαβάσω εδώ τώρα. Παρέα μπροστά σας.
Κινήματα Τέχνης: Η Πραγματική Ιστορία
Μπάουχαους
Ας είμαστε ειλικρινείς απ’ την αρχή. Το Mπάουχαους δεν υπήρξε ποτέ! Ήταν όλα ένα διεθνιστικό (sic) τρικ. Για την ακρίβεια ένα διαφημιστικό τρικ. Ο Βάλτερ “Τζερόνιμο” Γκρόπιους, ήτο ο γαμπρός του Όμερ Γκίντεον, πατριάρχη της τεράστιας οικογένειας των Γερμανών μεγαλοβιομηχάνων κρίκων για κουρτίνες. Αυτός ο τύπος λοιπόν δημιούργησε ένα ευφάνταστο διεθνίστικο (ξανά sic) τρικ για να πουλά περισσότερους κρίκους κουρτινών. Αποφάσισε να ιδρύσει μία σχολή τέχνης, ένα κίνημα τέχνης, που υποχθόνια, μέσω του τμήματος αρχιτεκτονικής που θα είχε, θα προωθούσε την ιδέα της διαφάνειας, πιστεύοντας ότι αν κατάφερνε να γυρνούσε την προτίμηση των ανθρώπων σε μεγάλα γυάλινα κτίρια με μπόλικα παράθυρα, τότε ο κόσμος θα είχε ανάγκη περισσότερες κουρτίνες άρα και περισσότερους κρίκους κουρτινών. Προσέλαβε λοιπόν ηθοποιούς για να παίξουν το ρόλο των καθηγητών μία σχολής που ονόμασε “Μπάουχαους” -από το όνομα της αγαπημένης του αγελάδας, από το Τζβίχαου της Βόρειας Βεστφαλίας- και προσέλαβε κι άλλους ηθοποιούς για να παίξουν το ρόλο των μαθητών της σχολής. Για να δώσει λίγο ίντριγκα στην υπόθεση προσέλαβε ακόμα ένα θίασο ηθοποιών οι οποίοι έκαναν ότι είχαν -και καλά- πρόβλημα με τη σχολή και τα όσα πρέσβευε. Τον θίασο τον ονόμασε “Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα” γνωστό και ως “Ναζί”. Τα πράγματα δεν πήγαν τόσο καλά όταν ένας ηθοποιός από την ομάδα που παρίστανε τους τύπους που είχαν πρόβλημα -και καλά- με τη σχολή, παρανόησε όταν ο κουρέας του, του έκοψε στραβά το μουστάκι, κι αποφάσισε ότι ήθελε να πάρει την εξουσία όλης της Γερμανίας στα χέρια του. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
Νταντά
Ας είμαστε κι εδώ ανοιχτοί από την αρχή. Ο Nτανταϊσμός δεν υπήρξε ποτέ! Ήταν όλα ένα διαφημιστικό τρικ της αντίπαλης εταιρείας κρίκων κουρτινών στο Ντεσάου της Γερμανίας. Αποφάσισαν ότι έπρεπε να βρουν ένα ωραίο όνομα για ένα ωραίο κίνημα το οποίο έπρεπε να μπορεί να σταθεί απέναντι στο βρωμερό Mπαουχάουζ. Το “Νταντά” προήλθε από την λέξη μπαούλο αν προφερθεί ανάποδα στην αρχαιά Σουηδική. Διαβάζεται “νταντά”. Τώρα, το τρελονταντά πρέσβευε ότι είναι καλύτερο να έχεις δύο κουρτίνες από μια κουρτίνα κι όχι μόνο αυτό αλλά είναι καλύτερο να αγοράσεις και δέκα φακελάκια με έξτρα κρίκους κουρτινών για παν ενδεχόμενο. Εδώ έχουμε μια διαφοροποίηση από το κίνημα του Μπαουχάους με την έννοια ότι δε χρειάστηκε να προσληφθούν οι ηθοποιοί για να λειτουργήσει το κίνημα. Μια αγγελία στην τοπική εφημερίδα “Ο Κήρυκας του Ντέσαου”, έφτασε για να πιστέψει ο κόσμος της τέχνης «Στον Έξτρα Κρίκο Κουρτίνας». Το Nταντά διαλύθηκε όταν αποκαλύφθηκε ότι ο ταμίας του, διατηρούσε συγχρόνως στο σπίτι του ένα πάντα, το ζώο εννοώ, πράγμα το οποίο ήτανε αντίθετο στην ιδρυτική πράξη του κινήματος.
Κυβοφουτουρισμός
Περίεργο κίνημα! Κάποιο ιστορικοί τέχνης ισχυρίζονται ότι δεν υπήρξε ποτέ. Εκτύπωσαν ημερολόγια και καζαμίες 27 ετών μέσα σε δύο χρόνια, όσο κράτησε και το κίνημα τους. Έκαναν μια αποτυχημένη προσπάθεια να πουλήσουν ημερολόγια περασμένων χρόνων, τρία στην τιμή του ενός, ή μεθεπόμενων χρόνων, ένα στην τιμή των τριών. Το βασικό μήνυμα που φέρανε στον κόσμο της τέχνης ήτανε ότι τα ημερολόγια -ειδικά εκείνα περασμένων ετών- είναι πιο αναγκαία από ένα φακελάκι με κρίκους κουρτινών. Παλέψανε σκληρά για να αποκαθηλώσουν τον συντηρητικό ακαδημαϊσμό που πρέσβευε ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν ημερολόγιο του τρέχοντος έτους. Τάχθηκαν από την αρχή με τους θαυμαστές των κρίκων για κουρτίνες μπάνιου. Η έννοια του κυβοφουτουρισμού πηγάζει από ένα γράμμα του Σαζάμ (Cazamme) στον Μπουρνάρ (Bournard) που γράφτηκε τον Απρίλιο του 1904 και στο οποίο υπάρχει μία φράση που επαναλαμβάνεται συχνά για να δικαιολογήσει τη θεωρία τους: “Μεταχειριστείτε τη φύση μέσα από τον κύλινδρο, τη σφαίρα, τον κώνο, το βραστό αυγό! Αναστατώστε την παραδοσιακή έννοια αναπαράστασης στην Τέχνης! Χρησιμοποιήστε κατωσέντονα -με λάστιχο ή χωρίς- φτιαγμένα στη Σουηδία!” Οι Κυβοφουτουριστές γούσταραν κάθε νέο μέσο στην καλλιτεχνική έκφραση και χαιρέτησαν τα νέα τεχνολογικά μέσα της εποχής ως ένα θρίαμβο του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Αντιτάχθηκαν στο Ρομαντισμό, τις παλιές τεχνοτροπίες, την παράδοση, την ηθική, την αρχαιολογία και τις αξύριστες μασχάλες και ύμνησαν την ταχύτητα, το μοτοσακό, το υπερωκεάνιο και το σοκολατούχο γάλα. Πρότειναν ακόμα τη χρήση ενός εναλλακτικού συντακτικού καλλιτεχνικής γλώσσας όπου οι λέξεις θα προφέρονταν ανάποδα ή εναλλακτικά χρησιμοποιώντας το “θου” αντί του “σου”. Το μανιφέστο των Κυβοφουτουριστών ήταν το περίφημο: “Μουθ Θοκολάταθ”.
Αρ Νουβώ
Πριν προχωρήσουμε σε αποκαλύψεις μια σημαντική σημείωση: Το “τ” που λείπει από το “Αρτ” το ‘βγάλαν επίτηδες, οι σατανάδες, για να κατέβουν σε χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή. Το φιλοσοφικό πλαίσιο της Αρ Νουβώ το έθεσε ο φιλόσοφος Βίτγκενσταϊν και το φιλαράκι του ο Σλικ, ο οποίος μάλιστα έπαιξε σοβαρό ρόλο και στην µεταµοντέρνα έκφραση της εκτέλεσης αράουτ με τα χέρια στις τσέπες. Κατά τον Βίτγκενσταϊν -και το φιλαράκι του τον Σλικ- σε ένα έργο τέχνης πρέπει να συµµετέχουν όλα τα µικρά “γλωσσικά παιχνίδια”, χωρίς όμως να χάνουν την ταυτότητά τους ή ακόμα χειρότερα, το διαβατήριο τους. Δεν γίνεται, δηλαδή, αναγωγή από το τοπικό στο ατοπικό, όπως γίνεται στον µαρξισµό, εκτός κι αν έχει προηγηθεί αργία. Οι οπαδοί της Αρ Νουβώ δεν χώνευαν καθόλου την εννοιακή τέχνη και την όλη πνευµατική διαδικασία που προηγείται της δημιουργίας των έργων τέχνης, γιατί αυτό τους θύμιζε την θεία Ντάντο, μια στρυφνή κυρία που συνήθιζε να μπουγελώνει καλλιτέχνες με ρυζόγαλα. Ο Ζερλώ Κοντύ ήταν ο ιδρυτής της Αρ Νουβώ και διατύπωσε τη διάσημη “Αρ Νουβώ Θεωρία Των Τριών”. Αυτή έλεγε ότι η τέχνη δεν πρέπει να είναι µίµηση ή αναπαραγωγή των πραγμάτων αλλά τουναντίον να είναι το ίδιο πράγμα ή τουλάχιστον η αναπαράσταση μιας χορεύτριας με πλούσιο στήθος. Το έργο, έλεγε, πρέπει να αποτραβιέται από την ιστορία και την εποχή του για να εγκατασταθεί σε ένα είδος «ονειροπόλου αιωνιότητας». Ο Κοντύ άλλαξε το όνομα του σε Βανέσσα Βέλιτς, αποσύρθηκε από την Αρ Νουβώ, κι άνοιξε αλυσίδα καταστημάτων ενοικίασης ονειροπόλων αιωνιοτήτων. Οι δουλειές απογειώθηκαν μόνο όταν έβαλε στα μαγαζιά του λουκουμάδες σε σχήμα κρίκων κουρτινών και καζαμίες με φωτογραφίες από σέξι νεαρές εκπαιδεύτριες καστόρων και άλλων ωδικών πτηνών.
Φωβισμός
Η έννοια φωβισμός προέρχεται από την ανορθόγραφη ελληνική λέξη “φόβος”, και δεν θα πρέπει να συγχέεται με την τη γαλλική λέξη fauve.
Οι φωβιστές -κανονικά γράφεται με όμικρον αλλά τέλος πάντων- φοβόντουσαν να προφέρουν κάποιες λέξεις. Συγκεκριμένα πάθαιναν έντονη εφίδρωση όταν έλεγαν τη λέξη “φιοριτούρα”, “μελιτζάνα” και όλα τα παράγωγα της λέξης “μπουρδουκλωτός”. Επίσης κάποια μέλη αυτού του πρωτοποριακού κινήματος μοντέρνας τέχνης ξεκαρδίζονταν στα γέλια, μέχρι να κατουρηθούν επάνω τους, άμα τους ψιθύριζες το στιχάκι: “Κατολισθήσεις Σε Πρανή Με Μεγάλες Κλίσεις”. Αρέσκονταν να ζωγραφίζουν βραστά αυγά ή κρίκους κουρτινών σε μεγάλους καμβάδες ή στο εσωτερικό σπιρτόκουτων. Όταν κατάλαβαν ότι ξεπεράστηκαν από άλλα κινήματα, ακόμα πιο μοντέρνα, το γύρισαν στην εστίαση. Ίδρυσαν τις “Καντίνες Τέχνης”, που τις έστηναν έξω από ξερά γήπεδα ομάδων γάμα εθνικής, όπου πουλούσαν ready-made σουβλάκια και “τυροφωβικά πιροσκί” τυλιγμένα με χαρτοταινίες μέσα σε κομψές δερμάτινες κασετίνες. Για δεκαετίες αυτό παρέμεινε το πιο δημοφιλές αγροτικό σνακ στη περιοχή του Κεμπέκ, λόγω του στενού παραθύρου φρεσκάδας του τυροπήγματος τσένταρ.
. . .
Σηκώθηκα ζαλισμένος, άφησα ένα χαρτονόμισμα στο τραπέζι και κατευθύνθηκα προς την έξοδο. Ο Αλμωπός έκανε ακόμα ένα επικό homer στους κατακαημένους Dodgers…
Καλή Χρονιά!