Είναι περίεργο να ξεκινάς να γράφεις για τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, έχοντας υπάρξει εμπλεκόμενη στον παρελθόν, έχοντας γοητευτεί με την ιδέα και έχοντας πιστέψει στις δυνατότητες και στις προοπτικές που δημιουργεί ο θεσμός για την εκάστοτε τυχερή πόλη και ευρύτερη περιοχή.
Αυτά συνέβησαν το 2015, τότε που η Λάρισα ήταν υποψήφια, αλλά δεν κατάφερε να περάσει στην δεύτερη φάση του διαγωνισμού. Πέρασαν η Ελευσίνα, η Ρόδος και η Καλαμάτα. Τότε, όλοι πιστεύαμε ότι η Καλαμάτα ήταν το μεγάλο φαβορί και ότι η Ελευσίνα ήταν outsider. Ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης απόρησε με την εκλογή του outsider. Ωστόσο, η Ελευσίνα είχε μια πρόταση διαφορετική· αυτή της ελληνικής βιομηχανικής πόλης που αγωνίζεται να βρει το ρυθμό της στη μεταβιομηχανική εποχή, έχοντας ως όχημα και τον πολιτισμό. Της πόλης της ελληνικής βιομηχανικής παραγωγής, της μεταποίησης, των μεταφορών και των logistics. Της υποβαθμισμένης στο παρόν παρά τον αρχαιολογικό της πλούτο και τη σημαντική της ιστορική παρουσία στο παρελθόν.
Τώρα είμαστε οχτώ χρόνια μετά και από σήμερα η πόλη της Ελευσίνας μετατρέπεται σε ένα νέο πολιτιστικό προορισμό της Αττικής χάρη στη διοργάνωση της “Ελευσίνα 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης”. Γίνεται η πρωταγωνίστρια στον πολιτιστικό χάρτη της Ελλάδας και βρίσκεται στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος προσπαθώντας να αποδείξει ότι σε ο πολιτισμός σε περιόδους κρίσης είναι η λύση. Το προηγούμενο διάστημα, δράσεις είχαν αρχίσει να πραγματοποιούνται και να λειτουργούν ως προπομπός της διοργάνωσης, προσελκύοντας συνεχώς χιλιάδες επισκέπτες στην Ελευσίνα, ενώ μεγάλος όγκος επισκεπτών αλλά και καλλιτεχνών απ’ όλη την Ευρώπη αναμένεται να κατακλύσει την ιστορική πόλη της Δυτικής Αττικής τον επόμενο χρόνο.
Έτσι, εντάσσεται στην οικογένεια που αποτελείται από τις 70 και πλέον ευρωπαϊκές πόλεις που έχουν λάβει τον τίτλο μέχρι σήμερα. Η Ελευσίνα είναι η τέταρτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που φιλοξενείται στην Ελλάδα, μετά την Αθήνα (1985), τη Θεσσαλονίκη (1997) και την Πάτρα (2006). Το 2023 η πόλη της Ελευσίνας δεν γιορτάζει μόνη της, καθώς η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης φιλοξενείται και από τις εταίρους Τιμισοάρα στη Ρουμανία και Βέσπρεμ στην Ουγγαρία, δημιουργώντας στενούς δεσμούς, ανταλλαγές και συνεργασίες μεταξύ των τριών πόλεων.
Όλα ξεκίνησαν από μια ιδέα. Όπως πάντα άλλωστε…
Ο Πολιτισμός να γίνει το όχημα για τη γνωριμία και την ένωση των λαών και μέσα απ’ αυτόν να οικοδομήσουμε την κοινή μας ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Και ήταν ιδέα της Μελίνας Μερκούρη και του Τζακ Λανγκ (υπουργών Πολιτισμού της Ελλάδας και της Γαλλίας αντίστοιχα) το 1985, οι οποίοι και έθεσαν τα θεμέλια για την πρωτοβουλία Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που στοχεύει στο να φέρει τους Ευρωπαίους πολίτες πιο κοντά, αναδεικνύοντας τον πλούτο και την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών πολιτισμών και ευαισθητοποιώντας τους πολίτες για την κοινή ιστορία και τις κοινές αξίες τους. Καλλιτέχνες από όλες τις μεριές της Ευρώπης, αλλά και του κόσμου, συναντιόνται, εργάζονται μαζί, συν-δημιουργούν, και ενώνουν τις διαφορετικές πολιτιστικές ιδιαιτερότητες τους και ιστορική τους κληρονομιά, δημιουργώντας και μεταφέροντας πολιτιστικά έργα για το παρόν και το μέλλον.
Από το 1985 και το όραμα της Μελίνας, οι πολιτιστικές πρωτεύουσες έχουν εξελιχθεί σημαντικά στην πορεία των χρόνων. Από την απλή, κυρίως, σειρά καλλιτεχνικών εκδηλώσεων σε μία πόλη που ήταν αρχικά, έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν μια πολύ σημαντική ευκαιρία πολύμορφης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης για την πόλη που φιλοξενεί τον θεσμό αλλά και για την ευρύτερη περιοχή. Πολλές από τις πόλεις που τους έχει ήδη απονεμηθεί ο τίτλος δεν είχαν μόνο μία επιτυχημένη χρονιά στον πολιτιστικό τομέα, αλλά είχαν και μακροπρόθεσμα οφέλη σε άλλους τομείς τον τουρισμό, την ανάδειξη των τοπικών προϊόντων, την αναδιοργάνωση της τοπικής οικονομίας, την βελτίωση των τοπικών υποδομών. Πρόκειται λοιπόν για μια μοναδική ευκαιρία για αναζωογόνηση των πόλεων, για την αλλαγή της εικόνας τους ώστε να γίνουν καλύτερα γνωστές σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα, με άμεσες συνέπειες στην ανάπτυξη του τουρισμού και όχι μόνο. Για να γίνουμε περισσότερο κατανοητοί, σύμφωνα με προγενέστερες εκτιμήσεις πολλών πολιτιστικών πρωτευουσών, κάθε ευρώ που επενδύουν στις εκδηλώσεις αποφέρουν 8-10 ευρώ συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη και απασχόληση, ενώ αξίζει να τονιστεί ότι ο τομέας του πολιτισμού και της δημιουργίας διαδραματίζουν σημαντικό οικονομικό και κοινωνικό ρόλο, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Μετά από την βουτιά στη διερεύνηση του σύγχρονου νοήματος του θεσμού στην οποία μπήκαμε όλοι οι συμμετέχοντες στο γραφείο διεκδίκησης της Λάρισας, προσωπικά κατέληξα στο συμπέρασμα ότι σήμερα ο θεσμός εκτός από καλλιτεχνικός πόλος δημιουργίας και συνύπαρξης, λειτουργεί και ως αναπτυξιακός μοχλός για πόλεις και περιοχές που χρειάζονται μεταμόρφωση. Όσο μεγαλύτερη η μεταμόρφωση, τόσο μεγαλύτερη και η επιτυχία του θεσμού. Και η επικοινωνιακή, και η ουσιαστική.
Και η Ελευσίνα;
Η Ελευσίνα, ως μία από τις πέντε Ιερές Πόλεις της αρχαιότητας, διαθέτει σπάνιο αρχαιολογικό πλούτο. Ο ναός της Δήμητρας και της Περσεφόνης, η είσοδος του Κάτω Κόσμου στο Πλουτώνειο, οι Καρυάτιδες των Προπυλαίων και τα συμπαγή τείχη δημιουργούν έναν από τους πλέον αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Μάλιστα, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελευσίνας ανακαινίζεται για να στεγάσει το σπουδαίο μνημειακό απόθεμα της πόλης, εξασφαλίζοντας μία ξεχωριστή εμπειρία στους επισκέπτες από όλον τον κόσμο.
Παράλληλα, η βιομηχανική κληρονομιά της πόλης αποτελεί πόλο έλξης για τους λάτρεις της βιομηχανικής αρχαιολογίας και της φωτογραφίας. Το Παλαιό Ελαιουργείο στη ρίζα της ακρόπολης, ο νεογοτθικός πύργος του Κρόνου και οι καμινάδες χαμένων εργοστασίων μέσα στον αστικό ιστό σχηματίζουν ένα μωσαϊκό ιστορίας και πολιτισμού που καθιστά την Ελευσίνα εναλλακτικό προορισμό πολιτισμού πανευρωπαϊκής εμβέλειας.
Αντλώντας έμπνευση από την πλούσια ιστορία της πόλης, η διοργάνωση διαμορφώνει ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα με γενικό τίτλο ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του διεθνώς καταξιωμένου σκηνοθέτη Μιχαήλ Μαρμαρινού. Αντανακλώντας τα μοναδικά χαρακτηριστικά της πόλης και τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν η Ελευσίνα και η Ευρώπη, διαμορφώνονται οι τρεις κεντρικοί θεματικοί άξονες του προγράμματός της, διακριτοί και διασυνδεδεμένοι: ‘Ανθρωπος / Κοινωνία, Περιβάλλον και Εργασία.
«Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα της βιομηχανικής παράδοσης της πόλης με την τέχνη, αναδεικνύοντας τον πολιτισμό στο κέντρο της τοπικής ανάπτυξης σε μια νέα εποχή για την πόλη και τους ανθρώπους της»,
αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δέσποινα Γερουλάνου, Πρόεδρος του ΔΣ της “Ελευσίνα 2023 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης” .
Η μεγάλη γιορτή της Ευρώπης ξεκίνησε σήμερα με τέσσερις πομπές να φθάνουν στην πόλη από ξηρά και θάλασσα και με μια εντυπωσιακή εκδήλωση στο παράκτιο μέτωπο και ένα «πολύχρωμο» διήμερο πρόγραμμα με εκθέσεις, συναυλίες, DJ πάρτι και παράλληλες εκδηλώσεις σε όλη την πόλη. Η εμβληματική εκκίνηση του προγράμματος της 2023 Ελευσίς αποτελεί ιδέα/σύλληψη του Γενικού Καλλιτεχνικού Διευθυντή Μιχαήλ Μαρμαρινού, σε σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin· μπορείτε να δείτε το αναλυτικό πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης εδώ.
…
Το theCommonSense? είχε την τύχη να συναντήσει στα περίχωρα της Λάρισας, στο χωρίο Μόδεστο, στη διαδρομή προς τον Βόλο που διασχίζει τον θεσσαλικό κάμπο, τους TimeCircus. Πρόκειται για την βελγική κολεκτίβα από την Αμβέρσα, η οποία έχοντας διασχίσει την Ευρώπη -3.000 χλμ από το Βέλγιο στην Ελευσίνα- με ένα χερσαίο πλοίο (Landship), το οποίο κινείται μόνο με την ανθρώπινη δύναμη, κάνουν την πανηγυρική είσοδό τους στην πόλη της Ελευσίνας. Αμέσως μετά την άφιξή τους, οι Timecircus θα επικεντρωθούν στην κατασκευή του THE ARK, ενός χώρου Αιώνιας Νεότητας και Πολιτισμού που θα λειτουργήσει ως ανοιχτός χώρος για τους νέους όλων των ηλικιών της πόλης.
…
Με αφορμή την τελετή έναρξης της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2023, το theCommonSense? παρουσιάζει ένα φωτογραφικό αφιέρωμα το αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας από το απίστευτα πλούσιο αρχείο του φωτορεπόρτερ και συνεργάτη του περιοδικό Στέλιου Ματσάγκου.
Ας απολαύσουμε μια βουτιά στο ιστορικό της παρελθόν, πριν παρασυρθούμε και απολαύσουμε στον παρόν τη μεγάλη γιορτή του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού…
