Σχεδόν μια δεκαετία πριν ανακοινώθηκε για πρώτη φορά από τη Σουηδία η εισαγωγή της ψηφιακής οθόνης στην εκπαιδευτική πράξη μέσω της χρήσης tablets. Από εδώ και στο εξής η οθόνη δεν θα αποτελούσε αποκλειστικά στοιχείο του μαθήματος της πληροφορικής αλλά πλέον θα ήταν το ψηφιακό τετράδιο του μαθητή δίπλα στο παραδοσιακό χάρτινο τετράδιο. Το εκπαιδευτικό σουηδικό σύστημα εκθειάζεται και η επιτυχία του συνδέεται άρρηκτα με τη χρήση της τεχνολογίας. Εκατοντάδες άρθρα μιλάνε για την νέα ψηφιακή εποχή και η λέξη καινοτομία επισκιάζει τα πάντα. Λίγους μήνες νωρίτερα το κάστρο από άμμο καταρρέει με μια λιτή ανακοίνωση. Η σουηδική κυβέρνηση αποφασίζει τον Αύγουστο να ανατρέψει την απόφαση της Εθνικής Υπηρεσίας Εκπαίδευσης που κατέστησε υποχρεωτικές τις ψηφιακές συσκευές στα νηπιαγωγεία. Ο στόχος είναι σαφής και αφορά την απομάκρυνση της ψηφιακής μάθησης για παιδιά κάτω των έξι ετών. Για τους αρνητές της τεχνολογίας η παραπάνω ανακοίνωση αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη δικαίωση.
Με μία πρόχειρη ματιά το συμπέρασμα είναι ότι η εισαγωγή της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική πράξη είχε πιο πολλές αρνητικές συνέπειες παρά οφέλη για αυτό και αποσύρθηκε. Τέτοια ουσιώδη ζητήματα απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση έστω και αν καταλήξουμε μόνο σε μία συνετή ιεράρχηση των συμπερασμάτων και σε καμία σαφή λύση.
Καταρχάς ποια στοιχεία οδήγησαν στην παραπάνω απόφαση;
Παρόλο που οι μαθητές της Σουηδίας βαθμολογούνται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο για την ικανότητα ανάγνωσης, μια διεθνής αξιολόγηση των επιπέδων ανάγνωσης της τέταρτης τάξης, η μελέτη Progress in International Reading Literacy Study (PIRLS), παρατήρησε μια πτώση μεταξύ των παιδιών της Σουηδίας μεταξύ 2016 και 2021. Το 2021, οι Σουηδοί μαθητές της τέταρτης τάξης είχαν κατά μέσο όρο 544 πόντους, μια πτώση από τον μέσο όρο των 555 το 2016, παρόλο που η απόδοσή τους εξακολουθεί να φέρνει τη χώρα σε ισοβαθμία με την Ταϊβάν για την έβδομη υψηλότερη συνολική βαθμολογία τεστ.
Ενδεχομένως μαθησιακά ελλείμματα μπορεί να προήλθαν από την πανδημία του κορωνοϊού ή να αντικατοπτρίζουν έναν αυξανόμενο αριθμό μεταναστών μαθητών που δεν μιλούν σουηδικά ως πρώτη τους γλώσσα Επίσης, ενοχοποιείται η υπερβολική χρήση οθονών κατά τη διάρκεια των σχολικών μαθημάτων λένε ειδικοί.
Παράλληλα στις ΗΠΑ, η πανδημία του κορωνοϊού ώθησε τα δημόσια σχολεία να παρέχουν εκατομμύρια φορητούς υπολογιστές που αγοράστηκαν με ομοσπονδιακά χρήματα για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα ψηφιακό χάσμα, που είναι μέρος του λόγου για τον οποίο τα αμερικανικά σχολεία τείνουν να χρησιμοποιούν τόσο έντυπα όσο και ψηφιακά εγχειρίδια, δήλωσε ο Sean Ryan, πρόεδρος του σχολικού τμήματος των ΗΠΑ στον εκδότη σχολικών βιβλίων McGraw Hill.
Η σφοδρή και καλπάζουσα εξέλιξη της τεχνολογίας δημιουργεί συνεχώς νέα δεδομένα. Αυτό που ορίζαμε ως τεχνολογία πριν μια δεκαετία ελάχιστα μοιάζει με την περιγραφή του σήμερα. Η επίδραση των εφαρμογών της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή όλων μας είναι αδιαμφισβήτητη. Τα παιδιά καθημερινά έρχονται σε επαφή με συσκευές και εφαρμογές. Η φυσική τους τάση για εξερεύνηση καθιστά την παραπάνω συνθήκη άκρως ελκυστική. Η πρώτη σημαντική παρατήρηση είναι ότι θα ήταν απόκοσμο στα σύγχρονα σχολεία να μην γινόταν έστω δοκιμαστικά η εισαγωγή των συσκευών αυτών στην εκπαιδευτική πράξη άρα καλώς έγινε.
Η δεύτερη παρατήρηση αφορά στην θολή εντύπωση μας για τη σύνδεση τεχνολογίας και καινοτομίας. Ναι, η τεχνολογία είναι καινοτομία και αυτό αποτελεί μια διαχρονική συνθήκη. Όμως αυτό δεν συνεπάγεται ότι η τεχνολογία εισάγεται στην εκπαιδευτική πράξη με καινοτόμο τρόπο. Αυτή η διαστρεβλωμένη εντύπωση υποκίνησε έναν επιπόλαιο ενθουσιασμό που καταβαραθρώθηκε με την ανακοίνωση της απόσυρσης.
Και εδώ έρχεται το κρίσιμο και επίκαιρο ερώτημα του τι ορίζεται τελικά έως ψηφιακό σχολείο; Η ψηφιακή εκπαίδευση δεν αφορά την αντικατάσταση του χάρτινου βιβλίου από την οθόνη. Η ψηφιακή αναβάθμιση της εκπαιδευτικής πράξης αποτελεί μια πολύπλοκη και πολυπαραγοντική πειραματική διαδικασία σε πραγματικό χρόνο. Και μάλιστα σε έναν πραγματικό χρόνο κατά τον οποίο η τεχνολογία μεταλλάσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Και η οποία πάει να εφαρμοστεί στο πιο εύπλαστο και δημιουργικό τμήμα του ανθρώπινου πληθυσμού, τα παιδιά.
Η ταχεία υιοθέτηση εργαλείων ψηφιακής μάθησης έχει επίσης προκαλέσει ανησυχία από την υπηρεσία εκπαίδευσης και πολιτισμού του ΟΗΕ. Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο, η Unesco απηύθυνε «επείγουσα έκκληση για κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση». Η έκθεση προτρέπει τις χώρες να επιταχύνουν τις συνδέσεις στο Διαδίκτυο στα σχολεία, αλλά ταυτόχρονα προειδοποιεί ότι η τεχνολογία στην εκπαίδευση θα πρέπει να εφαρμοστεί με τρόπο που να μην αντικαθιστά ποτέ την διδασκαλία και να υποστηρίζει τον κοινό στόχο της ποιοτικής εκπαίδευσης για όλους.
Με μια πιο συνετή ματιά λοιπόν διαφαίνεται η δυσκολία αφομοίωσης και εναρμόνισης της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική πράξη. Οι έρευνες που διεξάγονται παράλληλα με την προσπάθεια αφομοίωσης της και τα στοιχεία που προκύπτουν από αυτές αποτελούν το φως στο τούνελ . Οι Σουηδοί φαίνεται πως αξιολογούν , επαναπροσδιορίζουν και αποδεικνύουν ότι η εκπαιδευτική πράξη τους αφορά, τους προβληματίζει και είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ανελλιπώς αξιολογείται και ανατροφοδοτείται. Σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις των επιπόλαιων κριτών η απόφαση της απόσυρσης των ψηφιακών συσκευών δεν αποτελεί ήττα αλλά απόφαση στα πλαίσια ενός υγιούς πειράματος. Σε μια οργανωμένη κοινωνία η ευελιξία αναθεώρησης αποδεικνύει την επαγρύπνηση της.Η σουηδική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η τεχνολογία βελτιώνει τη μάθηση, και με μια πιο βαθιά ματιά αυτό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αποδείξεις για το τι λειτουργεί με την τεχνολογία. «Η τεχνολογία αποτελεί ένα μόνο τμήμα ενός πραγματικά πολύπλοκου δικτύου παραγόντων στην εκπαίδευση».
Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι το ποτάμι της τεχνολογίας δεν γυρίζει πίσω αναδεικνύοντας με σαφήνεια την αδιαμφισβήτητη σφοδρότητας επίδρασης της σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε αντίθεση αυτό που εκ νέου διαμορφώνεται είναι το τι είναι εν τέλει το ψηφιακό σχολείο. Όμως στην πραγματικότητα το να ορίζεται το σχολείο ψηφιακό την στιγμή της εισαγωγής της οθόνης στην τάξη αποτελεί μια επιπόλαια πλάνη. Αυτό που χρίζει αναθεώρησης είναι το πως το σχολείο οφείλει να είναι διαχρονικά καινοτόμο ώστε να έχει την ευελιξία να αγκαλιάζει και να αφομοιώνει το καινούργιο. Η σφοδρή ανάπτυξη της τεχνολογίας κλυδώνισε τη σχέση του σχολείου με την καινοτομία και όχι με την τεχνολογία. Και αυτό γιατί η τεχνολογία είναι η ίδια καινοτομία. Το κέντρο της έρευνας και του πειράματος οφείλει να είναι το πόσο το σχολείο παραμένει καινοτόμο και αυτό θα αποδειχθεί όταν η τεχνολογία συνυπάρχει στην εκπαιδευτική πράξη με τρόπο φυσικό, ευέλικτο και με μελέτες που περίτρανα αποδεικνύουν εξόφθαλμα τα οφέλη της. Μέχρι τότε ο δρόμος είναι τραχύς γεμάτο αναθεωρήσεις, ενθουσιασμό και ανατροπές.