Κάθε φορά που διασχίζω τα Τέμπη (και δεν οδηγώ!) κοιτάζω γύρω μου μαγεμένη το συναρπαστικό τοπίο, σαν να το βλέπω για πρώτη φορά. Δεν θα το χορτάσεις ποτέ; με ρωτάει ο άντρας μου. Όχι, ποτέ, απαντάω. Μα… χορταίνεται η ομορφιά; Μπορείς ποτέ να τη συνηθίσεις ή να τη βαρεθείς;
Νομίζω έτσι λειτουργεί το μυαλό μας με καθετί μεγάλο, καθετί που μας συγκλονίζει. Και μάλιστα, όχι μόνο με τα όμορφα, αλλά και με τα άσχημα πράγματα.
Αυτή η σκέψη ήρθε στο μυαλό μου όταν με ρώτησε η Εύη «Πώς αισθάνεσαι που κάθε χρόνο συμμετέχεις στην προετοιμασία των εκδηλώσεων για το Ολοκαύτωμα;» Όπως δεν συνηθίζεται η ομορφιά, δεν συνηθίζεται και η φρίκη. Δεν αιτιολογείται. Δεν ξεχνιέται. Δεν σε αφήνει αλώβητο η αναμόχλευση ενός τέτοιου τραύματος.
Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, λόγω της θέσης μου στην Ισραηλιτική Κοινότητα, ασχολούμαι σχεδόν αποκλειστικά με την διοργάνωση των εκδηλώσεων για την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος (27η Ιανουαρίου). Δελτία τύπου, προσκλήσεις, έντυπο και ψηφιακό υλικό, επικοινωνία με δεκάδες συνδιοργανωτές φορείς, στεφάνια, ομιλίες, συνεντεύξεις, άρθρα, ασταμάτητα τηλεφωνήματα… Είναι η εποχή με τις πιο κουραστικές ημέρες στο γραφείο. Ωστόσο διαφέρει πολύ από την περίοδο π.χ. των εκπτώσεων για έναν έμπορο. Γιατί η συγκεκριμένη δουλειά εμπεριέχει πάντα και μια οδυνηρή «βουτιά» σε ένα παρελθόν, που δεν είναι τελικά τόσο μακρινό. Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες θα ξανανοίξουν βαθιές πληγές στη συλλογική μνήμη των Εβραίων, αλλά και στην οικογενειακή μου ιστορία. Θα αναδυθούν οι μνήμες του πατέρα μου, που σώθηκε τόσες φορές από καθαρή τύχη και νεανική άγνοια κινδύνου. Οι εφιάλτες της θείας Ντούκας, με τον αριθμό στο μπράτσο, που δεν μπορούσε να ακούσει τραίνο να σφυρίζει σε όλη την υπόλοιπη ζωή της. Οι διηγήσεις των παππούδων μου, για τον τρόμο… αυτόν τον τρόμο τον ανελέητο και αδιάκοπο, για τη ζωή τους, για τη ζωή των παιδιών τους, τον τρόμο που είχε γίνει ένα με το πετσί τους, ακόμα κι όταν η αιτία πέρασε… Έτσι έμαθα εγώ για το Ολοκαύτωμα, από μικρό παιδί. Και όλοι οι Εβραίοι της γενιάς μου. Τα βιβλία, οι ταινίες, τα θεατρικά έργα και η γραπτή ιστορία ήρθαν αργότερα να συμπληρώσουν τα κομμάτια ενός τρομακτικού παζλ και να φωτίσουν κι άλλες αθέατες πτυχές αυτής της θηριωδίας, χωρίς όμως ποτέ να καταφέρουν να αναμετρηθούν με τα «γιατί» που παραμένουν αναπάντητα.
Κι αν κάθε χρόνο πρέπει να βυθιστείς σ’ αυτή την άβυσσο κι έπειτα, με όση ανάσα σου έχει μείνει, να ξανανέβεις στο φως, κρατώντας ένα μόνο δίδαγμα σαν λάβαρο, για να συνεχίσεις να πορεύεσαι, αυτό για μένα είναι το ΜΗΝ ΑΔΙΑΦΟΡΕΙΣ!
Από τον ασύλληπτο αριθμό των 6.000.000 θυμάτων του Ολοκαυτώματος, περισσότεροι είναι αυτοί που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της αδιαφορίας, παρά εξαιτίας του μίσους. Συνένοχοι και θύτες είναι και όσοι σιώπησαν, όσοι γύρισαν αλλού το βλέμμα, όσοι δεν μίλησαν, δε βοήθησαν, δεν έκαναν το παραμικρό για να σώσουν έστω και έναν άνθρωπο. Η αδιαφορία είναι η μεγαλύτερη αντι-αρετή διαχρονικά και αυτή που ευθύνεται, ακόμα και σήμερα, για κάθε κακό που συμβαίνει γύρω μας. Γι αυτό και, στη μνήμη όλων των αδικοχαμένων, μια υπηρεσία νιώθω πως πρέπει να προσφέρω ως άνθρωπος, ως γονέας και ως πολίτης: να μάχομαι την αδικία όπου τη συναντώ, να μην αδιαφορώ, να μην συνηθίσω τη φρίκη!
Κι όταν οι εκδηλώσεις μνήμης και τιμής λήξουν, αξιολογηθούν και αφήσουν ένα αντίκτυπο στις ψυχές όσων τις παρακολούθησαν, τότε, για όλον τον υπόλοιπο χρόνο θα ασχοληθώ με ένα σωρό άλλα ζητήματα της Εβραϊκής Κοινότητας, με δράσεις ευχάριστες, γιορταστικές και δημιουργικές. Όταν τελειώσει η σωματική και ψυχική καταπόνηση αυτών των ημερών, τότε ένα συναίσθημα θα επικρατήσει μέσα μου, σαν επίγευση: το συναίσθημα της νίκης! Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά έτσι είναι. Αρνούμαι να προσδιορίζομαι ως Εβραία από την μαύρη σελίδα του Ολοκαυτώματος και να υιοθετήσω τον φόβο της καταδίωξης, που κατέτρεχε τους προγόνους μου. Ζω σε μια κοινωνία, που, παρόλες τις παθογένειές της και τις ανησυχητικές αναβιώσεις νοσηρών ιδεολογιών, είναι δημοκρατική και μου επιτρέπει να νοιώθω ελεύθερη, υπερήφανη και συνειδητοποιημένη, τόσο για ό,τι με συνδέει με τους υπόλοιπους ανθρώπους, όσο και για ό,τι με διαφοροποιεί από αυτούς.
Η δική μου προσωπική απάντηση στους εμπνευστές αλλά και στους νοσταλγούς του Ολοκαυτώματος είναι: ΣΑΣ ΝΙΚΗΣΑ!
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε στο Άουσβιτς μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τους Ρώσους τον Ιανουάριο του 1945. Η Miriam Ziegler φαίνεται δεύτερη από αριστερά, δείχνοντας τον αριθμό της φυλακής με τατουάζ στο χέρι της. (Associated Press)
Αλίνα Μωυσή, Διευθύντρια Ισραηλιτικής Κοινότητας Λάρισας
Ιανουάριος 2023