Έχουμε γίνει πολύ πιο άνετοι με τις άβολες συζητήσεις – θέματα όπως η πολιτική, η ψυχική υγεία ή ακόμα και η σεξουαλικότητα που θεωρούνταν κάποτε ταμπού – αλλά εξακολουθούμε να τραβάμε μια κόκκινη γραμμή όσον αφορά τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Το ερώτημα είναι: γιατί;
Ενώ φαίνεται να ζούμε σε μια κοινωνία που είναι όλο και πιο θετική στο σεξ, εξακολουθούμε να δυσκολευόμαστε να αφομοιώσουμε το θέμα. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως ο έρπης και τα χλαμύδια, έχουν αρχίσει να λειτουργούν ως τρόποι για να μειώσουν την αξία κάποιου. Είναι τόσο στιγματισμένοι που η δημιουργία μιας συζήτησης γύρω τους προκαλεί συχνά τη λήξη του λόγου πριν αρχίσει πραγματικά.
Το στίγμα και οι ασθένειες πήγαιναν πάντα χέρι-χέρι, με ορισμένες ασθένειες πιο στιγματισμένες από άλλες. Κατά τη διάρκεια των χιλιετιών, οι άνθρωποι που ζουν με ασθένειες που κυμαίνονται από τη λέπρα έως το AIDS έχουν επιβαρυνθεί από ηθικές κρίσεις, ενώ άτομα με παθήσεις όπως το κοινό κρυολόγημα ή η νόσος του Αλτσχάιμερ θεωρούνται τυχαία – και αθώα – προσβεβλημένα.
Ακόμη και οι πιο «θετικοί στο σεξ» ανάμεσά μας μπορεί να βρεθούν να στιγματίζουν ακούσια τους άλλους.
…
Τι είναι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα είναι παθήσεις, που μεταδίδονται από το ένα άτομο στο άλλο όταν έρχονται σε επαφή με μολυσμένα σωματικά υγρά, συμπεριλαμβανομένου του αίματος και του σπέρματος, ή μέσω της επαφής με μολυσμένο δέρμα ή βλεννογόνους όπως στοματικές πληγές. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν, ωστόσο η ασυνήθιστη έκκριση από το πέος ή τον κόλπο μπορεί να είναι μάλλον συχνή. Άλλα σημεία και συμπτώματα περιλαμβάνουν – δυσπαρευνία, επώδυνη ούρηση, εξογκώματα ή πληγές. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι δεν δείχνουν καθόλου σημάδια, είναι ασυμπτωματικοί.
Για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, την πρόληψη, τη σωστή ενημέρωση, τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και πως θα σταματήσουν να αποτελούν ταμπού για την κοινωνία μιλήσαμε με τον Μιχάλη Σαμαρίνα, Επιμελητή Β’ της Ουρολογικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας και Υπεύθυνο Ιατρείου Νευρο-ουρολογίας.
«Τα ΣΜΝ (σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα) δεν διαχωρίζουν φύλο, αν κολλήσει ο ένας θα κολλήσει και ο άλλος, είναι νοσήματα του ζεύγους κατά κανόνα, και εμπλέκονται πολλές ειδικότητες στη διάγνωσή τους, όπως γυναικολόγοι, αφροδισιολόγοι, παθολόγοι, λοιμωξιολόγοι, και εμείς είμαστε αυτοί που βλέπουμε τα λιγότερα. Αυτά που απαντιούνται στην κοινότητα έχουν να κάνουν με λοιμώξεις όπως τα χλαμύδια, με νοσήματα όπως είναι ο HIV, η σύφιλη, η ηπατίτιδα, τα οποία λόγω της καλής πρόληψης που υπάρχει δεν συναντώνται συχνά» αναφέρει ο κ. Σαμαρίνας.
Σχολιάζοντας το θέμα της πρόληψης στην Ελλάδα ο κ. Σαμαρίνας σημείωσε ότι «αν συγκρίνεις τη δεκαετία του 80’ που στην Ελλάδα έγινε η σεξουαλική επανάσταση, χωρίς καμία διαπαιδαγώγηση για προφύλαξη, την ώρα που στον υπόλοιπο κόσμο η πρόληψη είχε ξεκινήσει από τον πόλεμο. Πρακτικά τη δεκαετία εκείνη ξεκινήσαμε να βάζουμε στη ζωή μας λέξεις όπως προφυλακτικό και προφύλαξη. Επίσης ο εμβολιασμός για την ηπατίτιδα Β μπήκε τα τελευταία χρόνια στον υποχρεωτικό εμβολιασμό, το εμβόλιο για τον HPV πριν λίγα χρόνια άρχισε να γίνεται στα νεαρά κορίτσια. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι πλέον τα επίπεδα ενημέρωσης είναι πολύ υψηλά, και όχι μόνο όσον αφορά την κρατική μέριμνα, αλλά ο καθένας μπορεί να μπει στο ίντερνετ και να ενημερωθεί, το θέμα είναι αν εφαρμόζεται η ενημέρωση» συμπληρώνει.
Η κατάσταση στη Λάρισα όσον αφορά τα ποσοστά όσων έχουν προσβληθεί από ΣΜΝ είναι άγνωστη, τα περιστατικά στα νοσοκομεία είναι περιορισμένα και το ταμπού γύρω από αυτά οδηγεί τους πολίτες να επισκέπτονται γιατρούς ακόμη και εκτός πόλης… Αυτά περιγράφει ο κ. Σαμαρίνας υπογραμμίζοντας ότι «η Λάρισα είναι μικρή πόλη. Είναι δύσκολο να έρθει κάποιος και να σου εκμυστηρευτεί ότι έχει ΣΜΝ, γιατί υπάρχει το στίγμα, και πόσο μάλλον στο νοσοκομείο. Στο νοσοκομείο ο κόσμος αυτός έρχεται πολύ σπάνια, γιατί ξέρει ότι θα έρθει σε ένα τμήμα επειγόντων περιστατικών ή ακόμα και στο εξωτερικό ιατρείο, πιστεύει ότι δεν θα έχει την ιδιωτικότητα που απαιτείται, πιστεύει ότι ο γιατρός δεν θα του αφιερώσει τον απαιτούμενο χρόνο, όπως επίσης και ότι ένας σημαντικός αριθμός διαγνωστικών εξετάσεων δεν μπορεί να γίνει στο νοσοκομείο. Αυτό δεν είναι η απόλυτη αλήθεια, υπάρχουν ιδρύματα που μπορούν να καλύψουν τέτοιες ανάγκες. Όμως στον κόσμο αυτό δεν είναι γνώση, πιστεύει ότι στα ιδιωτικά ιατρεία υπάρχει περισσότερη ιδιωτικότητα και έχει περισσότερες δυνατότητες διερεύνησης. Οπότε τα περιστατικά που φτάνουν στο δημόσιο νοσοκομείο σε μια μικρή κοινωνία όπως η Λάρισα, είναι πολύ λίγα. Αυτί δεν έχει να κάνει μόνο με τα ΣΜΝ, ένας άντρας που έχει στυτική δυσλειτουργία δύσκολα έρχεται σε έναν ουρολόγο στη Λάρισα, θα πάει αλλού, πολλές φορές πηγαίνουν σε γιατρούς άλλων πόλεων. Το στίγμα παραμένει» καταλήγει ο ίδιος.
Μια βασική διαφορά μεταξύ των λοιμώξεων και του ιού HPV είναι ότι ο στον HPV χρειάζεται τακτικός έλεγχος και μετά τη θεραπεία. Ενώ όταν μιλάμε για μικρόβια όπως τα χλαμύδια που έχουν να κάνουν με καθαρές λιμώξεις εκεί χρειάζεται να πάρουν αντιμικροβιακή αγωγή και μετά να γίνουν κάποιες καλλιέργειες επαναληπτικές και όταν αυτές αρνητικοποιηθούν ο οργανισμός είναι υγιής εξηγεί ο κ. Σαμαρίνας.
Εφόσον υπάρχει διάγνωση για έναν ασθενή, θα πρέπει έπειτα να προβεί και σε ενημέρωση των σεξουαλικών του συντρόφων. Κάτι που είναι σίγουρα πολύ δύσκολο και για τον ίδιο αλλά κα για όσου έχει πιθανότητα να κολλήσει. Κατά πόσο όμως συμβαίνει όντως αυτό;
Η απάντηση είναι σχεδόν ποτέ. Ο κ. Σαμαρίνας προσθέτει ότι «υπάρχει ένα δίκτυο ανθρώπων που πρέπει να ενημερωθούν και πιθανόν να εξεταστούν. Πρέπει να ενημερωθούν όλοι οι σύντροφοι και αντίστοιχα αυτοί να ενημερώσουν τους δικούς τους συντρόφους. Αν πρόκειται για ένα ζευγάρι που είναι μαζί χρόνια και δεν υπάρχουν άλλοι σύντροφοι δεν τίθεται θέμα αλλά αυτό δεν είναι ο κανόνας. Συνήθως επειδή πρόκειται για σχέσεις παράλληλες ή περιστασιακές δεν υπάρχει και δυνατότητα επικοινωνίας» αυτό δυσκολεύει τον περιορισμό της μετάδοσης σε μεγάλο βαθμό.
Το προφυλακτικό να γίνει κανόνας
Όταν μιλάμε για σχέσεις ελάχιστοι είναι αυτοί που χρησιμοποιούν προφύλαξη, παρόλα αυτά ακόμη και οι μακροχρόνιες σχέσεις αλλά και οι ελεύθερες πλέον έχουν ένα κοινό, τη μη χρήση προφυλακτικού.
«Δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει χρησιμοποιήσει σε όλες του τις ερωτικές επαφές προφύλαξη, υπάρχει μια τάση τυφλής εμπιστοσύνης επ’ αυτού. Βέβαια θα έπρεπε ακόμη και με τη/το σύζυγό μας να παίρνουμε προφύλαξη γιατί δεν ξέρεις πρακτικά τι κάνει, αλλά αυτό δεν γίνεται. Άτομα που είναι μαζί ένα εύλογο χρονικά διάστημα σταματάνε τις προφυλάξεις. Είναι πολύ εύκολο να χτιστεί η σεξουαλική εμπιστοσύνη αλλά είναι το ίδιο εύκολο να σου φέρει ένα μεταδιδόμενο νόσημα» τονίζει ο κ. Σαμαρίνας.
Το βασικό πλάνο μετά την πρόληψη με βάση τον ουρολόγο κ. Σαμαρίνα είναι «να ξεκινήσουμε από το τι είναι και πως μπορεί να εμφανιστεί ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, κατά πόσο ένα σύμπτωμα μπορεί να συσχετιστεί με την σεξουαλική επαφή και από εκεί και μετά να επισκεφτούμε έναν γιατρό για να μπορέσει να μας βοηθήσει διερευνητικά, θεραπευτικά και να επικοινωνήσουμε το πρόβλημά μας εκεί που χρειάζεται», ενώ πριν την πρόληψη «ο μοναδικός τρόπος είναι να μην έρθεις σε σεξουαλική επαφή, από τη στιγμή που έρθεις σε σεξουαλική πράξη, φροντίζουμε τις καλύτερες συνθήκες υγιεινής. Το προφυλακτικό προστατεύει από κάποια πράγματα αλλά το ζητούμενο είναι ότι πρέπει να γίνει κανόνας» συμπληρώνει.
Τι πρέπει να γίνει για να μην αποτελούν ταμπού τα ΣΜΝ
Η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ενημέρωσης μπορεί να αλλάξει τον τρόπο προσέγγισης της κοινωνίας στα ΣΜΝ… «Πρέπει να παρακινήσουμε τον κόσμο για να είναι υποψιασμένος. Θα πρέπει κάποιος που έχει συμπτώματα να ψάχνεται, να αποφεύγει τις σεξουαλικές επαφές χωρίς προφύλαξη μέχρι να βγει η διάγνωση, να δηλώνεται από το αντίστοιχο εργαστήριο στον φορέα ότι υπάρχει αυτό το περιστατικό, σημαντικό είναι και το αίσθημα της ατομικής ευθύνης. Θα μπορούσε επίσης να δημιουργηθεί μια υπηρεσία που ανώνυμα να ενημερώνει τους πιθανά εμπλεκόμενους. Ουσιαστικά χρειάζεται δίκτυο ευαισθητοποίησης, καταγραφής και ενημέρωσης των εμπλεκόμενων. Αυτό είναι ένα στοίχημα που μπορεί να βάλει έναν κοινωνικό φραγμό. Γιατί το βασικό δεν είναι να διαγνώσουμε το νόσημα αλλά να σταματήσει η μετάδοσή του» σημειώνει ο κ. Σαμαρίνας.
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στη χώρα μας έχει δημιουργήσει πολλές αντιδράσεις σχετικά με την ένταξη της στα σχολεία για τη σωστή ενημέρωση των παιδιών. Σύμφωνα με τον κ. Σαμαρίνα «η έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας μπορεί να είναι στα πρώτα εφηβικά χρόνια. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θα έπρεπε να γίνεται πριν τη σεξουαλική επαφή. Αν πάμε μια βόλτα στα σχολεία δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα βρούμε εκπαιδευτικούς ικανούς να διαπαιδαγωγήσουν σεξουαλικά τους μαθητές. Για να κάνουμε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ή να πούμε πως θα γίνει η προφύλαξη στο πλαίσιο του σχολείου πρέπει να βρούμε ανθρώπους οι οποίοι είναι εκπαιδευμένοι για αυτό, θα είναι ψυχολόγοι, ανδρολόγοι, δεν ξέρω. Όλες όμως οι καμπάνιες έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής γιατί πάνε να μιλήσουν στα παιδιά είναι άσχετοι με το θέμα» αναφέρει.
Τέλος μιλώντας για τους γονείς επεσήμανε ότι «οι γονείς έχοντας μεγαλώσει στη δεκαετία του 1980 μεταφέρουν στα παιδιά το ταμπού των ΣΜΝ αντί να τα ενημερώνουν για τη σωστή πρόληψη. Αν το έκαναν αυτό η γενιά θα είχε αλλάξει και θα βλέπαμε μεγαλύτερη χρήση του προφυλακτικού και λιγότερα περιστατικά ΣΜΝ» καταλήγει ο κ. Σαμαρίνας.