Τι πόλη! Τι ιστορία! Και κυρίως τι ζωντάνια! Μία από τις πιο όμορφες, πιο ιστορικές, πιο κοσμοπολίτικες και πιο ενδιαφέρουσες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών.
Και κυρίως η γενέτειρα της τζαζ. Η πόλη του Louis Armstrong και του Sidney Bechet.
…
Σ’ αυτή την πόλη γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα η τζαζ. Εκείνη την εποχή το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού ήταν αφρό-αμερικάνοι ,όπως και σήμερα εξάλλου .
Η πόλη ιδρύθηκε από Γάλλους αποίκους στις αρχές του 18ου αιώνα στο δέλτα του Μισισιπή και είναι χτισμένη έχοντας το σχήμα του κρουασάν.
Το γαλλικό τμήμα στην παλιά πόλη, είναι πανέμορφο και είναι ένα αρχιτεκτονικό μείγμα σε στυλ και ύφος αποικιο-ισπανο- γαλλο-βόρειο-ευρωπαϊκό-αμερικάνικο.
Η Λουϊζιάνα εκχωρήθηκε για κάποιο διάστημα στους Ισπανούς, στην συνέχεια ήρθε και πάλι στην κατοχή των Γάλλων, για να πουληθεί το 1803 από τον Ναπολέοντα στις ΗΠΑ.
Τιμή πώλησης 80 εκατομμύρια γαλλικά φράγκα. Οι ναπολεόντιοι πόλεμοι προφανώς στοίχιζαν ακριβά και ο Βοναπάρτης χρειαζόταν χρήματα.
…
Πως γεννήθηκε η τζαζ σε αυτό το σημείο της Αμερικής;
Ένας λόγος που δεν αναφέρεται συχνά ήταν ο αμερικανικός εμφύλιος του 1861-1865!
Ένας άλλος, ο πιο σημαντικός, οι Αφροαμερικανοί σκλάβοι που δούλευαν στις φυτείες της Λουιζιάνας.
Ένας τρίτος ,οι λευκοί αφέντες τους και η μουσική τους.
Πως πήραν φόρμα όλα αυτά από το τέλος του 19ου αιώνα;
Οι Αφροαμερικανοί σκλάβοι τραγουδούσαν τα worksongs, μελωδίες αφρικανικές ενώ δούλευαν στις βαμβακοφυτείες για να ξεχνούν τα βάσανα τους. Τραγούδια μελαγχολικά (blues) με στίχους που περιέγραφαν την τραγική τους κατάσταση. Τον ρυθμό τον έδιναν οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις και ο θόρυβος των εργαλείων της δουλειάς τους (φτυάρια, τσάπες, αξίνες, σφυριά, τσεκούρια).
Οι λευκοί ιδιοκτήτες-αφεντικά, με καταγωγή από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, θα μάθουν στους σκλάβους τα θρησκευτικά τους τραγούδια, τα οποία αυτοί θα αρχίσουν να τα τραγουδούν με τον δικό τους ιδιαίτερο ρυθμό, τρόπο και ύφος. Θα τα οικειοποιηθούν και σιγά-σιγά θα δημιουργηθούν τα νεγροσπιρίτσουαλ ,τα θρησκευτικά τραγούδια ( αρχικά μελωδίες ευρωπαϊκής προέλευσης) ερμηνευμένα με αφροαμερικάνικο τρόπο, επηρεασμένο έντονα από τα νέγρικα blues και στίχους ως επί το πλείστον εμπνευσμένους από την Βίβλο και την Καινή διαθήκη. Τα νεγροσπίριτσουαλ θα δημιουργήσουν ένα παρακλάδι, τα γκόσπελ, των οποίων ο στίχος θα είναι πιο ελεύθερος και θα ξεφύγει από την αποκλειστικά θρησκευτική θεματική τους.
…
Πως αναμειγνύεται σε όλα αυτά ο αμερικανικός εμφύλιος;
Όταν τέλειωσε ο πόλεμος το 1865, εκτός από χιλιάδες νεκρούς στα πεδία των μαχών, άφησε πίσω του και εκατοντάδες μουσικά όργανα από τις πολλές στρατιωτικές μπάντες.
Όλα αυτά τα όργανα, ως επί το πλείστον χάλκινα και κρουστά, ήρθαν στην κατοχή των Αφροαμερικανών εργατών που τα έβρισκαν εγκαταλελειμμένα στα χωράφια, στις φυτείες, σε εγκαταλελειμμένους στρατιωτικούς καταυλισμούς κλπ.
Για αυτό και το στυλ New Orleans έχει κυρίως χάλκινα (τρομπόνια- τρομπέτες-τούμπες) και κρουστά.
Ήταν τα όργανα από τις στρατιωτικές μπάντες.
Πάνω σε αυτά εξασκήθηκαν οι πρώτες γενιές των μετέπειτα μουσικών της τζαζ.
Η κατάργηση της δουλειάς το 1865, έδωσε την ευκαιρία στους αφροαμερικάνους να έρθουν σε επαφή με τη μουσική την οποία μάθαιναν δίπλα σε λευκούς.
Όλα αυτά πήραν χρόνο, η δουλεία είχε βέβαια καταργηθεί αλλά οι φυλετικές διακρίσεις βασίλευαν.
Στο τέλος του 19ου αι. οι πρώτες μπάντες μαύρων μουσικών άρχισαν να εμφανίζονται και να παίζουν στο δρόμο. Κανένας δεν τους έπαιρνε για δουλειά. Έπαιζαν σε υπαίθριες γιορτές, γάμους, κηδείες και σιγά σιγά το στυλ New Orleans άρχισε να παίρνει φόρμα. Ρυθμικό, φανφαρόνικο, γιορτινό, εύθυμο με τα χάλκινα και τα κρουστά να δεσπόζουν.
Με το χρόνο, οι υπαίθριες μπάντες άρχιζαν να αποκτούν «στέγη» σε κακόφημα στέκια, κυρίως οίκους ανοχής που υπήρχαν παντού, σε χαρτοπαικτικές λέσχες, καμπαρέ, προορισμένα για τις χαμηλότερες και κοινωνικά εξαθλιωμένες πληθυσμιακές ομάδες.
Μέχρι τότε σε αυτά τα στέκια συνήθως έπαιζε ένας πιανίστας μόνος του… Όλοι έχουμε στο μυαλό μας ταινίες αμερικανικών γουέστερν και την εικόνα του πιανίστα να παίζει σε ένα σαλούν· γύρω του καυγάδες και πυροβολισμοί και αυτός με μια ταμπέλα στην πλάτη του «Μην πυροβολείτε τον πιανίστα» να συνεχίζει απτόητος να παίζει ραγκτάιμ. Αν μη τι άλλο ήταν δυσεύρετος αυτή την εποχή ένας πιανίστας, για αυτό και πολύτιμος!
Το Ραγκτάιμ ήταν ένα από τα βασικά, γενεσιουργά στοιχεία της τζαζ, ένα πιανιστικό στυλ πολύ έντονο και ρυθμικό, με χαρακτηριστικές συγκοπές και με δεσπόζοντα τον ρόλο του αριστερού χεριού· ένα στυλ που γεννήθηκε από ανάγκη εφόσον ο πιανίστας έπαιζε μόνος και έπρεπε να κάνει τα πάντα μόνος του… και με άγχος μην του έρθει κάποια σφαίρα πισώπλατα. Ρυθμό, μπάσο, μελωδία, ένταση, μουσικούς διαλόγους…
Όταν οι μπάντες του δρόμου άρχισαν να παίζουν σταθερά σε εσωτερικούς χώρους το πιάνο έγινε στοιχείο της μπάντας. Έτσι γεννήθηκε με το χρόνο και πήρε φόρμα η τζαζ. Με πιο χαρακτηριστικό στοιχείο της τον αυτοσχεδιασμό. Πάνω σε ένα απλό μουσικό θέμα ο κάθε μουσικός αυτοσχεδίαζε, δεν γινόταν διαφορετικά να διαρκέσει το κομμάτι…
Όλα ήταν δημιούργημα αναγκών.
Blues, ευρωπαϊκές θρησκευτικές μελωδίες μετεξελιγμένες σε νεγροσπιρίτσουαλ, γκόσπελ, ραγκτάιμ δημιούργησαν το στυλ New Orleans και γέννησαν ένα καινούργιο μουσικό είδος, την Τζαζ. Την μουσική του αυτοσχεδιασμού, ελλείψει …σχεδιασμού.
Η δομή των πρώτων κομματιών της τζαζ ήταν απλούστατη, επαναλαμβανόμενη και συνήθως σε δωδεκάμετρο. Ένα μπλουζ με παραπάνω από τρεις βασικές συγχορδίες ήταν σπάνιο φαινόμενο.
Όλα αυτά συνέβαιναν στην θερμή γειτονιά της Νέας Ορλεάνης την storyville (τηρουμένων των αναλογιών, ας σκεφτούμε την Τρούμπα του Πειραιά στις δόξες της).
Το 1914, με την έκρηξη του Ά Παγκοσμίου Πολέμου η Νέα Ορλεάνη γίνεται ένα από τα βασικά στρατιωτικά λιμάνια των ΗΠΑ, κεντρικό διακομιστικό κέντρο του Αμερικανικού ναυτικού για αποστολές ανδρών και υλικού στην Ευρώπη.
Με απόφαση του Ναυτικού το 1917 κλείνει η γειτονιά της Storyville.
Είναι η χρονιά που -τι σύμπτωση- εκδίδεται ο πρώτος δίσκος στην ιστορία της τζαζ με την ορχήστρα Original Dixieland Jass Band (το στυλ Dixieland είναι όμοιο με το New Orleans, μόνο που το παίζουν λευκοί μουσικοί· φαίνεται ίσως παράδοξο, αλλά ο πρώτος δίσκος στην ιστορία της τζαζ ήταν «λευκή» τζαζ).
Μετά το κλείσιμο της Storyville, οι εκατοντάδες ορχήστρες και μουσικοί, βρίσκονται ξαφνικά στην ανεργία και αναγκάζονται να μεταναστεύσουν σε άλλες πόλεις. Δύο μεγάλα κέντρα της τζαζ θα δημιουργηθούν με την πάροδο του χρόνου. Το Σικάγο και η Νέα Υόρκη.
Πάντα σε πόλεις δίπλα σε νερό η τζαζ, και υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό… μουσικοί, ιστορικοί, κοινωνικοί. Δεν είναι τυχαίο. Δεν είναι όμως του παρόντος να αναλυθεί. Ίσως σε ένα προσεχές άρθρο…
*Φωτογραφίες/βίντεο: thecommonsense?