Στις 17 Μαρτίου ένα διεθνές ένταλμα σύλληψης ενάντια στον Πούτιν είδε το φως της δημοσιότητας, και πέρασε σαν μία από τις δεκάδες ειδήσεις σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ένα μήνα αργότερα στις 19 Απριλίου δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Ρομπέρ Μπανταντέρ «Η Κατηγορία» ( L’Accusation). Το συνέγραψε με δυο άλλους επιφανείς νομικούς, τον Μπρούνο Κοτ (Bruno Cotte)* και τον Αλαίν Πελέ (Alain Pellet)**.
Είναι ένα δημόσιο “κατηγορώ” ενάντια στον Πούτιν και στην ουσία μία πρώτη εμπεριστατωμένη δικογραφία για μία πιθανή μελλοντική προσαγωγή του Πούτιν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης με κατηγορίες όπως αυτή του εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων ενάντια στην ανθρωπότητα. Ο Ρομπέρ Μπανταντέρ (στενός συνεργάτης του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Μιτεράν, υπουργός Δικαιοσύνης κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρικής θητείας του Μιτεράν, εισηγητής του νομοσχεδίου για την κατάργηση της θανατικής ποινής στην Γαλλία, πρόεδρος του Ανώτατου Συνταγματικού Συμβουλίου της Γαλλίας για περισσότερο από δέκα χρόνια) μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της χώρας, έγραψε αυτό το βιβλίο ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία για να αποκαλύψει σε όλο τον κόσμο ότι νομικά οι κατηγορίες ενάντια στον Πούτιν για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ευσταθούν και θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν στο εδώλιο του κατηγορουμένου για να απολογηθεί μία μέρα μπροστά στην διεθνή κοινότητα.
Είναι πιθανή μια τέτοια εξέλιξη;
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τίποτα, και φυσικά μια τέτοια προοπτική θα προϋπέθεται μια θεμελιώδη αλλαγή, να χάσει κάποια στιγμή ο Πούτιν την εξουσία. Όσο είναι στην εξουσία αυτό είναι αδύνατον.
Ο Ρομπέρ Μπανταντέρ δεν συμφωνεί με την κατηγορία του Μπάιντεν εναντίον του Πούτιν για «Γενοκτονία» εις βάρος του Ουκρανικού λαού.
Γενοκτονία, κατά την άποψη του είναι ένας όρος που νομικά προϋποθέτει την συνειδητή βούληση ενός ηγέτη να αφανίσει ολοκληρωτικά έναν άλλο λαό. Όπως ο Χίτλερ με τους Εβραίους. Στην περίπτωση της Ουκρανίας και στο πλαίσιο που καθορίζεται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο που εδρεύει στη Χάγη τέτοιο ζήτημα δεν υφίσταται.
Όμως το ίδιο νομικό πλαίσιο του δικαστηρίου δικαιολογεί ένα ένταλμα σύλληψης ενάντια στον Πούτιν και τους συνεργάτες του για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας. Οι όροι είναι πολύ συγκεκριμένοι και ξεκάθαροι.
Γίνεται μόνο για πολιτικούς και επικοινωνιακούς λόγους; Υπάρχει κάτι το ρεαλιστικό σ’ αυτήν την εν δυνάμει δικογραφία; Υπάρχει τέτοια προοπτική;
Ο ενενήντα πεντάχρονος σήμερα και πάντα ακμαίος Ρομπέρ Μπανταντέρ απαντά:
«Ο Γκέρινγκ δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί το 1942 ότι κάποια στιγμή όλοι αυτοί οι εγκληματίες ναζί θα δικαζόταν στην Νυρεμβέργη! Το ίδιο έγινε και στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μιλόσεβιτς ποτέ δεν θα πίστευε ότι κάποια στιγμή θα ήταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου στο διεθνές ποινικό δικαστήριο της Χάγης. Πάντα πρέπει να ελπίζουμε».
Από την αρχή του πολέμου της Ουκρανίας, οι ουκρανικές αρχές μαζεύουν και στοιχειοθετούν όλα τα ντοκουμέντα που θα μπορούσαν να στηρίξουν νομικά μία κατηγορία ενάντια στον Πούτιν και τους συνεργάτες του. Η εμπειρία του πολέμου της Γιουγκοσλαβίας έδειξε στη διεθνή κοινότητα ότι αυτό θα πρέπει να γίνεται την ώρα που συμβαίνει γιατί εκ των υστέρων είναι πολύ δύσκολο να συλλεχθούν τα απαραίτητα στοιχεία και αποδείξεις.
Θα μπορούσε να παίξει ένα ρόλο αυτό το διεθνές ένταλμα σύλληψης του Πούτιν κάποιο ρόλο στην συμπεριφορά του; Θα μπορούσε να τον ανησυχήσει;
Κανείς δεν μπορεί να μπει στο μυαλό του και να μπορέσει να καταλάβει πως σκέφτεται και αν μία τέτοια προοπτική θα μπορούσε να τον ανησυχήσει.
Κατά την άποψη μου, ο Ρώσος ηγέτης έχει μία άποψη του κόσμου, όπως κάποιος που γεννήθηκε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον σαν αυτό της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης -όπου πέρα από τα άλλα χαρακτηριστικά της- στην συγκεκριμένη στιγμή δέσποζε η παράμετρος της νικήτριας του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου και αυτή της πιο κερδισμένης χώρας από την συνθήκη της Γιάλτας.
Ο αέρας της νίκης στον μεγάλο πατριωτικό πόλεμο, της καινούργιας της θέσης στην διεθνή σκακιέρα και ο ψυχρός πόλεμος, γαλούχησε εκατομμύρια Ρώσων της γενιάς του Πούτιν.
Σε μία ατμόσφαιρα διαρκούς θαυμασμού και τιμών προς τους ήρωες-μαχητές αυτού του πολέμου, τους στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού. Έτσι μεγάλωσαν οι πρώτες γενιές των Ρώσων μετά τον πόλεμο. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Πούτιν. Ο οποίος βέβαια είχε την ιδιαιτερότητα να μαθητεύσει και να γίνει πράκτορας, αξιωματούχος της KGB και να είναι μέλος του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής ένωσης.
Χρειάζονται περισσότερες αναλύσεις για να καταλάβουμε πως περίπου θα μπορούσε να σκέφτεται ο οποιοσδήποτε Πούτιν, αξιωματούχος της KGB, που έμαθε τα μυστικά της δουλειάς στα πιο δύσκολα και περίεργα χρόνια του ψυχρού πολέμου;
Αυτό σε συνδυασμό με την ρωσική υπερηφάνεια και τον έντονο εθνικιστικό συναισθηματισμό που χαρακτηρίζει αυτόν τον λαό συνθέτουν την πολιτική σκέψη και κουλτούρα του Πούτιν που πηγάζει μέσα από αυτό το περιβάλλον. Της συνεχούς ευλάβειας και υπερηφάνειας για τον Κόκκινο Στρατό και την Μεγάλη Πατρίδα, τη Ρωσία.
Είναι η κουλτούρα του κάθε Ρώσου, του μέσου Ρώσου. Οι Ρώσοι λογαριάζουν και βάζουν πάνω από όλα την πατρίδα τους. Δεν τους ενδιαφέρει ποιος είναι ο ηγέτης και ποια η ιδεολογία του, αρκεί να υπηρετεί το έθνος. Και ο Πούτιν το κάνει. Πολύ καλά. Γι’ αυτό και η πλειοψηφία των Ρώσων τον ακολουθεί. Τους ταιριάζει. Τους χαϊδεύει τον έντονο εθνικισμό τους. Τους νιώθει. Τους καταλαβαίνει και η σχέση αυτή είναι αμφίδρομη.
Τσάρος, Στάλιν, Πούτιν υπηρέτησαν με τον ίδιο τρόπο τον ρωσικό εθνικισμό και την άκρατη υπερηφάνεια αυτού του λαού, ο οποίος συν τοις άλλοις διακατέχεται από μία γενικευμένη υπεροψία, πνεύμα και αίσθηση ανωτερότητας σε σχέση με την Δύση.
Ένα από τα θετικά της βιωματικής εμπειρίας του να ζεις σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον σαν το Παρίσι, είναι ότι συναντάς συνεχώς ανθρώπους από όλο τον κόσμο (όσο κι αν οι γενικεύσεις είναι εννοείται παρακινδυνευμένες).Τα κοινά χαρακτηριστικά κάθε λαού «ξεχειλίζουν», αναγνωρίζονται. Δεν μπορούν να κρυφτούν. Η εμπειρία μου από πολλούς Ρώσους φίλους και συνεργάτες (μουσικοί οι περισσότεροι) όλα αυτά τα χρόνια στηρίζει όπως είπα και πριν αυτές τις «παρακινδυνευμένες γενικεύσεις».
Θεωρώ τους Ρώσους πολύ υπερήφανους, υπερόπτες, πολύ ταλαντούχους, λαό με ιστορία και κουλτούρα, δύσκολους, δύστροπους, μυγιάγγιχτους, θερμόαιμους και όλους λίγο αλκοολικούς. Τι πράγμα κι αυτό με το ποτό! Είναι όλοι τους σαν τον Πούτιν, δεν είναι τυχαίο. Ταιριάζουν!
Πως θα μπορούσε να νιώσει ένας άνθρωπος σαν τον Πούτιν το 1991 όταν έζησε την διάλυση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας; Θα μπορούσαμε να το φανταστούμε; Την τσαλακωμένη του υπερηφάνεια και την ντροπή που θα ένιωσε;
Όχι βέβαια για την κατάρρευση του σοσιαλισμού. Αυτό το ευχόταν και το περίμενε η μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων, γι’ αυτό εξάλλου και δεν άνοιξε μύτη και δεν έγινε η παραμικρή διαδήλωση διαμαρτυρίας.
Αυτό όμως που ενόχλησε τους Ρώσους ήταν η απώλεια της δύναμης. Η έλλειψη πια της ισχύος, ο υποβιβασμός από την κατηγορία της «υπερδύναμης»!
Άσε που προφανώς μπορεί να τον είχε πιάσει και άγχος εργασιακό, διότι το τέλος του ψυχρού πολέμου σήμαινε και ανεργία για πολλούς αξιωματούχους και πράκτορες των Μυστικών υπηρεσιών.
Αμάν! Και τώρα τι κάνουμε; Μπορεί να έχουμε αναδουλειές;
Άσχετα αν στη συνέχεια όλοι λίγο πολύ ανακυκλώθηκαν…
Το να βλέπει ο Πούτιν την Σοβιετική Ένωση να διαλύεται άδοξα σε μία νύχτα στα εξ ων συνετέθη και συγχρόνως τις δορυφορικές σοσιαλιστικές δημοκρατίες να αποσχίζονται η μία μετά την άλλη σε χρόνο αστραπή (μιας και όλες έζησαν την ΕΣΣΔ σαν μητέρα-τύραννο και κατασκοτώθηκαν να αποσχιστούν το γρηγορότετο δυνατόν) απολαμβάνοντας την διεθνή αναγνώριση και συμπαράσταση από τη Δύση (που τόσο ποθούσαν) και γενικότερα την διεθνή κοινότητα, αφήνοντας την Ρωσία να προσπαθεί να ορθοποδήσει φτωχική, ταπεινωμένη, διαλυμένη και γυμνή μπροστά σε όλο τον κόσμο που ανακάλυπτε το απαίσιο πρόσωπο ενός αρρωστημένου συστήματος που λίγο πολύ ήταν κοινό μυστικό. Ε, αυτό πια για τον Πούτιν θα πρέπει να ήταν πραγματικά ανυπόφορο!
Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από την προσβολή και την περιφρόνηση για έναν περήφανο.
Εκείνη τη στιγμή το αίσθημα της πληγωμένης υπερηφάνειας του ηττημένου δημιούργησε αυτόματα και το πάθος για την ρεβάνς. Για την εκδίκηση.
Αυτό προσπαθεί να κάνει από το 1999 που είναι στην εξουσία και το καταφέρνει πολύ καλά.
Ο Πούτιν εκτός του ότι έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, έχει συγχρόνως και μεγάλη ιδέα για τη Ρωσία, και έβαλε σκοπό και στόχο την επαναφορά στην διεθνή σκηνή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Ρωσικής ισχύος. Αυτό επιθυμεί να αναστήσει. Την παλιά υπερδύναμη.
Επιφυλακτικός πάντα με τη Δύση, εχθρικός με τους Αμερικανούς -πως θα μπορούσε εξάλλου να είναι διαφορετικά- σίγουρα όταν στην Δρέσδη όπου υπηρετούσε το 1991 έζησε από πρώτο χέρι την διάλυση του οράματος, θα ήταν γι’ αυτόν ένα μεγάλο σοκ.
Όλοι τον φοβούνται, όλοι τον υπολογίζουν και όλοι γνωρίζουν ότι είναι ένας σκληρός και δυνατός αντίπαλος.
Ένας Γάλλος διπλωμάτης, αξιωματούχος του Υπουργείου Εξωτερικών που συμμετείχε σε διπλωματικές συναντήσεις Ρωσίας-Γαλλίας διηγούνταν την εμπειρία του σαν μέλος της διπλωματικής αποστολής των Γάλλων Προέδρων Σαρκοζύ και Ολάντ και την έκπληξη του για την μέθοδο Πούτιν.
«Είναι ικανός να βρίσει με τα χειρότερα λόγια τους συνομιλητές του, κι ας πρόκειται για αρχηγούς κρατών, να κάνει προσωπικές επιθέσεις με τρόπο που θυμίζει χαμαιτυπείο, και να καταρρακώσει ψυχολογικά τον άφωνο και έκπληκτο συνομιλητή του. Αφού τους βγάζει σχεδόν νοκ αουτ με την πρώτη επαφή, συνεχίζει να συζητά για τα θέματα της συνάντησης, με έναν όμως συνομιλητή καταρρακωμένο και αποσβολωμένο από αυτό που μόλις έχει προηγηθεί και την επήρεια του απροσδόκητου σοκ. Μέχρι να ανακτήσει πλήρως τις «αισθήσεις» του, η συνάντηση τελειώνει με πλήρη υπεροχή του Πούτιν σε όλα τα σημεία. Φαίνεται απίστευτο».
Άσχετα αν μας αρέσει ή όχι ο Πούτιν είναι ένας μεγάλος πολιτικός. Δικτάτορας, αδίστακτος, αλλά μεγάλος πολιτικός. Και σίγουρα όχι τρελός. Κινείται από τις ενστικτώδεις ορμές του, αλλά ξέρει πολύ καλά τι κάνει.
Για πολλούς στην Δύση έχει χάσει το μέτρο.
Ίσως να είναι και έτσι, στο βαθμό που συμβαίνει με όλους τους δικτάτορες που έχουν την απόλυτη εξουσία, έχουν μεγάλη δύναμη και ένα πυρηνικό οπλοστάσιο το πιο σημαντικό μετά από αυτό των ΗΠΑ.
Η δύναμη δημιουργεί έπαρση, αλαζονεία και περιφρόνηση προς την αλήθεια, την πραγματικότητα και προς κάθε αντίπαλο ή συνομιλητή· έτσι είναι γενικώς η ανθρώπινη φύση και ο Πούτιν δεν αποτελεί εξαίρεση.
Η ιστορία θα δείξει αν ο Ρομπέρ Μπανταντέρ σκέφτηκε σωστά !
*Bruno Cotte: Επίτιμος πρόεδρος του ποινικού τμήματος του Αρείου Πάγου και πρώην πρόεδρος του Δικαστικού Τμήματος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
**Alain Pellet: Πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου των Ηνωμένων Εθνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνούς Δικαίου.
…
*Φωτογραφία εξωφύλλου: Dmitry Astakhov/AFP/Getty Images