Παρασκευή 8 Σεπτέμβρη 2023. Λάρισα. Θεσσαλία. Επιτέλους ξημέρωσε μια μέρα με ήλιο. Δεν θυμίζει σε τίποτα αυτό που προηγήθηκε τις προηγούμενες μέρες. Η βροχή σταμάτησε. Το δράμα των ανθρώπων αυτής της γης όμως όχι. Χωριά παραμένουν θαμμένα κάτω από τόνους νερού και λάσπης, η πόλη της Λάρισας δεν διέφυγε ακόμη τον κίνδυνο καθώς τα νερά που κατεβαίνουν τον Πηνειό για να χυθούν στη θάλασσα έχουν φουσκώσει επικίνδυνα. Μόλις πριν από λίγο διακόπηκε και η υδροδότηση. Στις περιοχές που η στάθμη του νερού υποχωρεί αρχίζει να αποκαλύπτεται το μέγεθος της καταστροφής και των ζημιών. Και ως προς αυτό το σκέλος, δυστυχώς βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή…
Τί στο διάολο έγινε; Πότε και πώς έγινε; Πώς και δεν το είδαμε να έρχεται; Ή μήπως το είδαμε;
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τα βασικά. H Φύση αποτελεί ένα σύστημα και όπως κάθε σύστημα, έτσι και αυτή επιδιώκει την ισορροπία. Όταν κάποιο από τα συστατικά του μέρη διαταράσσεται, αυτόματα ξεκινάει μια διαδικασία επαναφοράς της ισορροπίας, ενδεχομένως σε μια άλλη κατάσταση. Και αυτή η διαδικασία, δεν είναι πάντα ιδιαιτέρως φιλική. Το δικό μου, προσωπικό συμπέρασμα, είναι ότι εν τέλει η φύση είχε, έχει και θα έχει πάντα τον τελευταίο λόγο. Να το βάλουμε καλά στο μυαλό μας αυτό, γιατί πρόκειται για μια εξαιρετικά σκληρή πραγματικότητα την οποία ή ίδια η Φύση θα μας την υπενθυμίζει με ιδιαίτερη συχνότητα και ένταση.
Πίσω στα 1620 περίπου, ο Francis Bacon, στο μνημειώδες έργο του Novum Organum, υποστήριξε ότι πρέπει να παρεμβαίνουμε στη φύση, χειραγωγώντας τη μέσω του πειραματικού ελέγχου που οδηγεί στην επινόηση της νέας τεχνολογίας. Με λίγα λόγια, υποστήριξε ότι ο άνθρωπός μέσα από την επιστημονική του γνώση θα επιβληθεί στη Φύση. 400 χρόνια μετά λέω ότι, “Φράνσις, μπορεί να υπήρξες και γαμώ τους φιλοσόφους και να συνεισέφερες απίστευτα με την επιστημονική σου μεθοδολογία, αλλά με τις προβλέψεις δεν το έχεις”. Στην αυγή της εποχής της Τεχνητής Νοημοσύνης και μετά από απίστευτες επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις θα περίμενε κανείς ότι ο Άνθρωπος θα ένοιωθε κυρίαρχος της φύσης. Εντούτοις η πραγματικότητα είναι μάλλον διαφορετική. Ο τόπος καταγωγής μου, ο Έβρος, κάηκε ολοσχερώς πριν από μερικές μέρες. Ο τόπος όπου έχω περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, ο τόπος όπου ζω, εργάζομαι, διασκεδάζω (και ψηφίζω) έχει πλημμυρίσει περιμετρικά (και την ώρα που το διαβάζετε, ίσως και στο κέντρο). Το πατρικό μου στον Πλατύκαμπο της Λάρισας είναι η τρίτη φορά που πλημμυρίζει τα τελευταία τριάντα χρόνια. Το χωριό της μητέρα μου, το Ροπωτό Τρικάλων έχει κυλήσει εδώ και χρόνια στην πλαγιά του βουνού και είναι πλέον ένας οικισμός φάντασμα με μια εκκλησία η οποία γέρνει με κλίση στις 45 μοίρες και κρέμεται στην πλαγιά. Δεν το λες και ένδειξη κυριαρχίας αυτό. Μάλλον υποτέλειας θα έλεγα.
Σκέφτομαι αυτοσαρκαζόμενος, πως εάν οι καταστροφές περιορίζονταν σε αυτά τα μέρη θα έλεγα πως κάτι δεν πάει καλά με την αρχοντιά μου, αλλά δυστυχώς το κακό έχει βρει όλη τη χώρα, πολλές φορές, και σε ορισμένες περιπτώσεις επανειλημμένα και με απίστευτη αγριότητα. Το ανησυχητικό δε, είναι ότι φυσικές καταστροφές συμβαίνουν με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα, όλο και μεγαλύτερη ένταση. Η Ελλάδα χαρακτηρίστηκε πρόσφατα, ως το σημείο μηδέν της κλιματικής κατάρρευσης αυτό το καλοκαίρι. Τα όσα συνέβησαν στη χώρα είναι πλέον αντικείμενο μελέτης από επιστήμονες διαφορών κλάδων, καθώς θεωρείται δεδομένο ότι θα επαναληφθούν και σε άλλες χώρες στην διάρκεια των επόμενων ετών. Προσπαθούν λοιπόν να κατανοήσουν τους κλιματικούς μηχανισμούς προκειμένου να μπορέσουν να προβλέψουν στο μέλλον αντίστοιχες καταστροφές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενεργοποίησε για άλλη μια φορά το σύστημα Copernicus μετά από αίτημα της Ελλάδος, αυτή τη φορά για την καταγραφή των ζημιών από τις πλημμύρες.
Ωραία, η φύση είναι ο απόλυτος κυρίαρχος, αυτή ορίζει τη μοίρα μας και πλέον μας εκδικείται. Άρα αφηνόμαστε στο έλεος της; Αυτό θα ήταν ένα εύκολο επιχείρημα, το οποίο θα προσέφερε άλλοθι σε όλους αυτούς που έχουν επιφορτιστεί με το έργο της διαχείρισης και αντιμετώπισης κρίσεων, καθώς και την πολιτική προστασία. Μια επίκληση στον catchy όρο “κλιματική αλλαγή” και καθαρίσαμε. Θα βόλευε αρκετούς αιρετούς άρχοντες, περιφερειάρχες, υπουργούς και πρωθυπουργούς, έτσι δεν είναι; Θα δικαιολογούσε μεγάλο μέρος της ανεπάρκειας τους. Η πραγματικότητα όμως είναι λίγο πιο σκληρή με τους εν λόγου κυρίους. Ίσως όχι τόσο, όσο η πραγματικότητα των ανθρώπων στις στέγες των σπιτιών του Παλαμά και της Μεταμόρφωσης, που με τις ώρες περιμένουν κάποιον να τους σώσει καθώς τα νερά τους περικυκλώνουν επικίνδυνα από παντού, ή την πραγματικότητα του αυστριακού ζευγαριού που αγνοείται στο Πήλιο, όταν τα ορμητικά νερά παρέσυραν το κατάλυμα τους. Τη σκληρή πραγματικότητα τόσων άλλων ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους, το βιός τους, το σπιτικό τους. Σίγουρα όχι τόσο σκληρή, αλλά ίσως θα έπρεπε.
Είναι γεγονός ότι δεν μπορούσαμε να έχουμε υποδομές και τεχνικά έργα για την αντιμετώπιση τέτοιων καιρικών φαινομένων σε όλη την επικράτεια της Θεσσαλίας. Τα έργα κατασκευάζονται με συγκεκριμένες προδιαγραφές, οι οποίες βασίζονται στην εμπειρία μας, τα διαχρονικά δεδομένα και τις ανάγκες. Δεν θα μπορούσαμε στην περιοχή μας να έχουμε προβλέψει τέτοια καιρικά φαινόμενα και να έχουμε κατασκευάσει αντίστοιχων προδιαγραφών έργα. 700 χιλιοστά υετός εντός 24 ωρών είναι ένα μέγεθος που ξεπερνά τη φαντασία, πόσο μάλιστα τον ρεαλισμό. Αυτό αποτελεί fact. Από την άλλη όμως, έχουμε επαρκή τεχνικά έργα για τη διοχέτευση μικρότερων ποσοτήτων νερού; Υπάρχει χαρτογράφηση των χειμάρρων, των στερεμένων καναλιών, και αν ναι έχει χρησιμοποιηθεί για τον σχεδιασμό στρατηγικών σε έκτακτες ανάγκες; Από την άλλη, η εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος πώς έχει αξιοποιηθεί; Ποιες υποδομές νέες, αρτιότερες και ανθεκτικότερες κατασκευάστηκαν στην Καρδίτσα; Πριν τρία χρόνια είχαμε τον Ιανό. Και όταν υποχώρησε αυτός, ήρθαν οι πολιτικοί μοιράζοντας αφειδώς υποσχέσεις, κουνώντας γεμάτοι κατανόηση και συμπάθεια το κεφάλι τους. Μάλλον την κατανόηση την εγείρει η κάμερα και ο φωτογραφικός φακός. Όταν αυτά σβήσουν πάει και η κατανόηση, πάνε και οι υποσχέσεις και σεις Καρδιτσιώτες να πάτε να…. Και πήγατε δηλαδή, για άλλη μια φορά.
Βέβαια, για μην τους αδικώ όλους αυτούς τους ηγέτες της οκάς, τους οραματιστές και τους σφουγκοκωλάριους τους, και Υπουργείο Κλιματικής Αλλαγής και Πολιτικής Προστασίας ιδρύσαν, και μπουφάν με το έμβλημα του έχουν, και πάνω κάτω με ελικόπτερα και αεροπλάνα πάνε, και Κέντρα Συντονισμού φτιάχνουν αφού έχει γαμηθεί το σύμπαν και δεν έχει μείνει τίποτα όρθιο. Τι νομίζατε, δεν υπάρχουν κεφάλαια για να συσταθούν όλα αυτά; Ή μήπως όλοι τούτοι αμείβονται για να κάθονται; Όχι, τα δουλεύουν! Φτύνουν αίμα και ιδρώτα! Και φαιά ουσία! Και σεις παραπονιέστε που δεν τα κατάφεραν τέλεια όταν έπεσε το νερό της εποχής του Νώε, της Πύρρας και του Δευκαλίωνα μαζί! Γιατί αν έπεφτε το μισό, όλα θα ήταν τέλεια. Το δήλωσε μέσες άκρες και ο Δένδιας σήμερα: “Δεν υπήρξε καμία υστέρηση”. Τί να εννοούσε άραγε;
Μάλλον είναι ικανοποιημένος με τη συνολική διαχείριση ο εν λόγω κύριος, αν και ομολογώ ότι η αναφορά του περιορίζονταν στον τομέα ευθύνης του, της ένοπλες δυνάμεις. Είναι γνωστό τοις πάσι άλλωστε, και το γνωρίζετε από την προσωπική σας εμπειρία και εσείς, ότι ο συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων μερών και υπηρεσιών είναι ο πλέον υποδειγματικός. Από το προηγούμενο σαββατοκύριακο που οι επιστήμονες έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου (οπτικοποιημένα προγνωστικά μοντέλα κυκλοφορούσαν και στο διαδίκτυο), ο all around Βασίλης Κικίλιας είχε συντονίσει τους πάντες και όλοι ήταν επί ποδός twenty four – seven motherfucker! O περιφερειάρχης Κώστας Αγοραστός και οι εμπλεκόμενοι δημαρχέσοι, κινητοποίησαν όλο το μηχανισμό και ήταν πανέτοιμοι. Δεν ήταν, ε; Ποιο μηχανισμό; Τί είν’ τούτο μάνα μου;
Ξέρω, ξέρω… O Daniel (ή κατά το βιβλικό Δανιήλ) δεν ήταν παίξε γέλασε. “Οι διαθέσιμοι πόροι δεν είναι αρκετοί”. “Δεν έχουμε τα μέσα”. “Κάναμε ότι είναι ανθρωπίνως δυνατό” πάει λέγοντας. Το είδατε με τα ίδια σας τα μάτια άλλωστε, μιας και στην εποχή των social media και της πληροφορίας, πάντα τρέχει κάποιος παρατρεχάμενος πίσω από τους άρχοντες να βγάλει φωτογραφίες, καλή ώρα όπως όταν ο Αχιλλέας Μπέος, με τα μπατζάκια σηκωμένα βουτούσε στο νερό για να ρωτήσει με ύφος αρχαίας τραγωδού “Πού πάτε μωρέ; Που πάτε;”
Αλήθεια που πάμε;
Είναι μάλλον γεγονός (προς τα εκεί κατατείνει η επιστημονική κοινότητα) ότι γεγονότα όπως τα φετινά δεν θα είναι μεμονωμένα, αλλά θα επαναληφθούν και στο μέλλον. Τί κάνουμε για αυτό; Ποιο είναι το πλάνο; Και πώς μπορεί να υπάρξει πλάνο, όταν μέλη της κυβέρνησης απαξιώνουν τους επιστήμονες γιατί τα δεδομένα που παρουσιάζουν δεν τους είναι αρεστά; Πώς θα σχεδιάσεις στρατηγικές και πώς θα υλοποιήσεις υποδομές όταν ακυρώνεις αυτούς που κατέχουν τη γνώση και την επιστημονική επάρκεια;
Απαιτείται σχεδιασμός από το μηδέν, from the scratch που λένε. Ένας σύγχρονος οργανισμός Πολιτικής Προστασίας, τεχνολογικά εξοπλισμένος και με άρτια κατάρτιση προκειμένου να μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στους πολίτες, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την καταστροφή. Ένας οργανισμός που θα βασίζεται στην τεχνογνωσία και τις δυνάμεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών, από το σύνολο των επιπέδων διακυβέρνησης, προκειμένου να μπορεί να συγκεντρώνει πληροφορίες και δεδομένα, να τα επεξεργάζεται και να παράγει το στρατηγικό σχεδιασμό που απαιτείται για την πρόληψη καταστροφών, αλλά και την επέμβαση κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά από αυτές, με γνώμονα το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα με την βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων. Αλήθεια, σας δόθηκε, έστω στιγμιαία η αίσθηση, ότι σήμερα υπάρχει ένας τέτοιος μηχανισμός; Όσοι από εσάς βρεθήκατε αυτές τις ημέρες στον τόπο της καταστροφής αισθανθήκατε κάποιου είδους βεβαιότητα ότι γύρω σας υπάρχει ένα οργανωμένο σχέδιο για να σας προστατέψει; Τρεις ημέρες μετά την καταστροφή άρχισαν να οργανώνουν κέντρο επιχειρήσεων στην Λάρισα! Δεν ξέρω αν θέλω να γελάσω ή να κλάψω… Τα ανακοινώνουν κιόλας. Μέχρι εκείνη τη στιγμή τί κάναν; Ετοιμάζανε τα καλαθάκια παροχών για τη ΔΕΘ;
Πρόχειρες εκτιμήσεις, από στόματος και θεσμικών προσώπων, όπως ο καθηγητής κύριος Ευθύμης Λέκκας κάνουν λόγο για ζημίες ύψους 1 δις ευρώ, μόνο όσον αφορά την αγροτική παραγωγή. Και όλα αυτά όταν το κονδύλι του κρατικού προϋπολογισμού για ζημίες από φυσικές καταστροφές για όλο το 2023 ανέρχεται στα 1 δις. Οι πρόχειρες εκτιμήσεις για τις ζημίες των πυρκαγιών μόνο, ανέρχονται σε πάνω από 1,2 δις. Do the math babe. Λάβε υπόψη σε όλη αυτή τη συλλογιστική, ότι το ΑΕΠ της χώρας για το 2022 ήταν περί τα 190 δις.
Και έχεις έναν να φωνάζει στο αυτί σου “που πάτε μωρέ; Πού πάτε;” Να δουλέψουμε πάμε ρε, να πληρώσουμε τα σπασμένα σας ρε! Κι όταν επιστρέψουμε στο σπίτι και είμαστε τυχεροί, μπορεί να το βρούμε και στη θέση του.
…
ΥΓ. Λυπάμαι που το κείμενο δεν είναι απόλυτα συγκροτημένο, αλλά είναι προϊόν έντονης και συσσωρευμένης συναισθηματικής πίεσης. Ευχαριστώ για την κατανόηση.