Συνήθως στις δημοσκοπήσεις αποκαλούνται αναποφάσιστοι οι πολίτες οι οποίοι κάποιο διάστημα πριν τις εκλογές δεν έχουν κάνει ακόμη την επιλογή τους για το τι θα ψηφίσουν. Και πολύ συχνά αυτό το διάστημα μπορεί να γίνει πολύ μικρό, μέχρι και κάποιες στιγμές πριν την κάλπη.
Όμως υπάρχει και μία άλλη διάσταση την οποία θα μπορούσαμε να δώσουμε στην έννοια αυτής της λέξης.
Αναποφάσιστο (πολιτικά) θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε τον κάθε άνθρωπο που δεν είναι περιχαρακωμένος σε μία συγκεκριμένη ιδεολογία. Είναι ο πολίτης ο οποίος είναι έτοιμος να μετακινηθεί προς διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους, χωρίς συμπλέγματα, αποδεσμευμένος από συναισθηματισμούς, προτάσσοντας τη λογική και την απαραίτητη αποστασιοποίηση από «κλειδωμένα» στερεότυπα.
Είναι οι άνθρωποι που έχουν διλήμματα, τα οποία συνήθως κινητοποιούν το μυαλό και τη λογική σκέψη, για να ψάχνει, να σκέφτεται, να επεξεργάζεται, να αμφιβάλλει.
Οι άνθρωποι που πολιτικά δεν ανήκουν «ισόβια» κάπου, σε κάποιο ιδεολογικό χώρο, σε ένα κόμμα, που δεν έχουν καμία εξάρτηση από οποιασδήποτε μορφής μηχανισμούς.
Είναι οι περισσότερο ανοιχτοί στο διάλογο.
Αυτοί που είναι ικανοί να «ακούνε» καλύτερα.
Που σε τελική ανάλυση είναι οι πιο ελεύθεροι στις επιλογές τους.
Εδώ που τα λέμε ευτυχώς που ένα μεγάλο τμήμα των πολιτών είναι «αναποφάσιστοι»! Εάν δε συνέβαινε αυτό θα είχαμε προφανώς συνεχώς το ίδιο κόμμα στην εξουσία και τους ίδιους συσχετισμούς δυνάμεων.
Τι θα συνέβαινε σε μία κοινωνία χωρίς αναποφάσιστους; Φαντάζεται κανείς πως θα ήτανε η κατάσταση εάν όλοι ξέραμε εκ των προτέρων τι θα ψηφίσουμε, εάν δεν υπήρχε αυτή η πιθανότητα διαφορετικής επιλογής, αλλαγής χώρου, σε κάθε νέα εκλογική αναμέτρηση;
Αναρωτιέμαι πως είναι δυνατόν κάποιος να έχει τις ίδιες ιδέες από τα 18 του μέχρι τα 48 του ή τα 78 του. Δεν έχει περάσει η ζωή από πάνω του; Δεν έμαθε τίποτα από αυτά που βίωσε; Είναι τόσο σίγουρος ότι έπεσε από πολύ νέος στην «φλέβα» της μιας και μοναδικής και ομοούσιας και αδιαπραγμάτευτης αλήθειας;
Οι άνθρωποι που είναι σταθεροί στις ιδέες τους και ψηφίζουν το ίδιο, μετά από δεκαετίες είναι αυτοί που μπορούν να λειτουργήσουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αυτό της πίστης, του δόγματος (πολιτικό ή θρησκευτικό, η υπόσταση τους είναι όμοια). Όπου υπάρχει πίστη και δόγμα δεν υπάρχει λογική και όπου δεν υπάρχει λογική δεν υπάρχει δυνατότητα αλλαγής· οι άνθρωποι μόνο όταν σκέφτονται αμφιβάλλουν και η αμφιβολία δημιουργεί ανοιχτά μυαλά, έτοιμα να αμφισβητούν ή να αλλάζουν πολιτικές ιδέες και τοποθετήσεις.
«Αλλάζουμε τις ιδέες, κρατάμε τις αξίες μας. Αλλάζουμε τα φύλλα, κρατάμε τις ρίζες του δένδρου μας»
Έλεγε ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο οποίος από οπαδός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, στη συνέχεια ήταν οπαδός της παλινόστισης και της μοναρχίας, πέρασε σαν βουλευτής πια στην «δεξιά» αστική, συντηρητική παράταξη της εποχής του, για να συνεχίσει ως αντίπαλος του Αυτοκράτορα Ναπολέοντα ΙΙΙ, να εξοριστεί, να περάσει στο αντιμοναρχικό χώρο, δηλαδή να γίνει δημοκρατικός (républicain) και να καταλήξει στην «αριστερά» της εποχής του. Αυτό του υπαγόρευαν οι αξίες του. Ήταν προφανώς διαρκώς αναποφάσιστος και έτοιμος να αμφισβητήσει και να αλλάξει πολιτικούς χώρους.
Το βιβλίο του «πολιτικά κείμενα», είναι πάντα επίκαιρο, σαν να γράφτηκε χθες. Το συνιστώ σε όλους όσους ενδιαφέρονται για την πολιτική. Τέτοια παραδείγματα ευτυχώς υπάρχουν πολλά και στην εγχώρια πολιτική σκηνή.
Πως θα ήταν τα πράγματα αν οι κοινωνίες μας λειτουργούσαν με ανθρώπους που ήτανε αγκυλωμένοι σε αρτηριοσκληρωτικές ιδεολογίες, αλάνθαστες, απαράλλακτες, αμετάκλητες «αλήθειες»;
Η μονολιθικότητα ήταν πάντοτε το αντίθετο της προόδου.
Το σκέφτεστε να είχαμε μια ζωή μόνο δεξιά ,η μόνο αριστερά στη εξουσία;
Συνέχεια Τσίπρα ή συνέχεια Μητσοτάκη ή Ανδρουλάκη! Για πολλές συνεχείς τετραετίες! Τι πλήξη! Τι χτύπημα για τη δημοκρατία!
Οι άνθρωποι που είναι ικανοί να ψηφίζουνε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους είναι τελικά αυτοί που κάνουν την κοινωνία να κινείται, να προχωράει. Μια στάσιμη και βαλτωμένη κοινωνία είναι μια νεκρή κοινωνία.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι οι κοινωνίες ως επί το πλείστον αλλάζουν αργά, με τρόπο και ρυθμό συχνά ανεξέλεγκτο, μη ορατό· ο δρόμος των αλλαγών και της εξέλιξης ανοίγει σταδιακά, συνήθως τις αλλαγές τις αντιλαμβανόμαστε όχι όταν συμβαίνουν αλλά εκ των υστέρων.
Υπάρχει νομοτελειακά μια διαφορά φάσης.
Έτσι κινείται ο κόσμος εδώ και αιώνες.
Και η κινητήρια δύναμη είναι -ανάμεσα σε άλλα- οι εκπλήξεις, οι αλλαγές, οι αναταράξεις και η κινητικότητα που δημιουργούν οι απρόβλεπτοι… αναποφάσιστοι.
Σε έναν πολύπλοκο, χαοτικό, αβέβαιο, γεμάτο αλληλοσυγκρουόμενες δυνάμεις κόσμο πως μπορούμε να είμαστε αμετακίνητοι στις επιλογές μας;
Πως μπορούμε να ζούμε μέσα σε αλάνθαστες βεβαιότητες;
Και μάλιστα όλα αυτά μέσα σε πλαίσια που εδώ και δεκαετίες είναι πια τόσο ασαφή και οι λέξεις που τα καθορίζουν, είναι πια ξεθωριασμένες και άδειες περιεχομένου.
Τι σημαίνει σήμερα δεξιά και αριστερά;
Προοδευτικές και δημοκρατικές δυνάμεις;
Συντηρητικός και νεοφιλελεύθερος;
Τι νόημα έχει σήμερα να λέει κάποιος «Α εγώ ψηφίζω πάντοτε δημοκρατικές, προοδευτικές δυνάμεις»;
Συνήθως αυτοαποκαλούνται έτσι οι αριστεροί. Δίνουν εύσημα προόδου και δημοκρατίας οι ίδιοι στον εαυτό τους. Τουλάχιστον το ευχαριστιούνται, προφανώς το έχουν ανάγκη, τους κάνει καλό. Κάνει κακό όμως στην πολιτική. Δηλαδή οι κεντρώοι ή οι δεξιοί δεν είναι δημοκρατικοί πολίτες; Η ίσως είναι και αυτοί αλλά μάλλον λιγότερο από τους άλλους; Οι οποίοι αριστεροί προφανώς έχουν πιστοποιητικά γνησιότητας. Από ποιον; Μα από τον εαυτό τους. Ένας που ψηφίζει ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ ή άλλα εξωκοινοβουλευτικά αριστερά κόμματα, είναι πιο δημοκρατικός και προοδευτικός σήμερα από κάποιον που ψηφίζει Νέα Δημοκρατία;
Ας σοβαρευτούμε. Τα δίπολα αυτά δεν υφίστανται πια. Και όσοι προσπαθούν να τα ανασταίνουν λειτουργούν μικροπολιτικά, με μόνο στόχο την πολιτική τους ύπαρξη και επιβίωση. Άλλα είναι τα διλήμματα του σήμερα. Και οι σοβαροί ηγέτες εκεί κρίνονται, στην ικανότητά τους να κατανοούν την πραγματικότητα και τα διακυβεύματα του παρόντος και του μέλλοντος· όχι του χθες. Και εκεί ακριβώς κρίνεται και η ωριμότητα των πολιτών- ψηφοφόρων.
Όταν ήμουν φοιτητής και έντονα πολιτικοποιημένος η καλύτερα «στρατευμένος» – έτσι μας άρεσε να λέμε, τρομάρα μας – στην ΚΝΕ και μετά στο ΚΚΕ, θεωρούσαμε τους αναποφάσιστους «απολίτικους», επιφανειακούς, έρμαια της αστικής τάξης, συμφεροντολόγους, «όπου φυσάει ο άνεμος» και άλλα τέτοια πολλά και αφελή, μιας και τα πολιτικοποιημένα όντα -σαν και του λόγου μας τότε- ήξεραν τι ψηφίζουν, που ανήκουν, και που θα ανήκουν μέχρι να πεθάνουν!
Και τα σκυλιά δεμένα. Δεν χωρούσε περαιτέρω συζήτηση.
Και όποιος άλλαζε ήταν τροτσκιστής ρεβιζιονιστής, οπορτουνιστής, λικβινταριστής… (χρησιμοποιούσαν και ένα λεξιλόγιο οι επαναστάτες καθοδηγητές που σίγουρα πολλοί δεν το καταλάβαιναν καλά, ήταν όμως εφετζίδικο πως να το κάνουμε, όπως όλα όσα δεν κατανοούμε καλά).
Βέβαια αυτό ερχόταν σε αντίθεση με την όλη κουλτούρα του προσηλυτισμού των αριστερών κομμάτων.
Θέλουμε να μας ψηφίζουν περισσότεροι πολίτες από τις προηγούμενες εκλογές, αυτό όμως προϋποθέτει ότι κάποιοι ψηφοφόροι θα πρέπει να μετακινηθούν πολιτικά, να αλλάξουν τις προτιμήσεις τους (κάτι που συγχρόνως είναι αδύνατο και προδοτικό για τους ιδεολόγους αριστερούς).
Αυτοί έχουν πίστη· έχουν ιδανικά.
Άμα ψηφίζουμε με πίστη και όχι με ελευθερία σκέψης και ορθολογισμό θα είχαμε κοινωνίες αποφασισμένων ή σωστότερα προαποφασισμένων ισοβίως. Ότι χρειάζεται για να μην πάει μπροστά μια κοινωνία.
Τελικά οι αναποφάσιστοι είναι μάλλον τα πιο υγιή πολιτικά στοιχεία σε μια κοινωνία.
Μπράβο λοιπόν στους απανταχού μέχρι τελευταίας στιγμής αναποφάσιστους, αυτούς που δημιουργούν εκπλήξεις σαν αυτή των τελευταίων εκλογών, που δρομολογούν αλλαγές σκηνικών που δεν τις πιάνει κανένα ραντάρ, που αναταράζουν τα δεδομένα, που δημιουργούν κινήσεις και μετακινήσεις που αφήνουν άφωνους ακόμη και τους ίδιους τους πρωταγωνιστές.
Και σημασία δεν έχει τόσο το κόμμα που ψηφίζουν, αλλά το απρόβλεπτο, το οποίο, όσες αναλύσεις και αν προσπαθούν να κάνουν οι -διαρκώς πέφτοντες έξω- ειδικοί, δεν μπορεί να εξηγηθεί και συνήθως αναλύεται λανθασμένα. Και ευτυχώς που δεν εξηγείται το απρόβλεπτο…
*Φωτογραφία εξωφύλλου: ΚΥΡ, athensvoice.gr